HABER ANALİZ | İLKER DOĞAN
Türkiye ekonomisinde özellikle son 5 yıldır iyiye evrilen tek bir ekonomik gösterge bile yok. Sanayi üretimi azaldı, işsiz sayısı 7 milyona dayandı, TÜİK’in verilerinin aksine sokaktaki enflasyon yüzde 50’leri bile aştı. BDDK’nın 46 milyarlık kredinin ‘batık’ kapsamına alınacağına dair son açıklaması da ekonominin duvara tosladığını gözler önüne serdi. Çok değil, 8 yıl önce 20 milyar lira civarında olan batık kredi miktarı bugün 106 milyarı geçmiş durumda. Bu rakama 46 milyar daha eklenirse takibe alınan kredilerin toplam büyüklüğü yıl sonuna kadar 160 milyara ulaşacak. Bir başka gösterge vatandaşların kredi borçları. AKP’nin iktidara geldiği 2002 yılında vatandaşın 6,6 milyar lira olan banka borcu bugün 520 milyarı aştı. Millet gırtlağına kadar borca batmış durumda. TÜİK’in son araştırmasına göre her 10 kişiden 7’si borçlu.
Geçtiğimiz haftalarda Ankara Güven Park’ta R.P. isimli emekli bir vatandaş, ekonomik sıkıntılarını gerekçe göstererek kendisini yakmıştı. İşsizdi, emekli maaşı yetmediği için kredi kartı kullanmış ancak onları da ödeyememişti. Bankaların maaşına bloke koymasına tepki göstermek için Başkent’in göbeğinde kendisini ateşe verdi. R.P. bu konuda yalnız değil. Türkiye’de onun gibi kredi ve kredi kartı borçlarını ödeyemeyen ve bu nedenle maaşına bloke konulan milyonlarca insan var.
VATANDAŞIN BORCU 79 KAT ARTTI!
CHP, iki yıl önce bir rapor hazırlamıştı. O rapora göre AKP’nin iktidara geldiği 2002’de vatandaşların bankalara toplam borcu 6.6 Milyar TL’ydi. Aralık 2016’da ise bu rakam tam 70 kat artarak 419 milyar liraya ulaşmıştı. Ancak orada da durmadı; bugün yine CHP’nin hazırladığı ekonomi raporuna göre vatandaşların bankalara olan toplam borcu 521,5 milyar lira! 2002’deki borcun tam 79 katı! Rapora göre bu borcun 413.9 milyar lirası tüketici kredilerinden, 107.6 milyar lirası da kredi kartlarından kaynaklanıyor. 17 yıl önce aile gelirinin borca oranı yüzde 4.7 iken, 17 yılın sonunda oran yüzde 60’a dayandı.
10 KİŞİDEN 7’Sİ BORÇLU
TÜİK, geçtiğimiz günlerde 2018 yılı gelir ve yaşam koşulları araştırması sonuçlarını açıkladı. Buna göre Türkiye’de her 10 kişiden 7’si borçlu. Araştırma sonuçlarına göre zengin daha zengin olurken, fakir daha da fakirleşti. Aradaki uçurum arttı. En yüksek eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert gelirine sahip yüzde 20’lik grubun toplam gelirden aldığı pay yüzde 47,6’ya yükseldi. En düşük gelire sahip yüzde 20’lik grubun aldığı pay ise yüzde 6,1’e düştü. 4 kişiden biri ise ciddi maddi yoksunluk çekiyor.
İŞSİZLİK KALICI HALE GELDİ
AKP’nin iktidara geldiği 2002’de işsizlik yüzde 10,3 seviyelerindeydi. İşsiz sayısı ise 2 milyon 464 bin olarak açıklandı. Türkiye İş Kurumu’nun (İŞKUR) açıkladığı haziran ayı işsizlik verilerine göre ise kayıtlı işsiz sayısı 4 milyon 417 bin 814’e yükseldi. TÜİK’in Mayıs 2019 rakamlarına göre ise işsizlik oranı yüzde 12,8. TÜİK’e göre işsiz sayısı ise bir önceki yıla göre 1 milyon 21 bin kişi artarak 4 milyon 157 bine çıktı.
GERÇEK İŞSİZ SAYISI 7 MİLYON
TÜİK dar tanımlı ‘işsizlik oranı’ açıklıyor. İş için herhangi bir iş bulma (İŞKUR) kanalına başvurmayanları ‘işsiz’ bile saymıyor. Dolayısıyla TÜİK’in rakamları gerçek işsizlik oranlarını yansıtmaktan uzak. DİSK-AR’ın geniş tanımlı işsizlik araştırmasına göre işsizlik oranı yüzde 17’nin bile üzerinde ve işsiz sayısı 7 milyona yakın. Bu arada Türkiye’nin mevsimsellikten ve takvim etkilerinden arındırılmış sanayi üretimi temmuz 2019 itibarıyle yıllık bazda yüzde 1.2 geriledi. İşsizliğin artmasından daha kötüsü ‘kalıcı’ hale gelmesi.
BATIK MİKTARI KATLANARAK ARTIYOR
Ekonomik kriz, batık kredilerde de kendini gösterdi. 2009 yılında 20 milyar lira civarında olan batık kredi miktarı 2014’te 32,3 milyara, geçtiğimiz yılın aralık ayı itibarıyle ise BDDK’nın rakamlarına göre 92,2 milyar liraya yükseldi. Ancak orada da kalmadı; bugün batık kredi miktarının 106 milyarı aştığı belirtiliyor. BDDK, son açıklamasında 46 milyar liralık krediyi de batık kapsamına alacağını duyurdu. Türkiye Bankalar Birliği Başkanı Hüseyin Aydın, kurum tarafından dün açıklanan 46 milyar liralık batık kredilerin çoğunun döviz cinsinden olduğunu, yarısının inşaat ve enerji sektörüne ait olduğunu söyledi. 2019 yılı temmuz ayı itibariyle toplam kredi büyüklüğü 2,5 trilyon lira olan sektörde takibe düşen kredilerin oranı yüzde 3’lerden yüzde 6’lara çıkacak.
