SİNEMA | M. NEDİM HAZAR
Belgeselin marka olmuş mecraları ve türleri vardır. Örneğin eğer hayvanlarla ilgili bir belgeselden bahsedecekseniz National Geographic’in ismini anmadan geçmezsiniz. Ya da ciddi tarihsel bir olay için History Channel’a bakmak durumundasınız. Ancak Netflix, çektirdiği sıra dışı belgesellerle bu algının değişmesi için şansını epey zorluyor. Bu hafta, hayvan, tarih ve yemek kültürü ile ilgili belgesellerimiz var. Buyurun okuyalım…
Yeni bir kölelik modeli!
Ava DuVernay, beğenilen filmi Selma’nın (Altın Küre ödüllü) ardından, 13. yasa değişikliğinin geçişini takiben azınlıkların toplu olarak hapsedilmesine bakan yakıcı bir belgeselle devam ediyor. Belgeselin işaret ettiği gibi, Afrikalı-Amerikalıların ve diğer azınlıkların geniş çapta hapsedilmesiyle sonuçlanan yalnızca kökleşmiş kültürel ırkçılık değil mesele. Finansal bir teşvik de var ve insanları hapse atmanın matah bir şey olduğu algısı. 13. değişiklik, siyahların medya, hükümet ve işletmeler tarafından yeni bir kölelik biçimi oluşturmak için nasıl hedef alındığını göstermek adına on yıllar boyunca sistematik olarak uygulanıyor. İzleyicinin tahammül sınırlarını zorlayarak çileden çıkaracak düzeyde moral bozucu ve toplumun bir kesimine korkunç zararlar vermiş bir sisteme karşı harekete geçmeyi umut ettiren bir yapım.
Bir tuhaf adam!
Bazen öyle olur, biraz takılayım niyetiyle başlarsınız ama bir de bakarsınız ki tüm bölümleri bitirmişsiniz. 40-50 dakikalık 7 bölümden oluşan Tiger King tam da böyle bir belgesel. Hikaye genel hatlarıyla şöyle:
Eli silahlı, çok eşli bir Country şarkıcısı olan Joe, büyük kedilere ilgisi olan bir adamdır. Oklahoma’da bir yol kenarında hayvanat bahçesi işleten Joe ve onun gibi büyük kedilere karşı tutku besleyen uyuşturucu baronları, dolandırıcılar ve tarikat liderlerinden oluşan topluluğun hayatı oldukça karmaşıktır. Carole Baskin adında bir büyük kedi barınağı sahibi ve hayvan aktivistinin onların işini engellemeye çalışması, işlerin karanlık bir hal almasına neden olur. Meydana gelen rekabeti engellemek için harekete geçen Joe, kiralık katil tutmaya karar verir. Ancak bu durum Joe’nun tutuklanmasına neden olacaktır…
Her bölümü bir öncekinden daha çılgın, öyle ki kendinizi defalarca “Eh, elbette işler bundan daha tuhaf olamaz” derken bulabilirsiniz ve elbette yüzde 100 yanılmış olursunuz. Tiger King, Oklahoma’daki özel bir büyük kedi hayvanat bahçesinin gösterişli ve son derece kendine güvenen sahibi Joe Exotic’in maceralarını takip ediyor. Joe Exotic’in hikayesi, yalanlar, silahlar, ABD başkanlığı için bir teklif ve kiralık bir cinayet planını içeren kurgudan daha garip. Bu, inanılması için görülmesi gereken bir öykü…
Yumuşak karınlı bir öğretmen!
Cape Town’da geçen bir Güney Afrika belgeseli olan My Octopus Teacher (Ahtapot Öğretmenim) sakinleştirici, canlandırıcı ve garip bir şekilde güzel bir şey arayanlar için. Pippa Ehrlich ve James Reed’in bu güzel belgeseli Ahtapot Öğretmenim’e mutlaka göz atmanız lazım. Belgesel, film yapımcısı Craig Foster’ı takip ediyor. Güney Afrika kıyılarında şnorkelle yüzmeye giden ve bir ahtapotla karşılaşan Foster, her gün ahtapotla etkileşime girmeye ve “yaratık” hakkında öğrenebildiği kadar çok şey öğrenmeye karar verir. Çarpıcı sualtı fotoğrafları sayesinde, tehlikeli bir yosun ormanında hayatta kalmak için çalışan muhteşem ve şaşırtıcı akıllı bir hayvan görüyoruz. Film, bu sualtı dünyasının karmaşıklığını hiçbir zaman antropomorfize etmiyor veya ucuzlatmıyor, aynı zamanda sunduğu görkemi de asla gözden kaçırmıyor. Doğa belgeselleriyle pek ilgilenmeseniz bile Ahtapot Öğretmenim izleyiciyi büyülüyor. Belgesel hem çocukların hem de yetişkinlerin izleyip beğeneceği, “Bir ahtapotla ne kadar duygusal bir bağ kurulabilir ki?” sorusuna finalinde gözleri doldurarak cevap veren, bu yaratıkların bilişsel ve duygusal zekalarının ne kadar ileri olduğunu göstererek hayran bırakan güzel bir yapım.
Mutfak tutkunları kaçırmasın!
Yemek bir kültürdür şüphesiz. Özellikle sosyal medyanın hayatımıza hakim olmasından sonra küçümsenmeyecek oranda ilgi gören bir alan yemek. Kısmen yemek şovu, kısmen seyahat günlüğü ve kısmen belgesel olan Netflix belgesel dizisi Ugly Delicious’ın (Çirkin lezzetli) temel önermesi böyle. Şovun sekiz bölümden oluşan ilk sezonu, ev sahibi / baş yapımcı / dünyaca ünlü şef David Chang’le birlikte pizza, barbekü ve tacos gibi yiyecekleri derinlemesine araştırıyor. Pizzayı neyin pizza yaptığını ya da teknik olarak tacoyu neyin oluşturduğunu didikliyor. Ancak gösteri, kültürü yemek yoluyla planlama fikrine hızla ulaştığını görüyoruz.
Napoli’de yapılan geleneksel bir pizza nasıl Domino’s pizzası haline geldi?
Pizza, İtalya halkı için sipariş verenlere karşı ne anlama geliyor?
Bu, yalnızca yiyeceklerin bir yerden bir yere nasıl değiştiğini değil, aynı zamanda her yerdeki insanların kim olduğunu ve yediklerini neden yediklerini keşfetmenin bir yolunu sunuyor. İnsan biraz da yediğidir önermesinin altını kalın çizgiyle çiziyor. Bu fikir, ebeveynlik temalarını, yer değiştirmenin yemek kültürünü nasıl etkilediğini ve “biftek yemeğinin” insanlar için ne anlama geldiğinin değişen doğasını araştırırken, dizinin ikinci sezonunda daha da genişletildi. Bu harika belgeseli gece geç saatte izlemeyin, zira muhtemelen çok acıkacaksınız!
Komedi tadında belgesel!
İranlı gurme Samin Nosrat’ın muhteşem zekasından üretilen Salt, Fat, Acid, Heat (Tuz, Yağ, Asit, Isı) İtalya’dan Kaliforniya’ya dünyanın en zeka ürünü yemeklerinden bazılarının nasıl yapıldığına büyüleyici bir bakışta bulunuyor. Dört bölümün her biri, dört başlık öğesinden birini araştırıyor. Özellikle pandemi dönemi için mükemmel bir tercih olabilecek olan belgesel, Netflix’in favorisi Queer Eye’ın rahatlatıcı unsurlarına sahip ve genellikle Masterchef’in bir bölümünün getirdiği açlığa karışıyor.
Her bölümünde farklı bir ülke mutfağının anlatıldığı 4 bölümden oluşan belgesel, bilmeyen için oldukça karmaşık ve zor olan yemeklerin esasen çok basit kimya kurallarına dayanarak üretildiğinin altını çiziyor.
Güzel çekilmiş ve gerçekten yürek ısıtan Salt, Fat, Acid, Heat iyi belgesellerin ciddi olması gerekmediğini, sadece ilginç olması gerektiğini gösteriyor.
