Birleşmiş Milletler’in (BM) işkence ve diğer zalimane, insanlık dışı veya aşağılayıcı muamele konusundaki Özel Raportörü Nils Melzer Türkiye’ye yaptığı ziyaretle ilgili ilk gözlemlerini açıkladı. Cezaevlerinin yüzde 125 yüzde 200 doluluktan olduğunu, polis merkezlerinde hali hazırda 30 güne kadar şüphelilerin tutulduğu yerlerde 48 saatten fazla kalınamayacağına dikkat çekti.
30 GÜNLÜK GÖZALTI VE 5 GÜN AVUKATA ERİŞİM ENGELLİ ENDİŞE VERİCİ
Raportör “Gözaltı süresini yargı denetimi olmadan 30 güne çıkaran ve beş güne kadar avukatı ile görüşmesine izin vermeyen Kanun Hükmünde Kararnameler endişe verici” dedi.
ACİL VE TARAFSIZ SORUŞTURMA ÇAĞRISI
BM’nin sitesinden İngilizce ve Türkçe metinlerle duyurulan haberlere göre raportör, işkenceler için acil ve tarafsız soruşturma çağrısı yaptı: “Ayrıca adli sistemdeki yıldırma ve güvensizlik iklimi, kurbanların, avukatların, doktorların ve insan hakları gruplarının şikayette bulunma cesaretlerini kırıyor. Bu nedenle Türk makamlarını tüm işkence iddialarına yönelik olarak acil, kapsamlı ve tarafsız soruşturma başlatmaya çağırıyorum.”
STK’LARA ATIF YAPTI: POLİS VE JANDARMA NEZARETHANELERİNDE YAYGIN GÖRÜLÜYOR
BM Özel Raportörü, birçok tutuklunun, avukatın ve sivil toplum kuruluşunun ifadelerine atıfta bulunarak “İşkence ve diğer kötü muamele şekillerinin darbe girişimi sonrası günlerde ve haftalarda, özellikle de yakalama sırasında ve polis veya jandarma nezarethanelerinde ayrıca gayri resmi gözaltı alanlarındaki gözaltı dönemlerinde yaygın olabileceği görülüyor” dedi ve bu kapsamdaki düzenlemelerden endişe duyduğunu söyledi.
ŞİKAYETLER ETKİN TAKİP EDİLMİYOR
Özel Raportör ayrıca bu tür iddialara yönelik adli müdahalenin yetersiz kaldığına dair güvenilir raporlar aldığını, konuşan birçok kişinin yetkili makamlara ilettikleri şikayetlerinin etkin bir şekilde takip edilmediğini bildirdiğini belirtti.
4 İLDE 6 GÜNLÜK ZİYARET YAPTI
Altı gün süren araştırma ziyareti kapsamında Ankara, Diyarbakır, Şanlıurfa ve İstanbul’da gözaltı/tutuklama tesislerini ziyaret eden Raportör tutuklama tesislerindeki genel koşulların tatminkar seviyede olduğunu belirtti.
‘CEZAEVLERİ YÜZDE 125 YÜZDE 200 DOLULUKTA’
Uzman, “Tutuklama tesisleri amaca uygun inşa edilmiş ve genelde iyi donanımlı. Ancak ziyaret edilen tesislerin çoğunluğu gerçek kapasitelerinin yüzde 125 ila 200’den fazla oranında doluydu” dedi.
’48 SAAT KALINMAYACAK YERDE 30 GÜN TUTULUYORLAR’
Melzer, “Bu durum tıbbi bakım, rekreasyon faaliyetlerinin yanı sıra çalışma, eğitim faaliyetleri ve aile ziyaretlerinin sıklığı üzerinde olumsuz etkiye sahip” dedi.
Uzman, ayrıca polis nezarethanelerinin yetersiz olduğunu belirterek ve “halihazırda kişilerin temiz hava olmadan 30 güne kadar tutulduğu nezarethanelerin, kişilerin 48 saatten daha fazla tutulmalarına uygun olmadığını” söyledi.
15 TEMMUZ’DAN SONRA KOPUKLUK VAR
Melzer gerçekleştirdiği resmi ziyaretin sonunda yetkili makamların işkence ile mücadele ve önlenmesi konusundaki taahhütlerini memnuniyetle karşıladı ancak başta 2016 Temmuz ayındaki darbe girişiminin hemen sonrasında olmak üzere “uyguladığı politikalarla cezasızlığa yardım eden gerçekler arasında bir kopukluk” olduğunu belirledi.
Raportör, “İşkenceye karşı en iyi önlemin böyle istismarları soruşturma, yargılama ve cezalandırma konusunda sağlam bir ulusal irade olduğuna güçlü bir şekilde inanıyorum. Türk makamlarının işkenceyi önleme kabiliyetleri mevcut: geçtiğimiz on yılda bunu ispatladılar – şimdi sıra cezasızlığın sona erdirilmesi” dedi.
Özel Raportör başlıca bulguları ve tavsiyelerini kapsayan nihai raporunu ise 2018 Mart ayında İnsan Hakları Konseyi’ne sunacak. 15 Temmuz darbe girişiminden sonra 100 bin kişinin gözaltına alındığı, bunlardan 40 binin tutuklandığı süreçte yüzlerce işkence iddiası ortaya çıktı.
Delilleri ile illeri ve kişilerine kadar işkenceciler rapor edildi. Türkiye, Birleşmiş Milletler’in (BM) işkence konusundaki önceki özel raportörü Juan Mendez’in 10-14 Ekim tarihlerinde Türkiye’ye yapacağı ziyareti müdahale ederek ertelemişti.
