HABER ANALİZ | YUSUF DERELİ
Türkiye ekonomisinin 3 yıllık yol haritası niteliğindeki 2022-2024 dönemini kapsayan Orta Vadeli Program Resmi Gazete’de yayımlandı. Programın ayrıntılarına geçmeden önce son 10 yılda açıklanan hiçbir OVP’de hedefin tutturulamadığını hatta yanına bile yaklaşılamadığını söyleyelim.
Peki bir gece yarısı sessiz sedasız Resmi Gazete’nin mükerrer sayısında yayımlanan programda neler var? Hedefler ne kadar gerçekçi? Öncelikle OVP’de neler olduğunu aktaralım…
Programda 2022-2024 yılları arasında ortalama büyüme yüzde 5,3 olarak öngörülmüş. Bu yıla ilişkin büyümede gerçekleşme tahmini yüzde 9. 2022’de yüzde 5, sonraki iki yılda ise yüzde 5,5 büyüme tahmin ediliyor. Söz konusu oranın hem de 3 yıl üst üste yakalanması mümkün gözükmüyor.
Prof. Dr. Burak Arzova’ya göre söz konusu hedefe ulaşmak zor: “Bu yıl (baz etkisi nedeniyle) yüzde 9’luk büyümenin gerçekleşme ihtimali var. Ancak sonraki yıllarda ortalama yüzde 5’lik hedefler çok iddialı. Üstelik bu büyümeyi düşük cari açık, düşük enflasyon ve ciddi bir katma değer yaratarak yapabileceğimiz gibi temel yaklaşımlar var programda ki bunların hepsini aynı anda getirebilmek çok güç gibi gözüküyor.”
1 TRİLYON DOLAR MİLLİ GELİR MÜMKÜN MÜ?
Programda gelecek yıl için GSYH’nın 850 milyar dolara çıkması, 2023’de bu rakamın 925 milyar olması, 2024’te ise 1 trilyon doları aşması öngörülüyor. Bu rakamları takiben kişi başına düşen gelirin 2022’de 9 bin 947, 2023’de 10 bin 703 ve 2024’te de 11 bin 465 dolar olması hedefe girdi.
2013 yılında kişi başına mille gelir 12 bin 500 dolar seviyelerine çıkmıştı. Ardından her yıl düştü. Bugün kişi başına milli gelir 8 bin 500 dolar civarında. Diyelim ki OVP’deki hedef tutturuldu ve 2024 yılında GSYH 1 trilyon dolara çıktı. Bu durumda bile kişi başına milli gelir 2013 yılına ulaşamıyor!
Kaldı ki 2020 yılında GSYH dolar bazında yüzde 5,6 dalarak 717 milyar dolara gerilemişti. Ekonomi yönetimi ise geçtiğimiz yıl dolar bazında daralan ekonominin önümüzdeki 3 yılda yine dolar bazında yüzde 25 civarında büyüyeceğini tahmin ediyor!
Tam bu noktada AKP’nin 2011 yılında açıkladığı programda 2023 yılında kişi başına milli gelirin 25 bin dolar olduğunu hatırlatalım.
YILDA 1,2 MİLYON İSTİHDAM!
Yeni programa göre 2024 yılında Türkiye’de istihdam düzeyinin 32 milyon 152 bin olması hedefleniyor. Peki bu mümkün mü?
Mevcut istihdam sayısı 28 milyon 234 bin. Bu yıl sonu için hedeflenen istihdam sayısı 28 milyon 641 bin. Hedefe ulaşılabilmesi için 3 yılda 3 milyon 511 bin kişiye daha istihdam sağlanması gerekiyor ki bu da yılda yaklaşık 1,2 milyon yeni istihdam yaratmak demek. Ekonomide son 15 yılda yıllık ortalama 479 bin istihdam oluşturulmuş. Dolayısıyla söz konusu ‘hedef’ de ulaşılabilir olmaktan çok uzak.
Programa göre işsizliğin 2022 yılında yüzde 12’ye, 2023’te 11,4’e, 2024’te ise yüzde 10,9’a gerilemesi hedeflendi.
ENFLASYON NASIL İNDİRİLECEK?
Orta Vadeli Program’da yer alan enflasyona ilişkin tahminler de gerçeklikten kopuk. Enflasyona ilişkin olarak 2022 yıl sonu için yüzde 9,8’lik bir hedef konulmuş. 2023 için bu hedef yüzde 8, 2024 için ise yüzde 7,6’ya indirilmiş. 2021 yıl sonu gerçekleşme tahmini ise yüzde 16,2 olarak belirlendi.
TCMB enflasyon hedefini yaklaşık 1,5 ay önce revize ederek yüzde 14,1’e yükseltmişti. Ancak OVP’de bu hedefin de yüzde 16,2’ye yeniden revize edildiğini görüyoruz. Sadece 1,5 ayda hedeften bu kadar sapma olması, yapılan ‘tahminlerin’ ne kadar sağlıksız ve gerçeklikten uzak olduğunu göstermesi açısından önemli.
Mevcut enflasyon yüzde 19,25 ancak ÜFE’nin yüzde 45’in üzerinde olduğu düşünülürse enflasyonun önümüzdeki birkaç ay daha artmaya devam edeceği görülüyor. Dolayısıyla önümüzdeki yıl için konulan yüzde 9,8’lik enflasyon hedefinin hiçbir gerçekliği yok.
Bu arada bundan önceki programda 2020 yılı sonu enflasyon tahmini yüzde 10,5 olrak açıklanmıştı.
BURAK ARZOVA: UMARIM BEN YANILIRIM
Türkiye’nin en önemli sorununun enflasyon olduğunu söyleyen Prof. Dr. Burak Arzova, bu konuyla ilgili şunları söylüyor: “Oldukça iddialı hedefler. Söz konusu oranların tutturulması mümkün gözükmüyor. Hem kur yükselecek, hem enflasyon düşecek! Kurdaki yükselme maliyet enflasyonuna nasıl yansımayacak? Büyüme ve enflasyon konusundaki öngörülerin ayağı yere basmıyor. Umut ediyorum ben yanılıyorum. Ama maalesef gerçeklerle çok uyumlu değil.”
DOLAR 10 TL’Yİ 2024’TE GEÇECEK!
Orta Vadeli Program’da TL ve dolar cinsinden gayrisafi milli hasılaya ilişkin beklentiler, hükümetin Dolar/TL kuruna ilişkin öngörülerini de ortaya koydu. Buna göre 2021 için kura ilişkin öngörü 8,30, 2022 için 9,27, 2023 için 9,77 ve 2024 için 10,26 oldu.
2022 yılı için TL’nin değer kaybı yaklaşık yüzde 12 olarak hesaplanmış. Bir sonraki yıl için yüzde 5,4, 2024 yılı için ise yüzde 5 değer kaybı tahmin edilmiş.
TL’nin 2020 yılındaki değer kaybı yüzde 20. Bu yıl değer kaybının ise yüzde 14 civarında olması bekleniyor. Ekonomi yönetimi, iki yılda yaklaşık yüde 34 değer kaybeden TL’nin, önümüzdeki 3 yılda yüzde 22,4 değer kaybedeceğini savunuyor.
Son olarak geçen dönemki OVP’de yıllık ortalama döviz kuru tahminleri şöyleydi; 2021 yılı 7,68 TL. 2022 yılı 7,87 TL ve 2023 yılı 8,02 TL.
