ABD’nin en uzun savaşı sona eriyor

HABER ANALİZ | YÜKSEL DURGUT 

11 Eylül 2001’deki terör saldırılarının ardından George W. Bush’un başkanlığı sırasında başladı, Barack Obama ve Donald Trump döneminde devam etti ve 20 yılın sonunda binlerce Amerikan askeri ve on binlerce sivilin hayatını sona erdiren Afganistan savaşı Joe Biden’ın başkanlığı ile sona eriyor.

1990’lı yılların sonunda dünya Üsame bin Ladin ismini Sudan ve Afganistan’da yeniden duymaya başlamıştı. Afganistan’da Sovyet işgali sonrası iç savaşın küllerinden doğan Taliban 11 Eylül saldırılarının ardından Amerikan “öfkesini” Afganistan’a çekmek için gerekçe olmuştu. Çarşamba günü Başkan Joe Biden, 11 Eylül’ün 20. yıl dönümü itibariyle bütün Amerikan birliklerinin Afganistan’dan çekileceğini açıkladığında, bu uzun soluklu öfke de dinmiş olacak. Her ne kadar açıklama Biden’dan gelse de, çekilme stratejisinin başlangıcını Trump dönemine götürebiliriz.

ABD’nin Afganistan’daki savaşı, 7 Ekim 2001’de, 11 Eylül saldırılarına misilleme olarak El Kaide hedeflerine yönelik Amerikan hava saldırılarıyla başladı. Son iki yıldır süren barış görüşmelerinde Taliban’ın “ön şart” olarak ABD’nin çekilmesini öne sürmesiyle, bu yıl 11 Eylül’de sona ermiş olacak.

Hikâyenin başlangıcı olarak 11 Eylül’den iki gün önce, 9 Eylül 2001’de Taliban’ın üst düzey isimlerinden “Penşir Aslanı” olarak bilinen Ahmed Şah Mesud’un öldürülmesine kadar gidebiliriz. Amerikan medyasında “9/11” olarak ünlenen, dört uçaklı saldırıda binlerce kişi hayatını kaybedince, dünya Taliban’ı ve Üsame bin Ladin’i tanımış oldu. Bu saldırıdan 26 gün sonraysa George W. Bush, müttefiki İngiltere’nin de desteğiyle Taliban hedeflerini bombalamaya başladı.

Bin Ladin Aralık 2001’de ortadan kayboldu. Barack Obama döneminde Amerikan askerleri tarafından öldürülene kadar video mesajlarla tehditler savurmaya devam etti. Özellikle 2006’da savaş kızışmış, Afganistan’da ölü sayıları bir hayli artmıştı. Obama bu sivil ölümlerinin hesabının verileceğini ilân etse de, pek bir şey değişmedi. 1 Mayıs 2011’de ise Bin Ladin, Pakistan’ın Abbatabad şehrinde öldürüldü.

Onun öldürülmesi savaşın bittiği anlamına gelmedi. 10 yıl daha süren savaşta ne Taliban yok edilebildi ne de ülkede kalıcı bir barış ihtimali belirdi. Ladin’in öldürülmesinden önceki ve sonraki 10’ar yıllık döneme “on yıl savaşları” adı verildi. Bu arada Taliban’la birçok kez masaya oturmaya çalışıldı. Ancak Mart 2012’de toparlanan Taliban yeniden saldırıların dozunu arttırarak aktif savunmaya geçti.

Taliban dışındaki yerel siyasi güçlerin etnik sorunlarını bir kenara bırakarak bir araya gelmesi de barış için işe yaramadı. Taliban, inkâr edilecek, yok sayılacak bir güç değildi.

AFGANİSTAN’DAKİ ABD BİRLİKLERİ

Pentagon, Afgan güvenlik güçlerine yardım amaçlı Afganistan’da görev yapan yaklaşık 2,500 Amerikan askeri olduğunu söylüyor. Ancak terörle mücadele güçleri adı altında bulunan güçler buna dahil değil. Bu yüzden sayı aslında bilinenden daha fazla.

Afganistan’da ilave 7,000 NATO askeri daha bulunuyor. ABD askerlerinin geri çekilmesinin ardından NATO’nun büyük abisinin sözü ile birlikte bu askerler de muhtemelen çekilecekler. Hatta ilk sinyali Almanya Savunma Bakanı Annegret Kramp-Karrenbauer verdi. “Her zaman birlikte gireceğimizi ve birlikte çıkacağımızı söyledik,” diyerek geri çekilmeyi savunduğunu kaydetti.

KIRILMA NOKTASI ŞUBAT 2020

Afganistan’ın doğusundaki çatışmalarda iki askerin öldürüldüğü 8 Şubat 2020’den bu yana Afganistan’da hiçbir Amerikan askeri hayatını kaybetmedi. Bu saldırının ardından Trump yönetimi, Taliban’ın ABD kuvvetlerine saldırmayı bırakması durumunda, tüm ABD birliklerinin bu yıl 1 Mayıs’a kadar geri çekileceğini duyurdu. Bu duyurunun ardından Taliban barış görüşmelerinin ilerletilmesi mümkün oldu.

Taliban o günden sonra ABD askerlerine bir saldırı düzenlemedi ancak Afgan güçlerine ve sivillere yönelik saldırılarının dozunu arttırdı. İki yıl önce başlayan barış görüşmeleri Katar’ın ardından şimdi Türkiye’de devam edecek. Afganistan tarihinin en geniş katılımlı görüşmelerinden şu ana kadar bir sonuç bildirisi çıkmış değil. ABD’nin “sabrını taşıran” saldırıdan sonra masaya oturmayı kabul eden grupların birbirinden çok farklı talepleri ise kafaları karıştırıyor.

SAVAŞIN MALİYETİ: 2 TRİLYON DOLAR

Böyle uzun süreli bir savaşın ABD’ye yüklü bir maliyeti de oldu. Şu ana kadar resmi olarak bilinen rakam 2 trilyon Amerikan doları. Bu maliyetin her geçen gün artması ile birlikte Çin’in bölgesel gücünü de göz önünde bulunduran ABD, Afganistan’da daha fazla kaynak israf etmek istemiyor.

Afganistan’da 2001 yılından bu yana toplam 2,312 ABD askeri öldü. 2009’da bölgedeki asker sayısı artarken, 2009-2012 yılları arasında 1,534 asker kaybedildi. Son 20 yılda toplamda 20 bin Amerikan askeri de çatışmalarda yaralandı.

2001’de savaş başlarken Afganistan’da Taliban hükümeti kontrolü sağlamıştı. ABD’nin saldırıları sonrasında bu hükümet devrildi ve Kuzey İttifakı yeni bir hükümet kurdu. Afganistan’ın güneyindeki Kandahar yakınlarındaki bir üsse muharebe birliklerinin gelişiyle ABD askeri varlığı 2001’in sonunda neredeyse 2,300’e kadar yükseldi. Afganistan’daki ABD askeri misyonu, şiddetin en tavan yaptığı 2009 yılına kadar ortalama 15,000 ila 25,000 asker arasındaydı. ABD askerlerinin sayısı Ağustos 2010’da 100 binin üzerine çıktı. Arada tekrar tekrar gönderilenler de dâhil olmak üzere 20 yıl içinde 775,000 ABD askeri Afganistan’da göreve gönderildi.

Afganistan’daki savaşta ölen sivillerin sayısı ise net olarak bilinmiyor. Bu sayının 35,000-40,000 arası olduğu tahmin ediliyor. Geçen yıl yayınlanan bir Birleşmiş Milletler raporuna göre, 2001’den 2019’a kadar 35,518 sivilin öldürüldüğü tahmin ediyor.

BM: SİVİL YARALILAR ARTIYOR

Birleşmiş Milletler, Çarşamba günü yaptığı açıklamada, 2021’in ilk üç ayında Afganistan’da öldürülen ve yaralanan sivillerin sayısının bir yıl öncesine göre önemli ölçüde arttığını açıklamıştı. 

Teşkilatın Kabil bürosu, üç aylık bulgularını Başkan Joe Biden’ın çekilme kararından önce yayınladı. Afganistan’daki Birleşmiş Milletler Yardım Misyonu raporunda 2020’nin aynı dönemine göre yüzde 29 artışla 573 kişinin öldüğü ve sivil sayısının 1,800’e çıktığı kaydedildi. 

Geçen yılın ilk çeyreğine göre öldürülen ve yaralanan Afgan kadın sayısında yüzde 37 ve çocuk ölümlerinde ise yüzde 23’lük bir artış olduğu belirtiliyor.

EN ÖLÜMCÜL OLAY

Afganistan’da, Taliban saldırıları, helikopter kazaları ve Afgan güçlerinin kendilerini eğiten Amerikan birliklerine karşı gerçekleştirdiği saldırılar da dahil olmak üzere önemli sayıda Amerikalı asker hayatını kaybetti.

Bu saldırılar sonucu en ölümcül saldırı 6 Ağustos 2011’de yaşandı. Deniz Kuvvetleri ekibini taşıyan bir CH-47 Chinook helikopteri, ülkenin doğusunda roket güdümlü bir bomba ile düşürüldü. Kazada 30 Amerikalı hayatını kaybetti.

ABD ve NATO güçleri, Sovyetlerin işgalinden bu yana yalnız başına kalmayan Afganistan’ı artık tek başına bırakmayı planlıyor. En büyük kaygı ise 11 Eylül benzeri saldırıların yeniden yaşanması. Savaşın Afganistan’ın batısına sıçramaması ve yeni 11 Eylül’ler yaşanmaması için Taliban’ın kontrol altında tutulması şart. Bunun için de Katar, Türkiye, BM, Rusya ve AB ortaklarının da dâhil edildiği bir barış süreci yürütülüyor. Savaş baltalarının gerçekten gömüldüğü görüntüsü için çaba sarf ediliyor.

Türkiye'de bu haberi engelsiz paylaşmak için aşağıdaki linki kopyalayınız👇

YORUM YAZIN

Lütfen yorumunuzu yazın
Lütfen isminizi girin