Bitcoin, 21. asrın Lale çılgınlığı mı?

HABER-ANALİZ | SEMİH ARDIÇ

Sanal para, nam-ı diğer kripto para hakkında farklı kanaatler dile getiriliyor. Piyasada bugün itibarıyla Bitcoin, Ethereum, Ripple, Litecoin, Dash, Monero, Neo ve Nem gibi binden fazla kripto para çeşidi var. Sanal olmaları yalnızca bilgisayar sisteminde kayıtlı olmalarından kaynaklanıyor.

Bahse konu para birimleri banknot ya da madenî halde değil. İhtilaf da bu hususta ağırlık kazanıyor. Bazılarına göre sanal paralar teknoloji asrının tabiî bir neticesi ve bu kavram 15-20 sene içinde çok daha ehemmiyetle hale gelecek. Buna mukabil tarafta yer alanlar ise ortada bir otorite olmadığı için sistemi kuranları insanları istismar etmekle itham ediyor.

LALE BİRE ON KAZANDIRIYORDU

İkinci kısımdakiler iddialarını ispat etmek için 17. asrın ortalarında Hollanda’yı kasıp kavuran Lale çılgınlığına atıf yapıyor. ‘Dünyanın ilk malî balonu’ şeklinde nitelendirilen vakada lale soğanı fiyatları yüzde binleri bulan oranlarda artmış ve lale kıymetli emtia olarak Hollanda borsalarında dahi satılmaya başlamış ve lale fiyatı esas alınarak sözleşmeler yapılmıştı.

Furya büyüdükçe pek çok kişi lale piyasasında yer kapmak için ticarete atılmış, açığa satış pozisyonu almış, loncalarda noter onaylı vadeli sözleşmeler satılır hâle gelmişti. Hatta lale mukabili mülk satışları dahi yapılmıştı. 1637’de en meşhur lale soğanlarından ‘Viceroy’nin fiyatı boyutuna göre 3 bin ila 4 bin 200 Hollanda Florini arasındaydı. O devirde bir zanaatkâr senede 300 florin kazanıyordu. Bir Lale soğanı bir senelik kazançtan on kat fazla ediyordu. Daha sonra fiyatlar bir anda düşmüş ve parasını laleye yatıranlar iflas etmişti.

SANAL PARA SAYISI BİNİ GEÇTİ

En fazla Bitcoin ismi telaffuz edilse ve 17 Aralık 2017 itibarıyla bir Bitcoin’in fiyatı 19 bin doları aşsa da piyasada binden fazlan sanal para mevcut. Sayı daha da artacak. 15-20 sene içinde bu paraların kullanımı da yaygınlaşacak.

Herkes için yeni bir durumla karşı karşıyayız. 17. asırda Lale’ye para yatıranların başına gelenlerin hal-i hazırda cüzdanında sanal para taşıyanlar için de geçerli olacağını söylemek çok sathî kalıyor. Her devrin şartları farklıdır. Sanal paralara bugün karşı çıkanlar ABD Doları ya da kredi kartı gibi kavramların dünyada kabul gördüğünü unutmuş gibi konuşuyor.

SABANCI, TURKCELL’E ‘HAYIR’ DEMİŞTİ

Değişime ve yeniliklere karşı bağlayıcı ifadelerden imtina edilmeli. Tarih aksi halde davrananların mahcubiyetini naklediyor. Murat Vargı, Turkcell için kapısını çaldığı merhum Sakıp Sabancı’dan, “İnsanlar normal telefon varken cep telefonuna niye para harcasın ki!” cevabını almıştı.

Senelerin sanayicisi Sabancı değişimin getirdiği o fırsatı elinin tersi ile iterken, Vargı’ya “Tamam” diyen Mehmet Emin Karamehmet’in yıldızı bir anda parlamıştı. Sabancı kaçırdığı fırsattan duyduğu hiss-i nedameti, “Ah bu kafam ah! Bilemedim, göremedim” sözleri ile ifade etmişti.

BILL GATES: GÖZ ARDI ETMEK MANTIKLI DEĞİL

Sanal paralara dair Microsoft’un sahibi Bill Gates’in şu sözlerinin altını çizdim: “Çok da uzun bir süre önce değil, bazı uzmanlar şahsî bilgisayarların hiçbir zaman uyum sağlayamayacağını, tabletlerin ise pahalı bir kahve tepsisi olarak kullanılacağını söylerdi. Bu yüzden sanal para birimlerini göz ardı etmek çok da mantıklı değil. Zayıf kurumları olan ve para birimleri istikrarlı olmayan devletlerde artan kullanımını görebiliriz.” Gates’in bu sözleri sarfettiği Eylül ayında Bitcoin fiyatı 4 bin 171 dolardı.

Nobel ödüllü iktisatçı Paul Krugman üç sene evvel, “Bitcoin kayda değer bir kriptografik başarı. Dijital dünyada tekrar edilemeyen bir şeyi icat etmenin büyük bir kıymeti var” tespitinde bulunmuştu. O tarihte Bitcoin, 669 dolar civarındaydı.

Aynı tarihlerde Alphabet’in Yönetim Kurulu Başkanı Eric Schmidt de şunları söylemişti: “Bitcoin çok heyecan verici. Bitcoin fiziksel olarak bir yerde olamayacağınız para transferleri için çok uygun, büyük oranda para aktarımları için de diğer para birimleri kolay olmayabiliyor.”

FIRSAT VE RİSK İÇİÇEDİR

Her değişim ya da icat sancılı olmuştur. Her kesimin yeniliklerden haberdar olması vakit almıştır. İşte o aradaki zaman dilimi bilgiye yakın olanlar adına fırsat kapılarını da aralar.

Her yeni fikir, hizmet modeli, mamul ya da emtia ilk vakitlerde fırsatçılık, iyi koku almak ya da gelecek vaat eden bir sahaya yatırım yapmak gibi farklı saiklerle izah edilebilecek yatırımlara muhatap olmuştur. Yeni fırsat kapısı fark edildiğinde daha evvel aldıklarının bir kısmının satarak büyük kazançlar elde edenlere kızacağımıza değişimi niçin fark edemediğimize hayıflanmalıyız.

BITCOIN 100 BİN DOLAR OLUR MU?

Sanal paralar son dönemde şayan-ı dikkat seviyede prim yapıyor. Mesela Bitcoin… Böyle giderse 2018’de bir Bitcoin’in 100 bin doları bulacağı konuşuluyor. Günlük yüzde 10 prim yapan Bitcoin hep böyle yükselmeyecek. Bir seviyeye geldiğinde denge noktasını bulacak. O tarihten itibaren arz-talep ve diğer saiklerin ortalaması fiyatı tayin edecek. Henüz o tarihin geldiği söylenemez.

İnternet aracılığıyla kullanılan, hiçbir otorite ya da aracı kuruma aidiyeti olmayan Bitcoin gibi sanal paralar belirli şifreler kullanılarak yerleştirildiği sanal cüzdanlardan yine şifreler aracılığıyla çıkarılıp kullanılabiliyor. Kripto paralar, gerçek paralar gibi harcamaya bile başlandı.

TALEP SÜRDÜKÇE GERİSİ TEFERRUAT

Kullanıcılar sanal parayı bir ödeme vasıtası olarak kabul ettikçe ya da bir emtia gibi gördükçe sanal paraların fiyatı daha da artacak. Aynı husus diğer para birimleri için de cari olduğuna göre Bitcoin ve diğer sanal paraların istikbalini karanlık görenlere hak vermek mümkün değil.

Bitcoin çok konuşulduğu için onu tahlil edeyim. Bitcoin ilk kez piyasaya çıkan ve halen en yaygın olan sanal para.

Piyasadaki Bitcoin adedi 21 milyonu geçemeyecek. 17 Aralık 2017 tarihi itibarıyla 17 milyona yakın Bitcoin tedavülde. 3 milyon civarında Bitcoin daha tedavüle girecek. Yeni Bitcoinlerin tedavüle girebilmesi için 16 haneli bir şifreyi çözmek icap ediyor. Şifre çözmek kolay değil. İleri seviyede profesyonel bilgi ve teknik donanım elzem.

ŞİFREYİ ÇÖZENE 25 BITCOIN

Şifreyi çözen kişi 25 adet Bitcoin kazanıyor. İlerleyen dönemde, başlangıçtaki yazılımın doğası gereği 12,5 adede inecek bu kazanç. Sonra bu şekilde daha da azalacak. Bitcoin sistemini kullanarak ödeme ya da bir işlem yapmak isteyip de şifreyle uğraşmak istemeyenler Bitcoin satan internet sitelerinden para mukabili satın alabiliyor. Bitcoin’in kuru da tıpkı ulusal paraların birbiri karşısındaki kuru gibi arz ve talebe göre piyasada belirleniyor.

17 Aralık 2017 akşam saatlerinde 1 Bitcoin 19.345,70 ABD Doları olduğuna göre piyasada yaklaşık 328,8 milyar dolar tutarında Bitcoin bulunuyor. Aynı tarih itibarıyla bütün kripto paraların toplam piyasa değeri 417 milyar dolar civarında. Dünyada 31 trilyon dolar nakit para tedavülde. Bu tutarın içinde ABD dolarının payı 1,5 trilyon dolar.

BITCOIN, CHICAGO BORSASI’NDA

Kripto paralar merkez bankaları ile irtibatlı olmadığı için devletlerin iktisadî vaziyetinden etkilenmiyor. Açılmış hesapların dondurulması, el konulması gibi riskler de sıfıra yakın. Bu yanı ile ileride yasaklanma ihtimalinden bahsedilse de trilyon dolarlık bir büyüklüğe yaklaşmış bir sektörü kapatmak düne göre daha zor.

Avrupa Birliği, Birleşmiş Milletler, OECD, IMF gibi çatı kuruluşların yanı sıra büyük merkez bankalarının sanal parayı artık reddetme lüksü yok. Chicago Vadeli İşlemler Borsası (CBOE) Bitcoin vadeli işlemlerini 10 Aralık’ta başlatacağını duyurmuştu. CBOE, dünyada en büyük vadeli işlem hacmine sahip CME Group’un vadeli işlemlerine 18 Aralık itibarıyla müsaade etti.

Bu da demek oluyor ki borsalar da kapılarını Bitcoin ve diğer sanal paralara açmaya başladı. Alın size yasaklanmaması için bir saik daha. Böylesi haberler Bitcoin’in fiyat artışına destek verecek.

BUGÜNÜN DEĞİL İSTİKBALİN HABERCİSİ

Bitcoin ve diğerleri bugünün değil istikbalin iktisadî sisteminin habercisidir. Bugün nasıl her devletin ya da şirketin atmosfere saldığı karbon miktarı (ayak izi) tespit ediliyor ve atmosferi muhafaza etmek için herkesin bu miktarı düşürmesine matuf müeyyideler geliştiriliyorsa bir gün merkez bankalarının bastığı paralar için kaç ağacı katlettiği de masaya gelecek. İşte o gün banknot tarihe karışacak.

Ezcümle değişmeyen hakikat değişimin ta kendisidir. Güneşe gözlerini kapayanlar gündüzü kendilerine karanlık eder.

Bitcoin’i reddetmek yerine olup biteni anlamaya gayret etmek en isabetli karar olacaktır.