ÖZEL HABER | İLKER DOĞAN
Türkiye’de daralma yaşayan tek sektör otomotiv değil! İnşaat sektörü de krizi iliklerine kadar hissediyor. Resmi verilere göre Türkiye genelinde konut satışları 2019 Mart ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 5,3 oranında azaldı. İlk çeyrekteki azalma ise geçtiğimiz yıla göre yüzde 18,5 civarı. Tam da TÜİK’in rakamları açıklandığı gün bankalar konut kredisi faiz oranlarını artırdı. Eldeki konut stoğu 1 milyona dayandı. Yıllardır sıcak parayı ‘betona’ gömen, üretim odaklı yatırımı gözardı eden Türkiye için tehlike çanları çalıyor!
Ülkeyi tam 17 yıldır tek başına yönetin AKP iktidarının ‘betona’ dayalı ekonomi modeli can çekişiyor. Türkiye İstatistik Kurumu’nun son verilerine göre, konut satışları 2019 Mart ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 5,3 oranında azalarak 105 bin 46 oldu. Geçtiğimiz yıl ilk çeyrekte satılan toplam konut sayısı ise 303 bin 877’ydi. Bu yılın ilk üç ayında rakam 256 bin 433’e geriledi. Yüzde 18,5’lik bir daralma var. Siyasi belirsizliğin ipotekli konut satışlarını da büyük oranda etkilediği görülüyor. Türkiye genelinde ipotekli, (banka kredili) konut satışları bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 30,6 oranında azalarak, 22 bin 762 olarak kayıtlara geçti. Mart ayında ise yabancılara konut satışı yüzde 71 artmış. En çok konutu ise 548’le Iraklılar almış.
SICAK DÖVİZLER BETONA GÖMÜLDÜ
AKP iktidarına yönelik en önemli eleştirilerden biri de ‘betona’ dayalı yatırım politikasıydı. Bu iddiayı doğrulayan veri geçtiğimiz aylarda TÜİK tarafından açıklandı. Buna göre 2003 yılından 2017 yılına kadar geçen 15 yıllık dönemde inşaata yapılan toplam yatırım tutarı 2017 yılı fiyatlarıyla 4.9 trilyon dolara ulaşmıştı. TÜİK’in verilerine göre yurt dışından gelen sıcak para ‘betona’ gömülmüştü. Rant için deprem toplanma alanları bile imara açıldı. Dev gökdelenler, AVM’ler pıtırak gibi çoğaldı. Onları köprü, tünel gibi yatırımlar izledi. Yurt dışından gelen dövizler, ekonomiyi büyütecek, üretime katkı sağlayacak yatırımlar yerine betona harcandı
İNŞAATIN GSYH’DEKİ PAYI YÜZDE 17’Yİ AŞTI
Uzmanlara göre, bugünkü ekonomik krizin temel sebeplerinden biri de kaynakların betona gömülmesi. AKP iktidarı döneminde, inşaat yatırımlarının GSYH içindeki payı her geçen yıl daha da arttı. TÜİK’in rakamlarına göre 2003 yılında inşaat yatırımlarının toplam milli gelir içerisindeki payı yüzde 10 seviyelerinde. Ancak bu oran 2017’nin sonunda yüzde 17’nin bile üzerine çıkıyor. Bu arada, inşaatın toplam yatırımlar içindeki payı 2017’nin sonunda ise yüzde 57’ye ulaştı. Uzmanlar, “Söz konusu kaynaklar betona değil de üretim ve istihdam sağlayacak fabrikalar için harcanmış olsaydı bugün işsizlik yüzde 14,7’lere çıkmaz, cari açık da bu kadar artmazdı.” diyor.
EV ALMAK YERİNE FAİZE YATIRIYOR
İnşaat, ekonomik krizin en fazla vurduğu sektör olarak gösteriliyor. Zira son dönemde ‘iflas erteleme’ isteyen şirketlerden yüzde 70’i bu sektörden. Bunun en önemli nedeni ise konutların elde kalması. Konut fiyatlarında son 6 ayda yüzde 10’lara varan düşüşler var. Ancak buna rağmen beklenen satışlar olmuyor. Zira yatırımcı 300 bin liraya bir ev alıp, 1.000-1.500 lira kira getirisi almak yerine parasını faize yatırarak yaklaşık 6 bin lira gelir elde ediyor!
DÖVİZ YATIRIM ARACI HALİNE GELDİ
Faiz almak istemeyen vatandaş ise ‘dövize’ yatırım yapıyor. Resmi rakamlara göre, Türkiye’deki bankalarda geçtiğimiz yıl sonu itibariyle 192 milyar dolarlık mevduat vardı. Bir önceki yıla göre artış oranı yüzde 38 olarak kayıtlara geçti. Bankalardaki yabancı mevduatın yaklaşık yüzde 90’ı yurt içi yerleşik kişilere ait.
YABANCILAR CAN SUYU OLDU
Konut sektöründe yaşanan durgunluğun iç taleple aşılamayacağını gören iktidar, yabancıların konut alması halinde Türk vatandaşlığı hakkı verilmesini kolaylaştırdı. Daha önce bir milyon dolarlık gayrimenkul alanlara vatandaşlık veriliyordu. Söz konusu rakam önce 500 bin ardından da 250 bin dolara düşürüldü. Düzenleme sektörü az da olsa hareketlendirdi. Ülkeye döviz girişi sağlandı.
FİYATLAR DÜŞTÜ AMA STOKLAR ERİMİYOR
Ancak ‘TC’ vatandaşlığının satılığa çıkarılmsası da konut stoklarını eritmeye yetmedi. Konut stoğu her geçen gün daha da arttı. Konut stok sayısı hakkında farklı veriler var. Teknoloji odaklı gayrimenkul değerleme platformu Endeksa.com’un verilerine göre Ocak 2019 sonu itibariyle İstanbul’da 371 bin 411, tüm Türkiye’de ise 833 bin 569 konut satılmayı bekliyordu. Yine endeksa’ya göre İstanbul’daki konut stoğu son 6 ayda yüzde 68 artmış. Ancak konut stoğunun 2 milyon 171 bin olduğunu iddia edenler de var.
KONUT KREDİSİ FAİZ ORANLARI FIRLADI
Mart ayı başında bankalar konut kredi faiz oranlarını yüzde 1,28’e kadar çekmişti. Ancak önceki gün bankalardan açıklanan rakamlara göre en düşük faiz oranı 1,45’e yükseldi. Yüzde 1,99’la konut kredi faizi veren bankalar bile var! Geçtiğimiz hafta 100 bin TL konut kredisi çekseydiniz 1,28 faiz oranıyla 10 yılın sonunda yaklaşık 187 bin lira ödeyecektiniz. Ancak bugün 1,45 faiz oranıyla 100 bin lira konut kredisi alsanız minimum ödeyeceğiniz para 213 bin lira civarı. Rakam faiz oranına bağlı olarak 250 bin liraya kadar çıkıyor.
2019 İNŞAAT SEKTÖRÜ İÇİN ÇOK ZOR GEÇECEK
Konut stoğunda yaşanan artış tıpkı tarım sektöründe olduğu gibi inşaat alanında da bir üretim planlaması olmadığının ispatı. Sektörün bugünkü duruma gelmesinin en önemli sebebi kar ve rant odaklı arz anlayışıyla, ihtiyaçtan bağımsız olarak üretim yapılması. Öncelikle konut stoğunun erimesi için yüzde 25’ler seviyesinde olan mevduat faiz oranlarının aşağı çekilmesi lazım. Ancak faizlerin düşmesi durumunda doların tırmanışa geçeceğini düşünen iktidar kısa vadede buna yanaşmayacaktır.
KONUT KREDİ FAİZ ORANLARI DÜŞÜRÜLMELİ
Ayrıca konut kredisi faiz oranları da yüzde 1 seviyelerine düşürülmeli ki, bu da kısa vadede pek mümkün görünmüyor. Geçtiğimiz yıl Ağustos ayında, iktidarın bir varlık havuzu oluşturarak, konut stoklarının kurulacak bir fon üzerinden menkulleştirmeyi planladığı açıklanmıştı. Aradan yaklaşık 9 ay geçti; kimseden ses seda yok! Görünen o ki, inşaat sektörünü zor günler bekliyor!
