HABER-YORUM | YUSUF DERELİ
TÜİK’in verilerine göre Türkiye ekonomisi yılın ilk çeyreğinde yüzde 4.5 büyüdü. Peki bu nasıl oldu? Ekonomistlere göre rakamlar düzeyindeki bu büyümenin iki temel sebebi var. İlki, geçtiğimiz yıl ilk çeyrekteki büyümenin eksi yüzde 2,3 olması. Geçen yıl ilk çeyreğin verileri o kadar kötüydü ki, bu yılki rakamlar ister istemez pozitif çıkıyor! Artı büyümenin ikinci sebebi ise Kovid-19 pandemisinin etkisinin Mart ayının ikinci yarısından itibaren görülmeye başlanması. Peki ikinci çeyrekte rakamlar nasıl gelecek?
Ekonomistlere göre Türkiye’yi zor günler bekliyor. Ekonomist Mahfi Eğilmez, “Şu ana kadar eldeki veriler bize ikinci çeyrekte ekonominin yüzde 10 dolayında bir küçülme yaşayacağını gösteriyor.” diyor. Mustafa Sönmez ise ikinci çeyrekte yüzde 20’ye yakın küçülmenin kaçınılmaz olduğunu anlatıyor. Emre Alkin’e göre de asıl sınav bundan sonra başlayacak.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), bu yılın ilk çeyreğine (ocak-mart) ilişkin gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) sonuçlarını açıkladı. Buna göre, GSYH tahmini, zincirlenmiş hacim endeksi olarak, bu yılın ilk çeyreğinde geçen yılın aynı döneminde göre yüzde 4.5 artış gösterdi. Üretim yöntemine göre cari fiyatlarla GSYH tahmini, bu yılın ilk 3 aylık döneminde geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 16,2 artarak 1 trilyon 71 milyar 98 milyon lira olarak gerçekleşti. Büyüme rakamlarının duyurulmasının ardından Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, yazılı bir açıklama yaptı. Albayrak, “2020’yi pozitif büyüme performansıyla tamamlayacağımızı tahmin ediyorum.” ifadesini kullandı.
BÜTÜN EKONOMİLER KÜÇÜLÜRKEN, TÜRKİYE EKONOMİSİ NASIL BÜYÜDÜ?
TÜİK’in verilerinin güvenilirliği konusundaki tartışmaları görmezden gelirsek, bir çok Avrupa ülkesinin ekonomisi küçülürken Türkiye’nin ekonomisi nasıl büyüdü? Ekonomistlere göre bunun iki temel sebebi var. Bunlardan ilki geçen yılın ilk çeyreğindeki yüzde 2,3’lük küçülme. Yani krizin derinden hissedildiği geçtiğimiz yılın ilk çeyreğinde ekonomi bir önceki yılın (2018) aynı dönemine göre yüzde 2,3 küçülmüştü.
PANDEMİNİN ETKİSİ İKİNCİ ÇEYREKTE HİSSEDİLECEK
İkinci ve asıl neden ise salgının etkisinin mart ayının ikinci yarısından itibaren hissedilmeye başlanması. Türkiye’de ilk vaka 11 Mart’ta açıklandı. Yaklaşık 1 hafta sonra ülke tam olarak pandeminin etkisi altına girdi. 11 Mart’tan sonraki 15 gün içerisinde resmi rakamlara göre 212 bine yakın işyerinin kepengi genelgelerle kapatıldı. Yani pandeminin etkisi ilk çeyrekte çok sınırlı kaldı.
İKİNCİ ÇEYREKTE NE OLUR?
Peki ikinci çeyrekte ne olur? Ekonomistlere göre asıl sınav bundan sonra başlıyor. Mahfi Eğilmez, ikinci çeyreğin çok zor geçeceğini anlatıyor: “Şu ana kadar eldeki veriler bize ikinci çeyrekte ekonominin yüzde 10 dolayında bir küçülme yaşayacağını gösteriyor. Küçülmenin daha yüksek olmasını önleyecek tek şey geçen yılın ikinci çeyreğinde yaşanan yüzde 1,6 oranındaki küçülmenin yaratacağı olumlu baz etkisi olacak.”
Mustafa Sönmez ise daha kötümser bir tablo çiziyor: “Yüzde 4,5 beklediğimden düşük geldi; 1. çeyrek büyüme; yüzde 6 yerine yüzde 4,5. Demek ki pandemi ayı Mart’ta sert duruş oldu. 2. çeyrekte yüzde 20 ye yakın küçülme kaçınılmaz.”
Ekonomist Emre Alkin ise “Büyüme (rakamları) pozitif çıktı diye aşırı sevinç hallerine girmeyelim. Asıl sınav bundan sonra başlıyor.” ifadelerini kullanıyor.
