Travnik, ‘Vezirler Şehri’ olarak anılıyor. Osmanlı İmparatorluğunda vazife alan sadrazam sayısı 217. Bu küçük kasaba 77 vezir yollar İmparatorluğa. Haliyle aldığı unvanı fazlasıyla hak ediyor. Ne var ki Travnik, İmparatorluk dağıldıktan sonra I. ve II. Dünya Savaşı sırasında Krallık Yugoslavya’sı kontrolündeki Sırbistan’ın parçası olur.
Tito, sanayi şehri olarak tasarladığı Yeni Travnik’i kurdurur. 1991-1995 arasında yaşanan Bosna trajedisinde şehir büyük zarar görür. Çoğunluğu Tito zamanında restore edilen bütün tarihî eserler hâlâ ayakta. Geçmişten kalan İslâmî ve tarihî eserlere günümüzde hem Travnik Belediyesi hem Travnik Müftülüğü sahip çıkıyor. Drina Köprüsü eserinin sahibi Nobel ödüllü yazar Ivo Andriç’in dünyaya geldiği ev, müze olarak hizmet veriyor bu kentte. Duvara spreyle yazılmış ‘Yugoslavya’ yazısı onun hâlâ hem Sırp, hem Hırvat, hem Boşnak olduğuna işaret ediyor sanki. Türk okurları Andriç’i, Travnik Günlüğü ve Ömer Paşa romanlarıyla tanır.
1660’ta şehri ziyaret eden Evliya Çelebi, burayı “cennet bahçeleri kadar güzel bir yer” olarak tanımlar. Kısa süreli bir turdan sonra siz de Evliya’ya hak vereceksiniz. Kaleden şehre bakarken; korunmuş mimarî üslubuyla insana biz de kentlerimizi böyle koruyamaz mıydık sorusunu sorduruyor. Sonra Yahya Kemal’in “Tarihimizin en büyük kaybı Rumeli’nden çıkmaktır.” sözünü işitiyorsunuz.
Bir yerde kale, saat kulesi varsa orası güzel bir şehirdir derler. İşte oralardan bir yerdir Travnik. Lale Devri padişahı III. Ahmed zamanı sadrazamı, Elçi Hacı İbrahim Paşa 1706’da zengin kütüphanesi olan bir medrese, Halvetî tekkesi ve bir mektep inşa ettirir. Yapı, bugün halen medrese özelliğini koruyor. Medresenin inşasından yaklaşık elli yıl sonra ise Bosna Valisi Mehmed Paşa, cami, medrese, hamam ve bedesten inşa ettirir. Vezir Süleyman Paşa ise 1816’da ünü bugünlere de ulaşan altı bedesten olarak tasarlanan ve şehrin en büyük cami addedilen Süleyman Paşa Camii’ni yaptırır. Travnikli hattat Fevzi Efendi tarafından yazılmış olup Balkanlar’ın en güzel kitabe örneklerinden biri sayılıyor.
