HABER İNCELEME | YUSUF DERELİ
AKP rejiminin ‘pandemi’ döneminde bankaları kredi vermeye zorlaması ‘batık’ sorununun da devasa boyutlara ulaşmasına neden oldu. Gayrimenkul ilanlarında ‘Bankadan satılık’ ev ve arazilerin oranı her geçen gün artıyor. Zira ekonomik darboğaz nedeniyle çekilen krediler ödenemiyor. BDDK rakamlarına göre 2019 yılı Ocak ayında toplam kredi hacmi 2,404 trilyon liraydı. Geçtiğimiz yıl ocak ayında rakam 2,6 trilyon olarak kayıtlara geçti. Bugün bu rakam 3,5 trilyonu aştı. Sadece bir yılda toplam kredi hacmindeki artış oranı yüzde 33!
Kredi hacmindeki artış ‘batık’ oranının da yükselmesine neden oldu. Özellikle inşaat sektörünün bankalar üzerinde yükü arttı. İki yıl içinde tasfiye edilecek (sorunlu) kredilerde inşaatın payı yüzde 10’dan yüzde 17’ye çıktı. İcra dairelerinde icra ve iflas dosyası sayısı 22 milyonu aştı. Son 1 yılda 99 bin, 16 yılda yaklaşık 2 milyon esnaf kepenk kapattı.
BATIK MİKTARI 520 MİLYAR LİRA
Türkiye’nin her yerinden bankalara olan borcunu ödeyemeyen çiftçilerin traktörleri ve tarım aletlerinin haczedildiği haberi geliyor. Hiç bir banka ev ya da arazi zengini olmak istemez. Ancak öyle görünüyor ki, bu yılın ikinci yarısında bir çok banka ’emlakçı’ gibi çalışacak! Başkent Üniversitesi Finans ve Bankacılık Bölümü Başkanı Prof. Dr. Şenol Babuşcu’ya göre toplam batık kredi miktarı 520 milyar TL. Toplam kredi hacminin yaklaşık yüzde 15’i!
Merkez Bankası, yaklaşık bir ay önce açıkladığı Finansal İstikrar Raporu’nda 360 milyar TL’si yakın izlemede, 150 milyar TL’si tahsili gecikmiş olmak üzere toplamda 510 milyar TL’lik sorunlu kredi bulunduğunu duyurmuştu. Ancak gerçek rakamın 600 milyar civarında olduğu tahmin ediliyor. Özellikle iktidarın bankaları kredi vermeye mecbur bırakan ‘Aktif Rasyosu Uygulaması’ sorunlu kredi oranının da katlanmasına neden oldu.
Kredi derecelendirme kuruluşu S&P Global Ratings de geçtiğimiz aylarda yaptığı açıklamada Türkiye bankacılık sektöründeki sorunlu kredilerin 2021’de yüzde 20 seviyesini aşacağını tahmin etmişti. Sebep olarak ülkenin içerisinde bulunduğu ekonomik daralma ve liradaki değer kaybı gösteriliyordu söz konusu raporda. S&P, Türkiye’deki bankaların, diğer gelişmekte olan ülkelere kıyasla yüksek şirket borçları gibi baskı yaratan unsurlar ile karşı karşıya olduğunu belirtmişti. Bugün itibariyle bankalardaki toplam kredilerin yüzde 15’i sorunlu olarak kabul ediliyor.
TAM BİR İLLÜZYON!
2020 Eylül ayında bankacılık sektörünün takipteki alacakların toplam nakdi kredilere oranı yüzde 4.06 olarak kayıtlara geçmişti. 2019 sonunda bu oran yüzde 5,36 idi. Peki bu oran nasıl düştü? Gecikmedeki kredilerin takip başlatma süreleri 90 günden 180 güne çıkarıldı. Sorun ötelenmiş oldu. Özellikle kamu bankaları batığı gizlemek için sorunlu kredileri defalarca yapılandırdı. Ayrıca Aktif Rasyo Uygulaması ile bankalar kredi vermeye zorlandı. Dolayısıyla sorunlu kredi oranı da kağıt üzerinde düşürülmüş oldu; tıpkı enflasyon rakamları gibi! Mantık basit aslında; takip oranını düşüremeyen ekonomi yönetimi, yeni krediler vererek paydayı artırıyor. Dolayısıyla da oranı düşürmüş oluyor. İllüzyon!
2,5 TRİLYONDAN 3,6 TRİLYONA!
Bir kaç rakam verelim; BDDK’nın verilerine göre 2019 yılı ocak ayında bankacılık sektörünün toplam kredi hacmi 2,4 trilyon liraydı. Toplam kredi içinde tüketici ve bireysel kredi miktarı 502 milyar lira olarak yadı. geçmişti. Toplam konut kredisi miktarı 188 milyar, taşıt kredisi miktarı 6,5 milyar, ihtiyaç kredisi hacmi ise 204,3 milyar lira olarak açıklandı. Bugün bu rakam yine BDDK’nın verilerine göre sırasıyla 3,544 trilyon, 818 milyar, 277,8 milyar, 11,7 milyar ve 386 milyar lira. Geçtiğimiz yıl ocak ayında toplam kredi hacmi 2,646 trilyon liraydı. Sadece bir yıldaki kredi hacmi artışı yüzde 33!
BATIK TOPLAM 520 MİLYAR TL!
Başkent Üniversitesi Finans ve Bankacılık Bölümü Başkanı Prof.Dr. Şenol Babuşcu, geçtiğimiz hafta verdiği bir demeçte batık kredi sorununa dikkat çekiyordu: “Bankalar ciddi kârlılık sorunu yaşıyorlar. 160 milyar lira civarında batık var. Ama canlı krediler içinde de 360 milyar TL civarı batık olduğu tahmin ediliyor. Bu da toplamda 520 milyar TL batık olduğu anlamına geliyor ve sadece 93 milyar liraya karşılık ayrılmış durumda. Bu da ciddi bir sorun.”
İNŞAAT SEKTÖRÜ BANKALARI SIRTINA BİNDİ
Son dönemin en sorunlu sektörlerinden biri inşaat. 2008 yılında 4,9 olan inşaat sektöründeki takip oranları 2019 yılında yüzde 13’lere kadar yükseldi. Bugün bu oran yüzde 17! Söz konusu artışta 2018’den sonra yaşanan kur ve faiz şoklarının inşaat sektörünü olumsuz etkilemesi de etkili oldu. Betona dayalı ‘büyüme’ politikası bir yerde duvara toslayacaktı ve tosladı. Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre inşaat yatırımları 2019’da ortalama yüzde 17,8 azaldı.
İCRA DOSYALARI DAĞLAR KADAR
TMMOB Makina Mühendisleri Odası’nın hazırladığı rapora göre batık krediler nedeniyle 2021’de çok sayıda şirket iflas edecek. BDDK, Türk Bankalar Birliği (TBB), Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Merkez Bankası, Hazine ve Maliye Bakanlığı verileri kullanılarak yapılan analizde, “2018 ortalarında başlayan ekonomik daralma, üstüne gelen pandemi koşulları ile bunalan birçok irili ufaklı firma, esnaf, koşullara ayak uydurmakta güçlük çekince icralık oldu. İcra takiplerinin Covid-19 salgını nedeniyle üç aya yakın bir süre durdurulmuş olmasına rağmen, icra dairelerinde bekleyen (UYAP üzerinden açılan) dosya sayısı son bir yılda 1 milyon 974 bin adet artarak 11 Aralık itibariyle 22 milyon 759 bin oldu” deniliyordu.
