HABER İNCELEME | İLKER DOĞAN
Hazine ve Maliye Bakanı damat Berat Albayrak’ın Merkez Bankası’nın bağımsızlığıyla ilgili açıklaması gündem oldu. Davos’ta düzenlenen Dünya Ekonomik Forumu’nda katıldığı oturunda Albayrak, bir soru üzerine, “Türkiye Merkez Bankası, Fed kadar bağımsızdır.” dedi.
Bugüne kadar hiç bir FED başkanı, bir ABD başkanı tarafından görevden alınamadı. Ancak Türkiye Cumhuriyeti’nin Merkez Bankası’nın başkanı, Erdoğan’ın ‘talimatlarını yerine getirmediği’ gerekçesiyle bir kararnameyle el çektirildi. Bugüne kadar Trump bile FED’den önce faizlerin düşeceğini ya da yükseleceğini açıklamadı; ancak bugün MB’nın faiz kararlarını Erdoğan açıklıyor! Hem de Para Politikası Kurulu’nun toplantısından saatler önce… Evet, Merkez Bankası bağımsız ama Erdoğan’ın izin verdiği kadar!
Berat Albayrak’ın açıklamasına özellikle sosyal medyada binlerce yorum yapıldı. Peki gerçekten TC Merkez Bankası, ABD Merkez Bankası kadar bağımsız mı? Amerika Birleşik Devletleri’nde Trump göreve geldiğinde ülke borsalarında yaşanan dalgalanmadan Merkez Bankası’nı (FED) sorumlu tutmuş ve ciddi eleştiriler yöneltmişti. Sonraki yıllarda da eleştirilerini sürdürdü. Ancak FED oralı bile olmadı ve görevini yapmaya devam etti. Trump, bir kararname çıkartarak FED başkanını görevden alamadı! Bugüne kadar hiç bir FED başkanı görevi bitmeden görevinden alınamadı.
LAF DİNLEMİYORDU, GÖREVDEN ALDIK
Peki Türkiye’de ne oldu? AKP’li Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ‘faizleri indirin’ talimatlarını yerine getirmediği gerekçesiyle ‘bağımsız’ olduğu iddia edilen Merkez Bankası’nın Başkanı Murat Çetinkaya tek bir kararnameyle 6 Temmuz 2019’da görevden alındı. Erdoğan, 24 Ekim’deki konuşmasında, “Merkez Bankası bağımsızdır derken, milletime hesabı Merkez Bankası mı ödeyecek, sandığa Merkez Bankası’nın başkanı mı gidiyor? Hesabı biz veriyoruz.” diyordu. Bir ay sonraki açıklamasında ise Çetinkaya’yı neden görevden aldığını itiraf etti: “Faizi düşürdükçe enflasyon düşer dedik. Önceki Merkez Bankası Başkanı’nı (Murat Çetinkaya) görevden aldık çünkü laf dinlemiyordu!”
5 YILLIĞINA GÖREVE GETİRİLMİŞTİ
Murat Çetinkaya, Nisan 2016’da Bakanlar Kurulu kararıyla 5 yıllığına göreve getirilmişti. Ancak ‘faizleri indir’ talimatını yerine getirmediği için Erdoğan tarafından bir kararnameyle görevden alındı. Bu mu bağımsızlık? Laf dinlemyen Murat Çetinkaya’nın yerine ise ‘itaatkar, her emri koşulsuz uygulayacak’ Murat Uysal getirildi. Uysal göreve geldiğinde Merkez Bankası’nın politika faizi yüzde 24 seviyesinde idi.
ERDOĞAN FAİZLER İNECEK DİYOR, FAİZLER İNİYOR!
Murat Uysal Merkez Bankası’nın başına geçtikten sonra Para Politikası Kurulu’nun kararlarını Cumhurbaşkanı Erdoğan açıklamaya başladı! Hem de toplantıdan saatler önce… 16 Ocak 2020’de sabah saatlerinde Erdoğan, “Faizin kademeli olarak inmesi için ihtiyaç duyulan adımları attık. İnmesi gerekir dedik ve hamdolsun, indi, iniyor ve bugün de yine bir açıklama yapılacak.” demişti. Ardından Merkez Bankası politika faizini 75 baz puan düşürerek yüzde 11.25’e çekti.
MERKEZ BANKASI BAŞKANI, MALİYE POLİTİKASINI ELEŞTİREBİLİYOR MU?
Ekonomist Mahfi Eğilmez, Merkez Bankası’nın bağımsızlığı konusunda 2009 yılında yazdığı bir makalede şöyle diyordu: “Ben bir ülkede Merkez Bankası’nın bağımsızlığını kanunlara değil, üç sorunun yanıtına bakarak anlarım: (1) Merkez Bankası Başkanı hükümetin izlediği maliye politikasını eleştirebiliyor mu? (2) Hükümet Merkez Bankası Başkanı’na saygı gösteriyor mu? (3) Merkez Bankası hükümetin politika metinlerinde uygulayıcı olarak görevlendiriliyor mu? İlk iki sorunun yanıtı evet, üçüncününki hayır ise o ülkede Merkez Bankası bağımsız demektir.”
