HABER İNCELEME | YUSUF DERELİ
İktidar temsilcileri ve yandaş medyanın Kanal İstanbul konusundaki açıklamaları, rejimin ‘çılgın proje’ konusunda kafasının ciddi manada karışık olduğunu ortaya koyuyor. Türkiye gazetesi iki yıl önce kanalın yıllık 8 milyar dolar gelir getireceğini yazmıştı. Aynı gazetenin 6 Nisan 2021’deki sayısında ise rakam 1 milyar dolara düştü!
AKP’li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da önceki gün yaptığı konuşmada, Kanal İstanbul sayesinde İstanbul Boğazı’ndaki ağır deniz trafiği yükünün hafifleyeceğini’ söyledi. İstanbul Boğazını ‘ticari gemilere’ kapatamayacağınıza göre bu nasıl olacak? Kaldı ki boğazdaki gemi trafiği zaten azalıyor. 2006’da 56 bin gemi geçerken, 2020’de bu sayı 38 bine düşmüş!
Kanal İstanbul’un maliyet rakamları da evlere şenlik! ÇED raporunda 20 milyar dolardı. Sonra 75 milyar TL olarak açıklandı. Türkiye gazetesi dünkü sayısında 11 milyar dolara mal olacağını yazdı. Uzmanlara göre ise kanalın maliyeti en az 30 milyar dolar. Kanal İstanbul, her anlamda Türkiye için geri dönüşü olmayan bir felaket olacak gibi görünüyor.
Emekli 104 amiralin ‘Montrö’ bildirisi Kanal İstanbul tartışmalarını da alevlendirdi. Bildirinin yayınlanmasından hemen sonra Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum, “Kanal İstanbul’u yapacağız. Şimdi her zamankinden daha çok inanıyoruz.” ifadelerini kullandı. Erdoğan da daha önce “İnadına yapacağız.” ifadelerini kullanmıştı.
Rejim kararlı gözüküyor. Ancak Kanal İstanbul konusunda yapılan açıklamalar birbiriyle çelişiyor. Türkiye Gazetesi 2 yıl önce projenin tamamlanmasıyla yıllık 8 milyar dolar gelir elde edileceğini yazmıştı. Dünkü sayısında ise yıllık geliri 1 milyar dolar olarak aktardı. Arada 7 milyar dolar var! Bu arada 193 km uzunluğundaki Süveyş kanalının yıllık gelirinin 5,5 milyar dolar civarında olduğunu hatırlatalım.
Dönemin Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Cahit Turhan, 13 Ocak 2020’deki açıklamasında kanalın yılda 3 milyar dolar gelir getireceğini söylemiş, bir gün sonra rakamı 5 milyar dolara çıkarmıştı!
2050’DE 78 BİN GEMİ GEÇECEKMİŞ!
AKP’li Cumhurbaşkanı Erdoğan, önceki günkü konuşmasında, Kanal İstanbul ile Montrö arasında bağ kurmanın yanlış olduğunu söyledi. Erdoğan’a göre Montrö ile Kanal İstanbul’un bir alakası yok. Ancak aynı Erdoğan, Kanal İstanbul sayesinde İstanbul Boğazı’ndaki ağır deniz trafiği yükünün hafifleyeceğini’ ileri sürdü. Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu da önceki gün 2050 yılında boğazlardan 78 bin geminin geçeceğini savundu.
BOĞAZI TİCARİ GEMİLERE KAPATAMAZSINIZ
Öyle anlaşılıyor ki, rejimin göstermelik hedefi Kanal İstanbul’dan ‘para’ kazanmak. “Mısır, Süveyş kanalı üzerinden yılda 5 milyar doların üzerinde para kazanıyor. Biz neden kazanmayalım?” diye düşünmüş olabilirler… Burada temel soru şu; diyelim ki Türkiye, Kanal İstanbul’u yaptı. Bu durumda ticari gemilere İstanbul Boğazını kapatabilir mi? Uzmanlara göre kapatamaz. İşte bu sorumuza iki uzman ismin verdiği cevaplar:
BM SÖZLEŞMESİNE GÖRE DE ZARARSIZ GEÇİŞ ZORUNLU
“Montrö’nün temeli boğazlardan serbest geçişi içeriyor. Anayasa’nın değişmez hükmü gibi olduğu kabul ediliyor. Bu maddenin değişmesi için oy birliği gerekiyor. Bunu da hiç bir devlet onaylamaz. Kaldı ki, 1982 BM sözleşmesi de zararsız geçişi zorunlu kılıyor.”
İSTANBUL BOĞAZI GEÇİŞ SERBESTİSİNE SAHİPTİR
“Yasaklayamaz, denizlerin kullanım serbestisi evrensel hukukta olan bir husus. Kim nereden isterse oradan geçer. Çanakkale Boğazı, Marmara Denizi, İstanbul Boğazı… Uluslararası geçiş serbestisi rejimine tabi su yoludur. Tüm dünya tarihinde bu böyledir. Sadece Karadeniz Türk gölü olduğu dönemde içsular rejimine tabi olmuş, geçmek isteyenler harç/vergi ödemiştir. Kanal İstanbul ise yapılırsa kara ülkesinin bir parçası olacak. Oradan geçiş tamamen ücretli olacak ama oradan geçmeye kimse zorlayamayacak. Hele Karadeniz ülkeleri kesinlikle İstanbul Boğazı varken kendi ticaretlerine ilave mali külfet getirecek olan Kanal İstanbul’u kullanmazlar.”
MESELE KANAL DEĞİL, RANT!
Çıplak gerçek bu! Hiç bir ticari gemiyi o kanalı kullanmaya zorlayamazsınız. Hiç bir kaptan, 1.500-5.000 dolar vererek geçtiği Boğaz dururken, 50 bin-100 bin dolar vererek Kanal İstanbul’u kullanmaz. Süveyş kanalı gemilerin yolunu 7 bin km kısaltıyor! Kanal İstanbul ise 15 km uzatıyor! Hangi kaptan daha dar, daha sığ ve daha uzun bir su yolunu kullanmak ister? Hem de on binlerce dolar vererek!
O halde bu Kanal İstanbul’daki ısrar neden? Boğazdaki trafiği azaltmak mı? 2006’dan bu yana boğaz trafiği zaten her yıl daha da azalıyor. Rusya, Kuzey Denizi’nde buzulların erimesiyle yeni yollar olduğu için taşımayı oraya doğru kaydırıyor. Hepsinden önemlisi boru hatları projeleriyle gerek gaz ve gerekse petrol taşımalarında azalma oldu. 2006’da yıllık 56 bin olan gemi trafiği geçtiğimiz yıl 38 bine kadar düştü.
TAPU KAYITLARINA ULAŞIM ENGELLENDİ
Geriye tek bir seçenek kalıyor; rant. Kanal İstanbul güzergahında özellikle AKP’ye yakın iş adamları ve Arap şeyhlerin binlerce dönüm arazi aldığı ortaya çıktı. İddiaya göre iktidara yakın holdinglere ve Arap şeyhlere haber uçurulmuş ve Kanal İstanbul açıklanmadan önce bölgeden binlerce dönüm arazi alınması sağlanmıştı. Katar Emiri’nin annesinin de Kanal İstanbul güzergahından 44 dönüm arazi aldığı belgelendi. Bunun gibi yüzlercesi var. İktidar, çareyi tapu kayıtlarına ulaşımı yasaklamakta buldu!
Projenin imar planlarında kısa bir süre önce değiştirildiği haber oldu. Yeni imar planlarında yeşil alan miktarı azalırken, konut miktarı artmıştı. Rejim birilerine söz vermiş gibi görünüyor. O ‘birileri’ rant sağlasın diye ülkeyi ateşe atmakta bir beis görmüyor.
MALİYETİ DE BELLİ DEĞİL!
Kanal İstanbul’un maliyet rakamları da evlere şenlik! ÇED raporunda 20 milyar dolardı. Sonra 75 milyar TL olarak açıklandı. Dönemin bakanı Cahit Turan ise 15 milyar dolar rakamını telaffuz etti. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın 2018 yılında hazırladığı resmî sunumda ise toplam maliyet 20 milyar dolar olarak gözüküyor. Türkiye gazetesi dünkü sayısında 11 milyar dolara mal olacağını yazdı. Ne dedikleri belli değil. Uzmanlara göre ise kanalın maliyeti en az 30 milyar dolar.
