HABER-YORUM | SEMİH ARDIÇ
Bir lider tek başına bütün dünya ekonomisini sarsabilir mi?
Aldığı kararlarla ya da şahsi Twitter hesabında paylaştığı birkaç satırlık mütalaa ile Avrupa Birliği’nden Çin’e, İngiltere’den Güney Afrika’ya kadar geniş bir coğrafyada piyasaları altüst edebilir mi?
Herhangi bir liderin başka bir devlete karşı alacağı savaş kararı haricinde hiç bir beyan ya da fiilinin bu kadar sarsıcı olabileceği söylenemezdi.
TRUMP TİPİ YENİ LİDERLİK
Savaş kararı alan liderin süper güçlerden birinin başında bulunmaması halinde bu şıkkın bile dünya ekonomisine tesiri son derece sınırlı kalırdı.
Amma velâkin Donald Trump’ın 2016 senesi kasım ayında Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Başkanı olarak seçilmesi ile yeni bir dönem başladı. Trump tipi demokratik tek adam liderliği…
Trump anayasa ve kanunları aşmamak kaydı ile teamülleri dilediğince değiştiriyor. Senato ve Kongre ile ihtilafa düştüğünde tehdit dilini alenen kullanmaktan bile imtina etmiyor.
Üslubunu “kaba ya da tehditkâr” bulanları kale almadığını çok rahat izhar ediyor.
TİCARET SAVAŞI YA DA ÇİN’E HADDİNİ BİLDİRME HAMLESİ
Trump selefi Barack Obama’nın ılımlı çizgisinin yerine korumacı, sert ve müdahaleci bir çizgiyi benimsemis ticaret savaşlarının fitilini ateşledi.
Çin’e karşı ördüğü duvarların diğer ekonomileri de aşağı çektiği artık tahmin değil birer hakikat. Çin’e haddini bildirmek istediğini saklamıyor.
Mamafih dünya ekonomisinin birbirine bağımlı yapısında bundan Amerika’nın da zarar gördüğünü kabul etmiyor.
Halihazırda ABD Başkanı Trump dünya ekonomisi için temel risk faktörlerinden biri hâline gelmiştir.
Onun için basit bir tweet gibi görünen beyanları milyonlarca kişiyi işsiz kalmasına ya da yatırımcıların milyarlarca dolar zarara imza atmasına sebebiyet veriyor.
TAKİP ETMEK BİLE BAŞ DÖNDÜRÜYOR
Son iki günde neler yaptığını tekrar hatırlayalım:
*Çin’in 75 milyar dolarlık Amerikan malına Gümrük Vergisi’ni yüzde 5’ten yüzde 10’a yükselttiğini açıklaması Trump’ı galeyana getirdi.
*Trump, bütün Amerikan şirketlerinin Çin’i terketmesini emretti. Böyle bir yetkisi olmadığı halde bu talimatı verdi!
*Amerikan Merkez Bankası’nı (Fed) Çin’den daha büyük bir tehdit olarak yaftalayarak piyasaları ateşe attı.
*Cumartesi günü ekim ayından itibaren 250 milyar dolar değerinde Çin ithalatında var olan yüzde 25 Gümrük Vergisi’ni yüzde 30’a çekeceğini tekrar etti.
*Eylülde ilave Gümrük Vergisi salınacak Çin malları (150 milyar dolar civarınad) yüzde 10 değil, yüzde 15 vergiye tabi olacak.
DÜNYA EN AZ YÜZDE 0,6 KÜÇÜLECEK
Trump’ın Çin ile devam eden ticaret savaşının dünyaya maliyeti en az yüzde 0,6 daralma olacak. Bloomberg ve IMF’nin farklı tahminleri olsa da herkes daralmanın yüzde 1’e yaklaşacağında hemfikir.
Mali kuruluşlar, reel sektör temsilcileri, hatta maliye bakanları Dünya Bankası ya da Uluslararası Para Fonu (IMF) gibi kuruluşların teknik raporlarından ziyade Trump’ın tweetlerine dikkat kesilmiş vaziyette.
İktisatçıların yaptığı hesapları bir anda boşa çıkaran bir isim Trump! Barıştık dese borsalar coşuyor, ilave vergi işareti verdiğinde hisse senetleri çakılıyor.
Neticede fon müdürleri, Amerikan başkanının Fed başkanını “Çin’den bile tehlikeli.” diye tanımlamasına pek aşina değil.
FED’İ YERDEN YERE VURUYOR
Fed’in bağımsızlığı bütün piyasalar için bir sigorta. Yatırımcılar para politikasının Beyaz Saray’ın Oval Ofisi’nden tayin edilmediğine dair inançlarını muhafaza etmek istiyorlar.
Zira ABD Başkanlığı koltuğunda oturan zatın Recep Tayyip Erdoğan’ın izinden gideceğine ihtimal vermiyorlar.
Trump faktörünün dünya ekonomisinde sebep olacağı risk ya da fırsatların tahmin aralığı çok geniş.
Bu yüzden paraya yön verenler her an her nevi sürprize hazırlıklı olmaya çalışıyor. 1930’lu, 1940’lı senelerin otoriter liderlerini tedai ettiren siyasetçilerin yeniden mantar gibi çoğalması hayra alamet değil. Tarih bu hususta asla tekerrür etmemeli. Dünyanın sonu olur benzer acılar…
Türkiye gibi krizin yıkıcı tesirleri yüzünden bağışıklık sistemi çökmüş bir ekonomi için Trump faktörünün kısa vadeli kazançları, Z raporu alındığında “bol sıfırlı zarar” olarak karşımıza çıktı ve de çıkmaya devam edecek.
Zira Erdoğan faktörü başlı başına “risk”olarak yeter de artar.
