HABER İNCELEME | YUSUF DERELİ
Ayçiçek yağından sonra sütte de kriz kapıya dayandı. Zarar eden üretici, çiğ süt alım fiyatının acilen güncellenmesini istiyor. Ulusal Süt Konseyi, 29 Kasım 2021’de yaptığı toplantıda 8 Aralık 2021’den geçerli olmak üzere soğutulmuş çiğ sütün tavsiye satış fiyatını brüt 4 lira 70 kuruş olarak belirlemişti. Ancak yem fiyatlarına ardı ardına gelen zamlar üreticiyi zor durumda bıraktı. Güncel fiyatlarla bir litre sütün maliyetinin 6 liranın üzerine çıktığı belirtiliyor. Çiğ süt fiyatına yapılacak yüzde 30’luk zam bile besiciyi kurtarmayacak.
Türkiye’de süt zamları her zaman sancılı oluyor. Zira süte zam yapılması, süt ve sütle üretilen peynir, yoğurt, tereyağı ve benzeri bütün ürünlere zam anlamına geliyor. Bu da enflasyonun artmasına neden oluyor. AKP rejimi ise yıllardır ‘enflasyonu’ düşük göstermek için süt üreticilerini feda etmeyi tercih ediyor…
Türkiye’de çiğ süt alın fiyatı Ulusal Süt Konseyi tarafından belirleniyor. USK, geçtiğimiz kasım ayında çiğ süt referans fiyatını 3 lira 20 kuruştan 4 lira 70 kuruşa çıkarmıştı. Destek primi litre başına 20 kuruş olarak açıklandı. USK’dan yapılan açıklamada, maliyet ve satışlarda öngörülmeyen değişimler görülmesi durumunda yeniden toplanıp karar verileceği belirtilmişti. Söz konusu tarihten sonra yem fiyatlarına defalarca zam geldi.
ŞEMSİ BAYRAKTAR: TABLO VAHİM
Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, geçtiğimiz hafta konuyla ilgili önemli açıklamalarda bulundu. Çiğ süt fiyatının revize edilmesini talep etti. Süt fiyatına gelen artışın yeme gelen zamlar sayesinden anlamını yitirdiğine dikkati çeken Bayraktar, “Üretimin sürdürülebilirliği için bir litre süt satan üretici bir buçuk kilo yem alabilmelidir. Mart ayında üreticimizin bir litre süt sattığında eline net olarak 4 lira 50 kuruş geçti. Yemin kilosuna ödediği para ise 5 lira 35 kuruş. Bir litre süt sattığında bir kilo yem bile alamıyor, yani zarar ediyor. Bu, uzun yıllardır görmediğimiz bir durumdur, tablo vahimdir.” ifadelerini kullandı.
ÇİĞ SÜT LİTRE FİYATI 8 TL’YE ÇIKARILMALI
Şemsi Bayraktar’a göre 1 litre sütün referans fiyatı 8 TL’ye çıkarılmalı: “Bu fiyatlarla üretime devam etmemiz artık mümkün değildir. Üretime devam edebilmemiz için ya sattığımız çiğ süt fiyatı 1,5 pariteye denk gelecek şekilde 8 liraya çıkarılacak ya da ‘çiğ süt fiyatı artmasın’ deniliyorsa ilgili pariteye denk gelecek şekilde yem fiyatında indirim yapılacak. Çiğ süte verilecek destek de 60 kuruşa çıkarılmalı.”
TÜSEDAD BAŞKANI: 1 LİTRE SÜTÜN MALİYETİ 6 LİRA 20 KURUŞ
Tüm Süt, Et ve Damızlık Sığır Yetiştiricileri Derneği (TÜSEDAD) Başkanı Sencer Solakoğlu, çiftçinin içinde bulunduğu durumu, “Üretici 6 lira 20 kuruşa mal ettiği sütü, 4 lira 70 kuruşa satmak zorunda kalıyor. Mazot arttı, yem fiyatları arttı, gübre fiyatları arttı ama süt fiyatı enflasyon yükselmesin diye geçtiğimiz aralık ayından bu yana artmadı.” diyerek özetliyor.
SÜT YEM PARİTESİ 1,3 OLMALI
Süt-yem paritesi önemli bir veri. Uluslararası kabul gören süt yem paritesine göre yetiştirici 1 litre süt sattığında bununla 1.5 kilo yem alabilmeli. Türkiye’de bu parite 1.3 olarak kabul ediliyor. Yani 1 litre süt ile 1.3 kilo yem alınabilmeli.
Bir yıl önce 120-130 TL olan 50 kiloluk bir çuval yemin fiyatı bugün 280-300 TL arasında değişiyor. Yani yemin kilosu 5,5-6 TL’ye denk geliyor. Türkiye’nin kabul ettiği pariteye göre bile bugün çiğ süt fiyatının 7 lira 30 kuruş civarında olması gerekiyor. Ancak 1 litre süt, 1 kilo yem bile etmiyor!
EN BÜYÜK GİDER KALEMİ YEM
Süt inekçiliğinde en büyük maliyet kalemi yem giderleri olarak gösteriliyor. Yem masrafları, toplam maliyetin yüzde 65’ini oluşturuyor. Süt inekleri verimli olabilmesi için günlük canlı ağırlıklarının en az yüzde 2,5’i kadar yem tüketmek zorunda. Bu da ortalama 600 kilogram olan bir süt ineğinin günlük en az 15 kg yem tüketmesi anlamına geliyor.
1 LİTRE SÜTÜN MALİYETİ 5,5 LİRA
USK’nın 2021 yılı Aralık ayı verilerine göre 600 kiloluk bir süt ineğinin toplam yem masrafı 58 TL. Bugün bu rakamın 85-90 lira civarında olduğu belirtiliyor. USK, elektrik, işçilik, su, ilaç vs. gibi diğer giderleri ise 30 TL olarak hesaplıyor. Yıl başında gelen fahiş zamlarla bu gider kalemi de arttı.
Dolayısıyla bir ineğin besiciye günlük maliyeti 120 TL civarında. Söz konusu inek günlük ortalama 20 kg süt veriyor. Bu da 1 litre sütün maliyetinin bugünkü şartlarda minimum 6 lira olduğunu gösteriyor.
HER İNEKTEN GÜNLÜK ZARAR 30 TL!
Rakamlar ortada. Çiftçi 6 liraya mal ettiği sütü, kooperatiflere 4,70 liradan değil; 4,30-4,40 TL’den satıyor. Besiciden ‘sıcak’ süt alan kooperatifler, ‘soğutma’ parasını da üreticiye yüklüyor. Kısaca üreticinin eline 20 kuruşluk devlet desteğiyle birlikte 1 litre süt karşılığında 4 lira 50 kuruş geçiyor. 1 litre sütten 1,5 lira zarar… Çiftçi her inekten günlük 30 lira civarında zarar ediyor!
Sütten zarar eden çiftçi, buzağı ve dana satarak zararını azaltmaya çalışıyor. O da bir yere kadar; çaresiz kalan besiciler, süt ineklerine kesime göndermek zorunda kalıyor…
