Türkiye’de petrol neden ucuzlamıyor? 

HABER | İLKER DOĞAN

Petrol fiyatları son 4 yılın en düşük seviyesine geriledi. Brent petrolün varil fiyatı önceki gece 32 dolara kadar geriledi. Ancak petrol fiyatlarındaki bu düşüş Türkiye’de pompa fiyatlarına yansımıyor. Petrolün varil fiyatı 115 Dolar seviyelerindeyken benzinin litresi 4,70 liraydı. Bugün petrolün varil fiyatı 32 dolara geriledi ancak benzinin litre fiyatı 6,63’lerde seyrediyor. Bunun temel iki nedeni var; ilki vergi oranlarını yüksek olması. Diğeri ise TL’nin özellikle son 3 yılda dolar karşısında hızla değer kaybetmesi.

Petrol fiyatlarında 1991 yılından bu yana en sert düşüş yaşandı önceki gün. Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) ve OPEC dışı bazı ham petrol üreticisi ülkelerin küresel arzı nasıl yönetecekleri üzerinde uzlaşı sağlayamamasının ardından brent petrolün varil fiyatı yüzde 30 değer kaybederek 32 dolara kadar geriledi. Petrol fiyatlarının dip yapması Türkiye’de de indirimi gündeme getirdi. Dün bir çok internet sitesinde benzinde 82 kuruş, motorinde ise 65 kuruşluk indirim beklendiği yazıldı.

İLK NEDEN: FAHİŞ VERGİ ORANLARI

Petrol fiyatlarındaki düşüş yeni değil. Bir kaç yıldır süregelen aşağı yönlü bir hareket var ancak Türkiye’de bu pompa fiyatlarına yansımıyor. Aksine benzin ve motorin her geçen yıl bir önceki yıla göre daha zamlı alınıyor. Bu durumun iki temel sebebi var; ilki petrol ürünlerinden alınan fahiş vergi oranları.

BİR DEPONUN YARISI VERGİ!

Benzin ve motorinde vergi oranı yaklaşık yüzde 49 seviyelerinde. Daha geçtiğimiz günlerde Cumhurbaşkanlığı kararı ile bir litre benzinin ÖTV tutarı 2,37 liradan 2,52 liraya; bir litre motorinin ÖTV’si ise 1,90 liradan 2,05 liraya çıkarıldı. Söz konusu rakama KDV’yi de eklediğinizde vergi oranı yüzde 49’lara çıkıyor. Aldığınız her 100 liralık benzinde devlete ödediğiniz para 49 lira! Bir litre benzin için ödenen vergi 3.25 lira! Toptancı marjı, gelir payı, dağıtıcı payı, bayi marjı toplamı ve toplam vergi gibi değerleri de işin içine soktuğunuzda akaryakıt ülkeye 32 dolardan gelse bile fiyatlar istenilen oranda düşmüyor. Türkiye’de petrol fiyatlarının düşmesi öncelikle vergi oranlarının indirilmesine bağlı.

TL ERİDİKÇE, AKARYAKIT FİYATLARI YÜKSELİYOR

Petrolün istenilen oranda ve olması gerektiği gibi ucuzlamamasının nedenlerinden biri de TL’nin hızla değer kaybetmesi. Petrol varil fiyatı düşse bile yükselen dolar kuru nedeniyle Türkiye gibi petrol ithal eden ülkeler olumsuz etkileniyor. Başka bir deyişle artan döviz kuru, düşen varil fiyatını dengeliyor. Somut örnekle anlatalım; 2011 yılı sonunda petrolün varil fiyatı 100 dolar seviyelerindeydi. Aynı dönemde dolar kuru ise 1,6 lira civarındaydı. Bir varil petrole 160 lira… Aynı dönemde benzinin litre fiyatı 4,24 liraydı. 2018 yılı Ağustos ayında 1 varil petrol 70 dolar seviyelerindeydi. Dolar 5,95 TL’ydi. 1 varil petrole ödenen para 412 liraydı. Benzin fiyatı ise 6,32 idi. Bugün petrolün varil fiyatı 32 dolar (197 TL) seviyelerinde ama dolar kuru 6.15’lerde seyrediyor. Benzinin litresi 6,63 TL!

DÜNYADA UCUZLARKEN, TÜRKİYE’DE ZAMLANIYOR

Ancak burada da bir sorun var; variline 160 lira ödenirken litresi 4,24 lira olan benzinin varil fiyatı 196 liraya çıktığında litresi maksimum 5,3 lira olmalı. Ancak olmuyor/olamıyor. Veya 2018 yılını baz alarak anlatalım; petrol fiyatları 2018 yılı Ağustos ayına göre yüzde 48 daha ucuz. Ancak 2018 yılı ağustos ayında 6,32 lira olan benzinin litresi bırakın ucuzlamayı, bugün 6,63 liraya çıktı! Ağustos 2018’den bu yana bütün dünyada yüzde 48 ucuzlayan petrol, Türkiye’de yüzde 5 zamlandı!

Akaryakıttan 93 milyar vergi!

Türkiye’de, akaryakıttan sağlanan yıllık vergi (ÖTV ve KDV) geliri yaklaşık 88 milyar TL dolayında. Geçtiğimiz hafta yapılan düzenlemeyle -her litrede 18 kuruşluk artışla- devletin akaryakıttan sağlayacağı vergi geliri yıllık 5 milyar TL dolayında artış gösterdi. Söz konusu artışla birlikte akaryakıttan bu yıl için var olan vergi oranları üzerinden tahmin edilen gelir 93 milyar TL olarak hesaplanıyor.