HABER ANALİZ | YUSUF DERELİ
Konut ve otomobil kredisinde faiz oranlarının indirilmesi kısa sürede inanılmaz bir ‘kredi büyümesine’ neden oldu. Türkiye’de insanlar kelimenin tam anlamıyla ‘delirmiş’ gibi kredi çekerek ev ve otomobil alıyor. Talepteki artık fiyatların da tırmanmasına neden oldu. İşsizliğin arttığı, gelirin azaldığı ve TL’nin hızla değer kaybettiği dönemde otomobil bayilerinin önünde kuyruklar oluşuyor, 700-800 bin TL’lik 1+1 konutlar bile ‘kapış kapış’ alıcı buluyor.
Devletin resmi ajansına göre bankacılık sektörünün kredi hacmi, geçen hafta 15 milyar 873 milyon lira artarak 3 trilyon 220 milyar 793 milyon liraya çıktı. Çok değil, 2,5 yıl önce Türkiye’nin toplam kredi hacmi 2 trilyon 134 milyar 607 milyon liraydı. Sadece 2,5 yılda toplam kredi hacmindeki artış oranı yüzde 50 civarında. GSYH’nın geçtiğimiz yılki büyüme oranı ise kredi hacmindeki büyümenin çok çok gerisinde; binde 9! Ekonomistler bu durumun riskleri artırdığını ve tehlikeli olduğunu söyleyedursun, ekonominin başındaki isim damat Berat Albayrak özel bankalara da ‘kredi’ musluklarını açması için baskı yapıyor. IMF’nin geçtiğimiz aylarda yaptığı bir araştırmaya göre bu tür aşırı kredi büyümelerinin sonu iflasa çıkıyor.
Pandemi süreci bütün dünyada küresel ekonomiyi vurdu. Salgının ekonomik sonuçlarından Avrupa ve ABD gibi Türkiye de etkilendi. Ancak Avrupalıların davranışlarıyla Türklerin davranışları birbirinden farklıydı. Örneğin otomotiv pazarlarındaki daralma. Avrupa otomobil pazarı 2020 Mayıs ayında yüzde 56,8 daraldı. Toplam satış adedi 623 bin 812 seviyesinde gerçekleşti. Haziran’da da benzer bir tablo bekleniyor. Ancak Türkiye’de daralma çok sınırlı kaldı.
Otomotiv Distribütörleri Derneği (ODD) verilerine göre mayıs ayında otomobil ve hafif ticari araç satışları geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 2.4 daralarak toplamda 32 bin 235 adet olarak gerçekleşti. Kredi faiz oranlarındaki düşüşün de etkisiyle Haziran ayında ise 55 bin civarında bir satış bekleniyor. Geçtiğimiz yıl haziran ayında rakam 42 bin 688 olarak açıklanmıştı.
BAYİLERİN ÖNÜNDE KUYRUK VAR!
Görüntüler de haziranda 55 bin rakamına ulaşılabileceğini gösteriyor. Bir çok otomobil bayisinin önünde uzun kuyruklar var. Kredi faizlerinin düşmesini fırsat olarak gören vatandaşlar, otomobil almak için bayilerin kapısını çalıyor. Öyle ki, bayilerde sıfır otomobiller tükenmiş durumda. Fırsatçı galericilerin bayilerde aldıkları sıfır otomobilleri üzerine fahiş fiyatlar koyarak sattığı belirtiliyor.
KONUTLAR KAPIŞ KAPIŞ!
Konut kredi faiz oranlarının düşmesi satışları da patlattı. Türkiye’de bir inşaat firmasının satışa çıkardığı 930 konut, sadece 2 haftada satıldı! Binde 64-70 kredi faiz oranını duyan bankaya koştu. Çekilen krediler konuta yatırıldı. Bu arada talebin artmasının doğal sonucu olarak ev fiyatları sadece iki ayda ortalama yüzde 20 arttı.
TOPLAM KREDİ HACMİ YÜZDE 50 ARTTI!
2017 Aralık ayında toplam kredi hacmi 2 trilyon 134 milyar 607 milyon liraydı. Bir yıl sonra rakam 2 trilyon 461 milyar 759 milyon liraya çıktı. Bu yılın başında 2 trilyon 681 milyar 909 milyon liraya fırladı. Geçtiğimiz hafta ise devletin resmi ajansının haberine göre toplam kredi hacmi 3 trilyon 220 milyon 793 milyon liraya ulaştı. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) tarafından yayımlanan haftalık bültene göre, sektörün kredi hacmi 19 Haziran ile biten haftada 15 milyar 873 milyon lira artış gösterdi.
AŞIRI KREDİ BÜYÜMESİ TEHLİKELİDİR
Ekonomistlere göre kısa sürede aşırı kredi büyümesi geleceğe dair riskleri artırıyor ve tehlikeli. Uluslararası Para Fonu (IMF) tarafından yapılan bir araştırmaya göre, inşaat sektöründe hızlı büyüme getiren kredi artışı dönemlerinin sonu hiçbir zaman iyi bitmiyor. Uluslararası Para Fonu (IMF) tarafından yapılan yeni bir araştırmaya göre, inşaat sektöründe hızlı büyüme getiren kredi artışı dönemlerinin sonu hiçbir zaman iyi bitmiyor. Bu süreçte hızla büyüyen inşaat sektörü ve inşaat istihdamı, kriz döneminde de hızla daralıyor.
KREDİ BALONLARI PATLADI
Araştırmaya göre 2008’de kredi balonu patlayınca, İspanya’da batık krediler arttı ve banka iflasları yaşandı. Bunun üzerine İspanya uzun dönemli ekonomik yavaşlama yaşadı. Hızlı kredi büyümesi ile inşaat sektöründeki hızlı büyüme birlikteliğinin ve bu süreci takip eden hızlı çöküşlerin sadece İspanya’ya ve bir döneme özgü olmadığını belirten uzmanlar, birçok ülkede ve birçok dönemde benzer sonuçlar ortaya çıktığını anlatıyor raporda. 2018-2019 döneminde Türkiye’de yaşanan ekonomik krizin nedeni olarak da uzmanlar, inşaat ve kredi büyümesine dayanan ekonomik modele işaret etmişti.
