Aile içi ‘rol’ çatışmaları!

MAHMUT AKPINAR | YORUM

Modern toplumlarda bireylerin üstlendiği rollerin çeşitlenmesi ve karmaşıklaşması nedeniyle aile yapısı yeni sınavlarla karşı karşıya kalmaktadır. Bu bağlamda, aile içi rol çatışmaları, evliliklerin sağlığını ve sürdürülebilirliğini olumsuz etkilemektedir.

Rol çatışmalarından bahsederken sadece kadının erkeksi, erkeğin kadınsı davranmasından; yani erkeğin ‘feminen’, kadının ‘maskülen’ hale gelmesinden bahsetmiyorum. Elbette erkeğin ‘erkek’ gibi, kadının ‘kadın’ gibi olmaması, evde üstlendikleri rollerin/davranışların değişmesi günümüz ailelerinde önemli bir problem. Bu rollerde kaymalar olduğu, aile bireyleri fıtratın gereği rolü üstlenmediği zaman aile dengelerinde bozulmalar, kaymalar oluyor.

Kadının çok baskın olduğu, erkeğin edilgen kaldığı durumlarda veya erkeğin çok naif ve zayıf kaldığı, mücadeleci olmadığı, eve ekmek getirme konusunda yeterince çaba içinde olmadığı durumlarda kadınlar maskülen hale geliyor, rollerde kaymalar oluyor.

Öte yandan bilim insanları modern toplumlarda duygusal ve hormonal anlamda rol değişmelerinin olduğundan bahsediyorlar. Gayrı tabii, sağlıksız yiyeceklerin hormon dengemizi bozduğu, eril ve dişil rolleri etkilediği, fizyolojik değişimlere sebep olduğu yönünde bilimsel yayınlar var. Bunlar modern dönemlerde türeyen ciddi problemler ve dikkat etmek gerekiyor.

Makaleyle asıl vurgulamak istediğim daha farklı bir rol çatışması. Ailenin temeli olan karı ve kocanın eş olmaya dair rollerindeki eksikliğin, ihmalin aile saadetine olumsuz etkisinden bahsetmek istiyorum.

Son yıllarda artan boşanmalarda bunun tesiri büyük. Evdeki ‘baba’ rolüyle, ‘koca’ olma rolünün, ‘anne’ rolü ile ‘eş/hanım’ rolünün çoğu zaman karıştırılmasından ve çatışmasından bahsediyorum. Gece-gündüz çalışan, evin her ihtiyacını düşünen, elinden her tamirat gelen, becerikli bir erkek olabilirsiniz ama acaba gerçekten iyi bir ‘koca’ olabiliyor musunuz? Çocuklarına düşkün ve titiz çok iyi bir anne olabilirsiniz, harika yemekler yapabilirsiniz ama iyi ‘eş’ olamayabilirsiniz.

Bazı erkekler, “Karım benden neden boşanıyor anlamıyorum! Oysa ben harama uçkur çözmedim, başka kadınlara yan gözle bakmadım. Irgat gibi çalışıp eve ekmek getiriyorum!” vb. diyor. Lakin iyi bir koca, eş, arkadaş olma noktasında ciddi problemleri olabiliyor.

Keza bazı kadınlar temizliği, çok titiz olmayı, çok iyi yemek yapmayı öne çıkarıyor, ama kadınlık rolünü ihmal edebiliyor. Bir tartışma, problem çıktığında kadın yaptığı farklı şeyleri öne sürüyor: “Saçımı süpürge ettim, her gün yemek pişiriyorum! Kaç çocuk büyüttüm!” gibi farklı rollerdeki fedakarlıklarını dile getirebiliyor.

Aile saadeti için her bir rolün gerektirdiği asgari sorumluluklar var. Size düşen rollerden birinde çok fazla iş yapmanız, hatta kendinizi telef etmeniz, öbür rolünüzdeki hataları telafi etmiyor, o alandaki problemi çözmüyor, açığı gidermiyor. Çok iyi bir anne olmak, leziz yemekler yapmak, her gün evi silip süpürmek iyi eş olmak anlamına gelmiyor.

İyi para kazanmak, gece gündüz yoğun çalışmak, çocuklara iyi baba olmak, iyi koca olmak anlamına gelmiyor. Bir roldeki fazla çaba, fedakârlık diğer rollerde hükümsüz kalabiliyor. Bir roldeki mükemmellik aile huzurunu temine yetmiyor. Aile olmak ve mutluluğu yakalamak için her rolde asgari şartlarının yakalanması, bir dengenin kurulması gerekiyor.

Bir aracın motoru, kasası vb. mükemmel olabilir ama yürümesi için yakıt, tekerlekler, direksiyon, gaz, fren vb gibi zaruri özelliklere de ihtiyaç var.

İşi eve taşımak!

Türkiye gibi ülkelerde, Orta Doğu ülkelerinde insanların dış dünyadaki statüleri evlilikte çok öne çıkıyor. İzdivaçlarda statüler, makamlar, konumlar çok ciddiye alınıyor. Statü, makam, gelir farklılıkları evliliklerde huzursuzluklara sebep olabiliyor.

Hindistan’da farklı kastlardan iki insanın evlenmesinin imkânsız olduğunu, ailelerin buna direnç gösterdiğini biliyoruz. Bu noktada Batıların evlilik dışı rolleri çok da önemsemeyip, mutlu birliktelikler kurabildiğini görüyoruz.

Türkiye gibi ülkelerde bir doktorun musluk tamircisi ile evlenmesine insanlar hayret eder. Ama batı dünyasında bu tür farklı sınıflardan olduğu düşünülen, farklı gelir gruplarından evlilikler yaygın ve insanlar bunu problem etmiyorlar. Bir profesör kadın ilkokul mezunu, el emeğiyle geçinen bir erkekle mutlu aile kurabiliyor. Çünkü odaklandıkları şey onların dış dünyadaki statüleri, gelirleri, konumları, etiketleri değil. Ailenin huzuru, mutluluğu için gerekli davranışlara, yaklaşımlara odaklanıyorlar.

Bediüzzaman Said Nursî, aile içi ilişkilerde sevgi, şefkat ve anlayışın önemine vurgu yapmaktadır. Ona göre, bireyin toplumsal statüsü ne olursa olsun, aile içinde eş ve ebeveyn olarak sorumluluklarını yerine getirmesi esastır.

“Makamı, mesleği ve sosyal statüsü her ne olursa olsun bir erkek hanesine girdiği vakit artık koca ve pederdir.”

Şahsın iş hayatındaki konumu, başarısı, aile içindeki rollerini bazen olumsuz etkileyebiliyor. Kişinin (kadın/erkek) iş yerinde liderlik rolü üstlenmesi, evde de aynı otoriteyi sürdürme isteğine yol açabilir. Ancak aile içindeki ilişkiler, işyerindeki hiyerarşik yapıya göre değil, kendi dinamikleriyle, gereklilikleriyle yürütülmelidir.

Aile içi rol kaymaları ve çatışmaları, bireylerin hem kişisel gelişimlerini hem de aile ilişkilerini etkileyen, aile saadetini bozabilen önemli bir konudur. Bu çatışmaların farkında olmak ve çözüm yolları aramak, eşlere düşen temel görevlerde asgari standardı yakalamaya çalışmak sağlıklı ve sürdürülebilir aile ilişkileri için zarurettir.