ÖZEL HABER | İLKER DOĞAN
Türkiye’de önü alınamayan ekonomik kriz, yasadışı organ ticaretini de patlattı. İnternette, her köşe başında ‘sahibinden satılık böbrek’ ilanı görmeniz mümkün. Kimisi 20 bin TL istiyor böbreği için kimisi 100 bin TL. Böbrek nakli sayısının yıllık 3 bin 500 civarında kalması ve nakil bekleyenlerin sayısının her yıl daha da artması illegal yolların da kapısını açıyor. Bugün itibariyle Türkiye’de 26 bine yakın insan organ nakli için sırada bekliyor. Bunlardan yaklaşık 23 bini böbrek hastası.
Türkiye’de yaşanan ekonomik kriz insanları organlarını satacak hale getirdi. Dolar 6 liraya dayandı, faizler yüzde 24’e çıktı, yatırımlar durdu, binlerce işletme kepenk kapattı, işsizlik tarihi rekorları ardı ardına kırdı. Faturalarını, borcunu ödeyemeyen, işsiz kalan insanlar da çareyi böbreğinden vazgeçmekte buldu. Geçtiğimiz hafta Sultangazi’de bir kişinin borcunu ödeyemediği için böbreğini 20 bin TL’ye satışa çıkarması gündem olmuştu. Ancak bu sadece bir örnek. Onun gibi yüzlerce, binlerce çaresiz insan böbreğini ‘kara pazar’larda satışa çıkarmış durumda. Kimisi 50 bin lira istiyor, kimisi 100 bin lira…
TEMEL NEDEN EKONOMİK SIKINTI
Temel sorun insanların borcunu bile ödeyemeyecek hale gelmesi. İnsanlar işsiz, faturalarını, kirasını ödeyemiyor, evine emek götüremiyor. Ve son çare böbreğini satışa çıkarıyor. İkinci neden ise ülkede böbrek naklinin yeterli seviyede olmaması. 10 yıl önce yılda 2 bin 500 civarı böbrek nakli yapılabiliyordu. Bugün ise rakam 3 bin 500 seviyelerinde. Ve maalesef hem alt yapı sorunları, hem de insanların organ bağışına bakış açısı nedeniyle bu rakam yıllardır artırılamıyor.
HER YIL BİNLERCE HASTA LİSTEYE EKLENİYOR
Bir yılda yapılan nakil sayısı 3 bin 500 civarında ancak her yıl 6-7 bin kişi listeye ekleniyor. Bu da organ bekleyenlerin sayısının yılda 3 binden fazla artması anlamına geliyor. Arz az, talep de fazla olunca böbrek daha da değerli hale geliyor! Zira insanlar yıllarca organ bekliyor. Organ beklerlen ölenlerin sayısı yılda 2 bini buluyor. Legal yollardan aradığı organı bulamayanlar bu kez illegel yollara sapıyor. Bir tarafta parası olan bir hasta, diğer tarafta ise parası olmadığı için organını satan kişi. Hal böyle olunca, internette böbrek arayanların ve satanların bir araya geldiği yasadışı platformların oluşmasını yadırgamamak lazım!
ORGAN SATIŞI YASAK
Organ naklinin önündeki en büyük engel ‘etik’ kurullar. Bu kurullar, donör ve alıcının arasında ‘etik’ dışı bir ilişki (organ satışı vs) olduğunu hissederse nakle izin vermiyor. Örneğin verici olan kişinin kredi ya da başka bir borcunun tespit edilmesi durumunda etik kurul nakli yapmıyor. İmkanı olanlar donörünü de alarak İran, Hindistan gibi ülkelere gidip nakil yaptırıyor. Ancak Türkiye’de bunu da aşmanın yolları bulunmuş! Etik kurula rüşvet vererek bu sorun da aşılıyor.
Bir hastanın yıllık maliyeti 30 bin TL
Böbrek rahatsızlığında en etkili tedavi şekli nakil. Nakil sonrası hastanın yaşam süresi uzuyor, yaşam kalitesi artıyor ve iş gücü kaybının da önüne geçilmiş oluyor. Ayrıca uzun vadede hastanın SGK’ya maliyeti de neredeyse sıfırlanıyor. Ancak rakamlarda görüldüğü gibi nakil sayısı olması gerekenin çok altında. Bu da sorunun her yıl daha da büyüyerek içinden çıkılmaz hale gelmesine neden oluyor. Hasta sayısı arttıkça hastalığın SGK’ya maliyeti de doğal olarak artıyor. Kronik böbrek hastalığının tedavisinin maliyeti, tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de oldukça yüksek. Maliyet kalemleri içerisinde en önemli yeri ise diyaliz tedavisi tutuyor. 65 binden fazla böbrek hastasının yüzde 70’i özel diyaliz merkezlerinden hizmet alıyor. SGK bir hasta için seans başına diyaliz merkezlerine her şey dahil 192,5 lira ödeme yapıyor. Haftada 3 kez diyalize giren bir hastanın yıllık sadece diyaliz maliyeti 27 bin 720 lira. Buna ilaç maliyeti de eklendiğinde bir hasta için harcanan rakam 30 bin lirayı buluyor. Haftada 1 ya da 2 kez diyalize giren hastalar da var.
