KONUK YAZAR | Doç. Dr. MEHMET YAVUZ DEDEGİL
Altın ve gümüş madenlerinde cevherin taş-toptaktan ayrılması çoğunlukla Siyanid (HCN) ve cıva ile yapılır. Bu maddelerin ikisi de bitki ve hayvanlar için çok zehirlidir.
Metal ayrıldıktan sonra bu zehir, çamur halinde, su oranına göre, ya tepeleme yığılarak veya bir baraj içinde toplanır. 1 gram altın için bazen 1 m³ artık birikir ve bu birikme depoları genelde bir saatli bomba olarak, geride kalır. Bu muazzam miktarlardaki zehirli artık hiçbir yere atılamaz.
Altın bitip maden kapanınca, orada hayat bitmiştir, ne bitki yetişir, ne insan veya hayvan yaşar. Aşağıda bu maden artıklarının sebep olduğu felaketlerden örnekler veriyorum.
- 1983 Dnister/Moldavya: Artıkların biriktirildiği göletin barajı çatlamış ve yanındaki derenin mecrasında 200 km boyunca her türlü yaşamı uzun vadeli olarak yoketmiştir.
- 1992 Colorado/ABD: Altın madeni zehirli artıklarının biriktirildiği göletin barajı patlamış ve Alamosa River (nehrinde) 25 Kilometre boyunca her türlü yaşamı yok etmiştir. Olaydan sonra madencilik şirketi iflas ilan etmiş ve çekilmiştir. Nehrin temizlenmesi 80 Milyon US Dollara malolmuş ve ABD devleti tarafından ödenmiştir.
- 1995 Guyana/Güney Amerika: Omai-Altın amdeninin artık biriktirdiği baraj patlamış ve 4,2 Milyon metreküp zehirli çamur Essequibo-nehrine akmıştır. Olaydan sonra ülke çapında „felaket durumu“ ilan edilmiş, kişi başına ancak belli miktarda içme suyu kullanmaya izin verilmiş, balık ihracı yasaklanmıştır.
- 1998 Kumtor/Kırgızistan: Kumtor altın madeninde siyanid yüklü bir kamyon devrilmiş ve taşıdığı Siyanid dünyanın en büyük dağ gölü, Issyk-Kul- gölünü zehirlemiştir.
- Nisan 1998 Aznalcollar/ Endülüs/Íspanya: Altın madeninin artık baraji patlamış ve 5 milyon metreküp, içinde çinko, kurşun, bakır, cadmiyum, cıva, arsenik, ve thalyum bulunan zehirli çamur Guadiamarnehrine akmış ve, avrupanın en önemli kuş cenneti Donana-doğa sit bölgesinin büyük kısmında yaşamı yok etmiştir.
- Endonezya, Batı Papua/ Irian Jaya bölgesi: Freeport bakır ve altın madeninin artıkları Ajikwa-nehrine akmıştır.
- Ocak 2000 Baia Mare/Romanya: Aurul altın madeninin barajı çatlamış, 110.000 ton siyonidli çamur Theiss- ve Tuna-nehirlerine akmış ve 700 kilometre boyunca bütün yaşamı yok etmiştir. Bu olay, Romanya ve Macaristan’da yaklaşık iki milyon insanın içme suyu kaynaklarını zehirlemiştir. Akan zehir, miktar olarak bir milyar insanı öldürmeye yeterliydi. AB-Task-Force’un Aralık 2000 raporunda, barajın inşaat hataları ve işletmenin dikkatsizliği, felaketin kesin nedeni olarak saptanmıştır. Altın Íşletmesinin sahibi, Avustralyanın “Esmeralda”-şirketidir. Macaristan hükümeti işletme şirketinden, balıkçılık ekonomisine verdiği ekonomik zararlar ve çevrenin temizlenme masrafları olarak 107 Milyon US-Dollar tazminat istemiştir. Fakat Aurul işletmesinin sahibi değişmiş, ”Esmeralda“ yerine, olaylarla hukuki ilişkisi olmayan “Transgold” şirketi gelmiştir.
Kazdağlarında kesilen ağaçlar bir tarafa, büyük ihtimalle gelecek felaketler çok büyük çaplı olabilir. Yabancı şirket, alacağını alıp çeker gider, zehirli çöpler ve felaket sonuçları bize kalır, vatanın büyük bir parçası yok olur.
Sadece Kaz dağı civarı değil, bütün Türkiye’nin seferber olup, bunu engellemesi gerekir. Bu yazımı lütfen Lütfen vatan çapında yaymaya çalışalım.
******
Doç. Dr. Mehmet Yavuz Dedegil kimdir?
1944’de Fethiye’de doğan Doç. Dr. Dedegil, ilkokulu Düzce’de bitirdi. İstanbul Haydarpaşa Lisesi’nden 1961 yılında mezun oldu ve aynı yıl Makina Mühendisliği tahsili için Almanya’ya geldi. Karlsruhe Üniversitesi’ni 1969 yılında bitirdi ve aynı üniversitede 1974 yılında Akışkanlarla Taşıma Teknikleri konusunda yazdığı tezi ile doktor ünvanını aldı. 1988’de Karlsruhe Üniversitesi’nde Nakliyat Makineleri konusunda doçent oldu.
