‘Paralel evren’de bir toplum [AMERİKA GÜNLÜĞÜ]

AMERİKA GÜNLÜĞÜ | ADEM YAVUZ ARSLAN

Bir ara Discover Channel’de ‘Amish Mafia’ dizisine takılmış birisi olarak, dizinin çekildiği Pensilvanya eyaleti Lancaster şehrindeki Amishlerle tanışma imkanı bulunca ‘fırsatların kazası olmaz’ deyip yola düştüm.

Sonuçta Amerika’ya dair merak ettiğim konulardan biriydi Amishler.

Doktora sırasında bir Amish ailesiyle aynı evi paylaşan akademisyen dostumla yıllar sonra aynı aileye misafir olduk ve bir günü beraber geçirdik. Sadece gördüklerimi değil yiyip içtiklerimi ve dinlediklerimi de anlatacağım çünkü kesinlikle ilginç bir tecrübeydi.

O yüzden ‘Amerika Günlüğü’nde bu haftasonu Amishlerin hikayesine yakından bakıyoruz.

TEKNOLOJİDEN UZAK-İZOLE VE BASİT BİR HAYAT

Amishler kıyafetleri ve teknolojiyi reddetmeleri nedeniyle zaten popüler bir grup. Fark edilmemeleri imkasız çünkü tek tip kıyafet giyiyorlar ve at arabaları ile seyahat ediyorlar.

Peki kim bunlar, nasıl bir gruplar ve bu çağda teknolojiye nasıl direniyorlar?

Amishler 1500’lü yılların başında Avrupa’da ortaya çıkan Hristiyan bir akım. Avrupa’da gördükleri baskı nedeniyle Amerika’ya göç etmişler ve Pensilvanya, Ohio, Iowa ile Indiana bölgesine dağılmışlar.

Sayılarına dair rivayetler farklı olsa da milyona yaklaştıkları varsayılıyor. Erken evlilik ve çok çocuk nedeniyle de ABD çapında nüfusları en hızlı artan sosyal grup olarak kabul ediliyorlar.

Yaşamlarının temelini İncil oluşturuyor.

Hayatlarının her aşamasını İncil’e göre şekillendirmişler. Amishlerin büyük bir kısmı hiçbir şekilde teknoloji kullanmıyor. Elektrik ve telefon dahil. Az bir kısım (Mennonitler) ise son yıllarda elektrik ve telefon kullanmaya başlamış. Genellikle çiftçilik yapıyorlar. Marangozluk da Amishler arasında popüler. (Evine misafir olduğum ailelerden birinin reisi de muhteşem işlere imza atmış bir marangozdu)

Devlet hizmetinde çalışmayı reddediyor, oy kullanmıyor ve askerlik yapmıyorlar.

Kendilerine özgü bir eğitim sistemleri var ve resmi eğitim sisteminden ayrılıyorlar. Amerikan yüksek mahkemesi de Amishlerin ‘kendi dinlerini özgürce yaşayabilmeleri için’ onlara liseye devam etmeme özgürlüğü vermis. Her Amish mahallesinde ayrı okulları var. Konuştukları dil Almanca’nın bir versiyonu. Ama hepsi İngilizce de öğreniyor.

Kıyafetleri çok belirgin. Kadınlar çoğunlukla mavi renkli uzun elbise giyiyorlar. Saçlarını da kesmiyorlar, bekarken siyah, evlendikten sonra da beyaz renkli özel bir şapka takıyorlar. Erkekler ise beyaz gömlek koyu renk ceket ve pantolon giyiyorlar. Ayakkabılar da mutlaka siyah oluyor. Evlendikten sonra sakal bırakıyorlar ve kesmiyorlar. Amishler asla bıyık bırakmıyor.

Çok sade- izole bir hayat yaşıyorlar. Genellikle birbirlerine yakın oturuyorlar ve dışa kapalı bir yapıları var. Erken evlilik de çok yaygın. 16-17 yaşından itibaren evleniyorlar ve çok çocuklu oluyorlar. Çocuğa “Allah’ın mirası” olarak bakıyorlar. Nüfus artış hızı diğer gruplara göre yüksek olan Amisler artık başka eyaletlere de yerleşiyorlar.

Aile bağları çok güçlü ve hayatın merkezinde aile var. Günlük yaşamları İncil’e göre şekilleniyor. Diğer Hrıstiyan gruplar arasında olduğu gibi kiliseler arası rekabet yok.

Tarım ve hayvancılık yapıyorlar ancak traktör gibi teknolojik aletlere de uzaklar. (Bu yüzden doğal yaşam tercih eden Amerikalılar için Amish ürünleri özel bir yere sahip. Amish mobilyaları ve kahvaltılıkları meşhur.)

Ana hatlarıyla Amishlerin hikayesi böyle.

Peki benim izlenimlerim neler?

Birazda köyde büyümeme rağmen yaklaşık 30 yıldır büyükşehir keşmekeşinde yaşamış olmamın etkisiyle ilk dikkatimi çeken şey sadelik oldu.

Kırsalda, sessiz ve sakin bir hayatları var.

İSTEDİĞİNİ AL PARASINI BIRAK GİT 

Evleri de oldukça sade. Her yerde İncil’den pasajlar var. Televizyon ve cep telefonu diye bir gündemleri yok. Size abartı gelebilir ama ev sahibimizin annesi ve babası sıradan bir Anadolu insanı gibiydi.

Oldukça samimi, evinde ne varsa ikram etmek isteyen cömert insanlar. Misafire büyük hürmet gösteriyorlar.

Dediğim gibi oldukça izole yaşıyorlar. Aralarında dayanışma yüksek. Aynı köyde misafir olduğumuz ikinci aile ise hayli ilginçti.  Ev sahibimiz marangozdu ve her biri ayrı bir sanat eseri olan işlere imza atmıştı. Dahası 5 çocuğu da müzisyendi ve amatör bir grupları bile vardı.

Bize kısa bir konser bile verdiler.

Diğe Amishlerde olduğu gibi bu ailede de din hayatın merkezinde. Ancak bazı Amish grupları teknolojiyle ilişkisini yeniden tanımlıyor. Mesela bu aile uçağa binip Türkiye’ye gitmiş.

Geleneksel kıyafetleriyle gittikleri Türkiye’den çok ilginç anılarla dönmüşler. Tahmin edebileceğiniz gibi onları Türkiye’ye götürüp gezdirenler de Cemaat’ten kişilermiş. Türkiye’de gördükleri dostluktan etkilendikleri belliydi.

Kendi dinlerini çok iyi yaşadıkları gibi başka dinlere de çok saygılılar. Mesela bizim geleceğimizi öğrenince özel yemek yapmışlar. Ancak bize helal et bulabilmek için baya uğraşmışlar.

Sonuçta Amishlerin yoğun olduğu Lancaster Pensilvanya’da bir gün geçirdik, iki farklı aileye misafir olduk, kültürleri ve yaşamları ile ilgili birinci elden gözlemlerimiz oldu. Şahsen Amishlere saygım bir kat daha arttı. Teknolojiye direnmek, basit ve izole bir hayat yaşayabilmek, çocuklarını da aynı çizgide yetiştirebilmek büyük başarı.

Takdir ettiğim bir başka özellikleri ise mesleki ahlakları.

Şöyle ki; Amerika’da kurban kesebilmek için alternatif ararken bulduğum Baltimore yakınlarındaki Amish köyüne gittiğimde çok ilgimi çeken bir durumla karşılaştım.

Meşhur Amish ürünlerinden almak için girdiğim markette kasa ve kasiyer yoktu.

Market dediğim normal bir market değil tabi. Amish ürünleri almak için köye gelenlere satış yapan bir yer. Marketin kapısında yumurtanın sütün kaç dolar olduğuna dair bir bilgilendirme ve aldıklarınızın parasını masadaki kutuya bırakabileceğinize dair not vardı.

Gerçekten de kasa ve kasiyer yoktu.

İstediğiniz kadar yumurta, süt vs alıp parasını kasaya bırakıp gidiyorsunuz. Uzun yıllardır buralarda yaşayan arkadaşlara sordum, benzer görüntüler başka Amish köylerinde de varmış.

İnsanın gidip bir Amish köyüne yerleşesi geliyor desem abartı olmaz harhalde.