Anayasa Mahkemesi (AYM), Konya’da kendisini durduran polislere kimlik sorunca keyfi bir şekilde kelepçelenerek gözaltına alınan öğretmen Mehmet Uçar’a yönelik devletin ‘insan haysiyetiyle bağdaşmayan muamele yasağını’ ihlal ettiğine karar verdi.
Kararın gerekçesinde, “kelepçelemenin başvurucunun küçük düşürülmesi ve başvurucuya bir nevi ders verilmesi amacıyla ve kasıtlı olarak vücut bütünlüğüne zarar verecek şekilde gerçekleştirildiği izlenimi oluşturduğu” vurgulandı. Uçar’a bu sebeple 20 bin TL manevi tazminat ödenmesini kararlaştıran mahkeme, polisler hakkında yeniden soruşturma açılmasına hükmetti.
155’i aradı,savcıya yönlendirildi
Cumhuriyet’in haberine göre, Konya’da 5 Temmuz 2014’te Alaaddin Caddesi’nde eşini bekleyen öğretmen Mehmet Uçar, Asayiş Şube’de görevli 4 sivil polis tarafından çevrildi. Polislerin kimlik göstermesini istediği öğretmen Uçar, “Ben sizin polis olduğunuzu nereden bileyim, önce siz gösterin” deyince tartışma yaşandı. Uçar, 155 Polis İmdat hattını arayarak polis memuru olduğunu söyleyen birtakım kişilerin kendisini tehdit ettiğini belirterek yardım istedi. Ancak 155 hattındaki polis, öğretmene savcılığa gitmesini önerdi.
Elleri arkadan kelepçelendi
Tartışma devam edince öğretmenin elleri arkadan kelepçelendi ve polis merkezi amirliğine götürüldü. Savcılığın talimatıyla öğretmen serbest bırakıldı. Başvurucuya adli muayene sonucu üç günlük istirahat raporu verildi. Polis memuru M.D. hakkında kamu davası açıldı. Yargılamada polis memuru M.D. tehdit suçundan hapis cezasına çarptırıldı. Öğretmen Mehmet Uçar, polis memurlarının hukuka aykırı kuvvet kullanımı nedeniyle insan haysiyetiyle bağdaşmayan muamele yasağının ihlal edildiğini belirterek AYM’ye başvurdu.
AYM’den örnek ihlal kararı
Anayasa Mahkemesi, bu olayda anayasanın 17. maddesinde güvence altına alınan insan haysiyetiyle bağdaşmayan muamele yasağının ve etkili soruşturma usul boyutunun ihlal edildiğine karar verdi. Uçar’a 20 bin TL tazminat ödenmesine hükmeden mahkeme, ihlalin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden soruşturma yapılması amacıyla kararı Konya Başsavcılığı’na gönderdi. Kararın gerekçesinde şöyle denildi:
“Başvurucunun el bilekleriyle meydana gelen yaralanmanın boyutu polis memurunun başvurucuya karşı kullanmış olduğu ‘seninle görüşeceğiz, seni böyle bırakırsam kelepçesiz karakola götürmeden gönderirsem’ şeklindeki ifade ile birlikte değerlendirildiğine kelepçelemenin başvurucunun küçük düşürülmesi ve başvurucuya bir nevi ders verilmesi amacıyla ve kasıtlı olarak vücut bütünlüğüne zarar verecek şekilde gerçekleştirildiği izlenimi oluşturmaktadır. Başvurucunun maruz kaldığı eylem değerlendirildiğinde, müdahalenin küçük düşürücü veya aşağılayıcı bir etki doğurabilmesi nedeniyle insan haysiyetiyle bağdaşmayan muamele kapsamında nitelendirilmiştir.”
Etkili soruşturma şart
Bireyin bir devlet görevlisi tarafından hukuka aykırı ve anayasayı ihlal eder biçimde bir muameleye tabi tutulduğuna ilişkin savunulabilir bir iddiasının bulunması hâlinde sorumluların belirlenmesini ve gerekirse cezalandırılmasını sağlamaya elverişli etkili bir soruşturmanın yapılması gerektiğine işaret edilen kararda, şu değerlendirme yapıldı:
“Yapılan inceleme, kamu görevlileri tarafından uygulanan kuvvet kullanımının koşullarının oluşup oluşmadığı, kuvvet kullanımının zorunlu olup olmadığı ve kuvvet kullanımı zorunlu ise bu zorunlu sınırın aşılıp aşılmadığı yönünde bir değerlendirme içermemektedir. Bu kapsamda yürütülen soruşturmanın kötü muamele iddialarının gerektirdiği derinlikte yürütülme şartını sağlamadığı anlaşılmıştır. Başvurucuya karşı insan haysiyetiyle bağdaşmayan muamele oluşturan eylemlere yönelik sorumluların belirlenmesi ve gerekiyorsa cezalandırılması yönünde etkili bir ceza soruşturması yürütülmediği sonucuna ulaşılmıştır.”
