İşyerinde ve okulda namaza dikkat!

YORUM | CEMİL TOKPINAR

Bugün beş vakit namazı düzenli kılmayan kimselerin gösterdikleri engellerden “iş yerinde ve okulda imkân bulamamak” bahanesi üzerinde durmak ve çözümler sunmak istiyorum.

Mazeret olarak sunulan bu iki gerekçeye niçin “bahane” ismini kullandım?

Çünkü bir iş yerinde, okulda veya kursta karşılaştığımız engellerin çoğu aşılabilir şeylerdir. Eğer aşılması imkânsız bir engel varsa dinimizin sunduğu kolaylıklardan yararlanmak gerekir.

Bazı insanlar, çalıştıkları iş yerinde namaz kılmalarına izin verilmediğini söylerler.

Gerçekten de bazı işyerleri, fabrikalar, resmî dairelerde yönetici konumunda olanlar, çalışanların namaz kılmalarına imkân vermezler.

Bilhassa Müslüman olmayan bir ülkede çalışıyorsanız bu tür sıkıntıları daha çok yaşayabilirsiniz.

Ama şunu unutmayın: Hangimiz bir iş yerinde 24 saat çalışıyoruz? Acaba günün beş vakit namazı hep iş yerindeyken mi gelip çatıyor?

Değil elbette. Fakat namaz için bahane bulmaya pek hevesli olan nefsimiz, sanal bahaneleri bile ciddi bir engel gibi gösterir. Oysa iş yerinde iken kılmamız gereken namaz en az bir, en fazla üç vakittir. Bu konuda yaz mevsiminde daha rahatız. Ama kışın namaz vakitlerinin arası çok kısa olduğu için ciddi sıkıntılar meydana gelmektedir.

Bu durumda öncelikle yapılacak olan şudur: Öğle namazını yemek arasında kılmanız mümkündür. İkindiyi biraz geciktirip onun abdestiyle akşamı da kılabilirsiniz.

Bazı kimseler çok uzun süre abdest tutabilirler. Bunlar için abdest sorunu yoktur. Ancak abdestini sık sık tazelemek zorunda olanlar için kış günlerinde namazı vaktinde kılabilmek biraz dikkat, gayret ve planlamayı gerektirir.

Çalıştığınız iş yerinde abdest almanız da problem oluyorsa, kısa kış günlerinde deri veya çorap mest giymeniz mümkündür. İnternette yapacağınız bir araştırmayla çok kaliteli ve dinen caiz olan çorap mest üreticilerini ve satış noktalarını bulabilirsiniz.

Eğer namaz kılmanız bulunduğunuz yerde çok dikkat çekiyorsa, sadece farzını kılmakla yetinebilirsiniz. Hatta farzının bile, sünnet ve müstehaplarını bırakıp, sadece farz ve vaciplerini yapabilirsiniz. Böyle durumlarda zaman kazanmak için Sübhaneke ve Tahiyyattan sonraki duaları okumasanız vakit kazanabilirsiniz. Çünkü sünneti ve nafileyi yapayım derken, farzı tamamen terk etmek ihtimali var.

Ancak normal zamanlarda da böyle davranmak doğru değildir.

Okulda namaz nasıl kılınır?

Öğrenci kardeşlerimizin okulda iken namaz kılmaları kış günlerinde zorlaşmaktadır. Ancak bunun de çıkış yolları vardır.

Öncelikle okula giriş ve çıkış saatinize göre, zaman ve yer arayışına girmelisiniz. Bazı öğrenciler, okulda kılamadıklarını bahane ederek hiçbir vakit namaz kılmazlar. Oysa okulda rastladığımız namaz vakti, bir veya ikidir. Kış günleri namaz vakitleri kısa aralıklarla geldiği için biraz zorlanabiliriz. Ama uzun yaz günlerinde ciddi bir problem olmaz.

Bazen teneffüs süresi çok kısadır. Abdest ve namaza kâfi gelmez. Ama gönlünde namaz aşkı olan bir kimse, bir teneffüste abdest alır, diğerinde namazını kılar. Yine de süre ve yer sorunu varsa, sadece farzını kılmakla yetinirsiniz. Çünkü öncelikle ondan sorumluyuz.

Kimi okullarda namaz kılacak yer yoktur. Bunun için hiç değilse farzını, boş bir sınıfta, depoda, okulun herhangi bir yerinde kılmaya çalışmak gerekir. Seccade olarak ince plastikten bir cep seccadesi veya büyükçe plâstik bir torbayı kullanabilirsiniz.

Tabiî şunu da hatırlatalım: Aslında birçok yerde seccade olmadan da namaz kılınabilir. Taş, toprak, çim, plastik veya parke döşeme, ahşap masa ve sıra gibi birçok yer aslında temizdir. Bilhassa görünen bir necaset yoksa bu tür yerlerde hiçbir seccade kullanmadan da namaz kılabiliriz. Ancak daha temiz ve huzurlu namaz kılabilmek için seccade kullanıyoruz. Yine seccade yoksa acil durumlarda kazak, hırka, ceket ve benzeri giyecekler kullanmak da mümkündür.

Hiçbir çözüm yoksa cem’ yapabilirsiniz

Eğer iş yerinde, okulda ve kursta yukarıda saydığımız ve onlara benzeyen çözümlere başvurdunuz, ama bir türlü namazları vaktinde kılamadıysanız, namazları cem’ yaparak yani iki vakti birleştirerek kılabilirsiniz.

Yani öğleyle ikindiyi, akşamla yatsıyı birleştirerek öne alma veya erteleyerek kılma konusunu uygulayabilirsiniz. Bir hadiste şöyle denmiştir:

“Resulüllah (s.a.v.), korku ve sefer hâli olmaksızın öğle ve ikindiyi birleştirerek, akşam ve yatsıyı da birleştirerek kıldı.” (Kütüb-i Sitte, c.8, s.401)

Âlimlerin çoğu, korku ve yolculuk olmadan namazları birleştirmeye karşı çıkmıştır. Ancak Abdullah ibn-i Abbas (r.a.) gibi, bu hadisle amel edenler de olmuştur. İbn-i Hacer, bunu “ihtiyaç” şartına bağlamıştır. Konuyla ilgili geniş bilgi yukarıda verdiğimiz kaynakta bulunuyor. (Ayrıca bakınız: Nasıl Namaz, Dr. Vehbi Karakaş, s. 92.93)

Namazların birleştirilmesi konusunda en sıkı olanlar Hanefîler, en toleranslı olanlar ise Caferîlerdir. Zaman göstermiştir ki, sıkıntı yaşayan insanları çaresiz bırakmamak ve istismara da imkan vermemek için orta bir yol olmalıdır.

Şafiî, Hanbelî ve Malikî mezheplerinde ise ayrıntıda bazı farklı görüşler olsa da cem’ uygulaması vardır ve bu uygulama zamanın ağır şartlarında ve farklı coğrafyalardaki namaz vakitlerinde sıkıntıya düşenlere çözüm olabilmektedir.

Bütün bunları nazara alarak bizim tercih ettiğimiz ve birçok âlimin de tavsiye ettiği çözümün esasları şunlardır:

1. Öncelikle iş, okul, kurs, hastalık, yolculuk gibi özel şartları olan durumlarda her namazı kendi vaktinde ve şartlarına uyarak kılmaya dikkat edilmelidir.
2. Ancak çözüm bulunamıyorsa farklı mezheplerin kullandığı cem’ yapma yöntemi uygulanmalıdır.
3. Burada mümkün oldukça takva ve azimet esas alınmalı, ancak çaresiz kalındığı zaman fetva ve ruhsatla amel edilmelidir. Özellikle Hanefî fıkhını tercih edenler, namazları birleştirmeyi istismar etmemeli, sadece çaresiz durumlarda kullanmalıdırlar.
4. Bazı kimseler özel durumlarda başvurulan cem’ yapmayı, normal zamanlarda da keyfî olarak kullanmaktadır ki, bu çok yanlış bir durumdur.

Son sözümüz: Mutlaka tavsiyelerimiz herkese aynen uymayabilir. Siz, işyerindeki ve okuldaki şartlara göre bir yol takip edeceksiniz. Ama şunu kesin kabul edin: İyi bir motivasyon, gayret ve plânlamayla, namaz için her zaman daha fazlasını yapabilirsiniz. Yeter ki isteyin, daha tavizsiz, daha plânlı, daha başarılı olabilirsiniz.