Sabancı Üniversitesi Finans Kürsü Başkanı Prof. Dr. Özgür Demirtaş, iktidar ve Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası eliyle Türk Lirası’nın değerinin nasıl eritildiğini Twitter’da anlattı. Atılan adımlar sonucu Londra’da gecelik döviz takas faizinin önce yüzde 90’lara sonra da yüzde 200’lere fırladığını kaydeden Demirtaş, bunun nasıl gerçekleştiğini sıralı tweetlerle tek tek açıkladı.
Londra piyasasındaki Dolar/TL swap faizlerinde yaşanan hareketliliğin bir çok kişinin dikkatini çektiğini vurgulayan Demirtaş, ‘Finansal okur yazarlık seviyesi düşük’ olduğu için de yoğun bilgi kirliliği yaşandığını ifade etti.
Demirtaş, söz konusu piyasa hareketliliğinin neticesini ise şöyle özetledi: “Swap faizlerinin artması TL’yi satıp Dolar almak isteyen spekülatif yatırımların önünü kısa vadede kesip işimize yarar ama uzun vadede, TL bulamayan yabancı yatırımcıyı düşman eder, TL’nin itibarını düşürür, Borsa ve tahvilimizi sattırır. Yeni yatırımcıyı kaçırır.”
TL satıp, Dolar alınmasın diye TL’yi pahalı kılmanın maliyeti fırladı.
— Özgür Demirtaş (@ProfDemirtas) March 25, 2019
Demirtaş’ın ‘kötü son’un gelişimini anlatan sıralı tweetleri şöye:
“Elinizde TL varsa onu satıp istediğiniz para birimini alırsınız. Bunun için bir faiz ödemeniz gerekmez. Ama Elinizde TL yoksa onu ödünç almanın bir maliyeti vardır. Bu swap faizi TL’si olmayanın TL alıp onu açığa satıp, Dolar almasının maliyetidir” demiştim. Daha da anlatayım.
Elinizde olmayan şeyi ödünç almanız gerekir
Swap demek takas demektir. Paranın olmadığı zamanları düşünün, o zaman da takas yapıyorduk. Tavuğumuzu verip Elma, Elmamızı verip tahta alıyorduk vs. Bunu da ona benzetin. Swap piyasasında iki taraf iki para birimini takaslıyor. Bir de Long ve Short etmek deyimlerini öğrenelim:
Long etmek bir şeyi satın almak demektir. Shortlamak ise elinizde olmayan bir şeyi satmak demektir. Elimizde olmayan bir şeyi nasıl satarım diyeceksiniz. Elinizde olmayan şeyi satmanız için Ödünç almanız gerekir.
Kimse malını bedavaya vermez
Tabi Ödünç almanın bir maliyeti vardır. Kimse size malını bedavaya ödünç vermez.
Biri bir şeyi Shortlayacaksa, yani açığa satacaksa onun değerinin düşeceğini düşünüyor demektir. Ne yapar? Önce o şeyi ödünç alır ve onu açığa satar (diyelim ki 100 Liradan sattı), sonra değer kaybedince geri alır (diyelim ki 70 liradan geri aldı). Bu işlemden 30 Lira kar etti.
Ama bu NET karı değildir. Çünkü açığa sattığı günden geri aldığı güne kadar geçen süre için kendisine yazan Ödünç masrafını vermesi gerekir. 30 Lira karından bu faizi düşünce, bir de alım satım masraflarını düşünce geriye net karı kalır.
Yabancı yatırımcı Dolar/TL’nin yükseleceğini düşündü
Şimdi Swap, Long ve Short etmenin ne olduğunun üzerinden kısaca geçtik. Gelelim Londra piyasasındaki TL swap faizlerine. Bu rakam TL shortlamak yani TL satmak (TLyi de Dolar almak için satıyorlar) için TL bulmanın maliyetidir. Yani Bizim Merkezin verdiği FAİZ falan değildir.
Peki ne oldu da Londra TL swap faizi fırladı? Yabancı yatırımcı Dolar/TL nin yükseleceğini düşündüğü için TL satıp Dolar almak istedi (Yani TL SHORT, Dolar LONG olmak istedi). TL’si olmadığı için ne yapması gerekti? Londra piyasasından TL bulması gerekti.
TL bulmak da oldukça zorlaşmıştı. Niye? Çünkü Londra piyasasına TL sağlayan bankalar TL miktarını kıstılar. Niye? Çünkü Ağustos 2018 deki kanun maddesiyle Türkiye’de yerleşik Bankaların yurt dışı piyasalara sağlayacakları toplam TL miktarı Özsermayelerinin %25i ile kısıtlı idi.
Spekülatif oynayan yabancının canı feci yandı
Şimdi yabancı bir yandan TL bulup onu Shortlayıp, Dolar almak istiyor ama bir yandan da TL bulma ve o TL pozisyonunu taşıma maliyeti Yıllık %90 ve %200 lere çıkıyor. O zaman ne yapacak? Olan uzun Dolar pozisyonunu kapayacak ve bu işe de girmeyecek.
Yani TL’nin Dolar karşısında düşüşüne SPEKÜLATİF oynayan yabancı yatırımcının canı feci yanmış oldu. Ne güzel işte yansın diyebilirsiniz. Ama öyle basit değil.Basit olsa: sonuna kadar kısarsınız TL arzını, Dolar/TL de yere çakılır. Ama bunu bir müddet yaparsınız. Sonra ne olur?
Nitekim aynen dediğim gibi oldu
Sonra: Yabancı yatırımcı, Uluslararası swap piyasalarından TL bulma maliyeti fırlayınca elinde Türk varlıkları varsa onları satıp TL bulur. Yani nolur? Borsa’da Türk şirketlerine yatırımı varsa onları satar TL bulur ve Borsa çakılır. Nitekim bu oldu mu? Aynen dediğim gibi oldu.
Borsa satışından sonra elinde Türk tahvili varsa onu da satar TL bulmak için. Tahvil satınca ne olur, tahvil fiyatı düşer, ucuzlayan tahvillerin faizi artar. Peki Tahvil faizi de bugün fırladı mı? Evet fırladı %18 küsürlerden %19.53’e çıktı. Aynen dediğim gibi oldu.
Yabancının TL bulma ihtiyacı ve iştahı daha da artarsa elindeki Likid olmayan varlıkları da satmaya kadar gider.”
Doları düşürmek için Merkez Bankası’nın girişimleri swap faizini yüzde 90’na çıkardı
