ÖZEL HABER | İLKER DOĞAN
Dünyayı kasıp kavuran Kovid-19, petrol fiyatlarını da tepetaklak etti. Tarihte ilk defa ABD vadeli petrol fiyatları eksiye düştü. Koronavirüs, sadece küresel ekonomileri sarsmakla kalmadı, insanların ne kadar aç gözlü olduğunu da gözler önüne serdi. Zira tüm dünyada çıkarılan petrolü depolayacak yer bile kalmadı! Şimdi Türkiye’de herkes bu düşüşün pompa fiyatlarına yansıyıp yansımayacağını merak ediyor. Uzmanlara göre kısa vadede yansıması mümkün değil. Söz konusu fiyatlardaki düşüş uzun vadeye yayılırsa (ki bu düşük bir ihtimal) Türkiye’de fiyatlarda küçük bir oynama olabilir. Ancak ağır vergi yükü nedeniyle Türkiye’de petrolün litresi 1 kuruşa bile gelse ki böyle bir şey mümkün değil, tüketici 2 lira 52 kuruş ÖTV ödemek zorunda! Bu senenin ilk çeyreğinde petrol ve doğalgaz ürünlerinden alınan ÖTV miktarı yaklaşık 15 milyar TL. Yani Türkiye’de yaşayanlar için ‘ucuz petrol’ hayal!
Dünya petrol fiyatlarındaki düşüşü konuşuyor. Her ne kadar ‘eksi’ fiyata bir anda düşülse de ‘perşembenin gelişi çarşambadan belliydi’ aslında. Peki tam olarak ne oldu ve bundan sonra ne olması bekleniyor. Yaşanan düşüş Türkiye’ye nasıl yansıyacak?
Dünya üzerinde 150 den fazla ticareti yapılan petrol tipi var. Ancak bunlardan üçü referans olarak kabul ediliyor. WTI (West Texas Intermediate), Brent petrol ve Dubai/Oman… Referans olarak kabul edilen bu üç petrol tipinden sadece WTI bu denli düştü. Önceki gün WTI negatif fiyatlara indiği sırada, Brent tipi petrol varili 26 dolar seviyelerindeydi. Dubai/Oman ise varili 24 dolardan işlem gördü.
TALEP YÜZDE 30 DARALDI
WTI tipi petrolde eksi fiyatın görülmesinin temel ve en önemli sebebi korona virüs salgını nedeniyle talep azalırken, arzın aynen devam etmesi. Kısaca arz ve talepte yaşanan dengesizlik. Üretici üretimden vazgeçmek istemiyor! İnsanlar dışarı çıkamadığı için benzin/mazot da kullanmıyor. Dolayısıyla talepde ciddi bir daralma var. Nisan ayı itibariyle dünyanın petrol tüketimi yüzde 25-30 civarında azalmış durumda.
ARABİSTAN-RUSYA DÜELLOSU
Petrol piyasasında üreticiler, OPEC üyeleri ve OPEC dışı üreticiler olarak iki gruba ayrılıyor. OPEC’in ana üreticisi Suudi Arabistan. OPEC dışındaki ürüteciler (OPEC+) arasında Rusya da yer alıyor. Ocak ve şubat aylarında Çin’de yaşanan salgın nedeniyle talepde daralma yaşandı. Mart başındaki OPEC+ toplantısında Suudi Arabistan, talebin düştüğünü gerekçe göstererek arzı kısma teklifinde bulundu. Arabiszan fiyatların düşmesini engellemek istiyordu. Ancak Rusya arzı kısmayı ABD’ye yarayacağı gerekçesiyle reddetti. Zira 2008’den beri hızla yükselen kaya petrolü üretimi ile ABD bugün dünyanın en büyük petrol üreticisi konumunda.
DEPOLAR DOLDU, PETROLÜ KOYACAK YER KALMADI
Rusya’nın tavrına kızan Suudiler, nisan ayı başında vanaları açtı. Depolar petrolle doldu. Öyle ki dünya üzerinde petrolü koyacak yer kalmadı. Nijerya’nın bile Türkiye’de depolama yapabilmek için yer aradığı ileri sürülüyor. Talepdeki yüzde 30’u bulan daralmaya karşı, arzın aynen devam etmesi petrol fiyatlarının da ‘eksi’leri görmesine neden oldu. Peki bundan sonra ne olur?
KISA VADELİ DÜŞÜŞ
Uzmanlar, söz konusu düşüşün kısa vadeli bir dalgalanma olduğunda hem fikir. ABD’nin müdahalesiyle fiyatların yeniden 20-25 dolar seviyelerine döneceği belirtiliyor. Ayrıca OPEC ve OPEC dışı bazı üretici ülkeler, geçtiğimiz hafta günlük petrol üretimlerini toplam 10 milyon varil azaltma kararı almıştı. Bunun etkileri de önümüzdeki günlerde görülecektir. Söz konusu fiyatların uzun vadeli olarak eksilerde kalması mümkün değil.
TÜRKİYE’DE FİYATLARA YANSIR MI?
Hemen söyleyelim; kısa vadede yansımayacak. Uzun vadede petrol fiyatlarının ‘eksi’ rakamlarda kalması da mümkün değil. Petrol fiyatları 15 dolara bile inse Türkiye’de yaşayanların 3-4 TL’ye benzin alması mümkün değil. Zira Türkiye’de bir vergi gerçeği var. 1 litre benzindan alınan ÖTV tutarı 2 lira 52 kuruş! Yani benzin Türkiye’ye bedava bile gelse, Türkiye’dekiler almak için 2,5 lira ödemek zorunda!
BU YILKİ HEDEF; 67 MİLYAR TL ÖTV!
2020 yılının bütçesinde, ÖTV’den 176,1 milyar liralık gelir öngörülüyor. Petrol ve doğalgaz ürünlerinden 66,7 milyar lira, motorlu taşıtlardan 19,1 milyar lira, tütün mamullerinden 64,8 milyar lira ÖTV geliri elde edilecek. Gelir Vergisi’nden 187,5 milyar lira, Kurumlar Vergisi’nden de 99 milyar liralık kaynak bekleniyor. 2020 yılında gerçekleşen bir rakam verelim size; bu senenin ilk çeyreğinde petrol ve doğalgaz ürünlerinden alınan ÖTV miktarı yaklaşık 15 milyar TL!
