Yap-işlet; faturayı millete ödet

HABER-İNCELEME | İLKER DOĞAN

AKP iktidarı, yap-işlet-devret modeliyle her yıl yandaş müteahhitlere Hazine’den milyarlarca lira aktarıyor. 2018 yılı için ‘garanti araç geçişi ve garanti hasta’ taahhüdüyle köprüler, otoyollar ve şehir hastaneleri için ayrılan bütçe 6.2 milyar lira. Sadece üç havalimanında garanti yolcular için yüklenici firmalara bugüne kadar Hazine’den ödenen miktar 66 milyon Euro. Bugünkü kurla yaklaşık 650 milyon TL. Erdoğan’ın ifadesiyle 650 trilyon lira.

“15 Temmuz Şehitler Köprüsü, Fatih Sultan Mehmet Köprüsü, Yavuz Sultan Selim Köprüsü, Marmara, Avrasya, Osmangazi Köprüsü. Bu milletin cebinden 1 kuruş çıkmayacak.” Bu ifade Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’a ait. 15 Nisan 2017’de Kartal’daki konuşmasında söylemişti bunları. Öncesinde de yap-işlet-devret modelini anlatarak ‘devletin cebinden kuruş çıkmadan onlarca projeyi hayata geçirdirklerini’ anlatmıştı. Mart 2014’deki bir konuşmasında projeleri sıraladıktan sonra, “Marmaray’ı yaptık. Yavuz Sultan Selim Köprüsü için cebimizden para çıkmıyor.” ifadelerini kullanmıştı.

KUR ARTTI, HAZİNEDEN ÇIKACAK PARA 9 MİLYAR TL’Yİ BULACAK

Ancak gerçek Erdoğan’ın söylediğinden çok daha farklı. Dönemin Maliye Bakanı Naci Ağbal, geçtiğimiz yıl ekim ayında, 2018 bütçesinde garanti araç taahhüdü nedeniyle vatandaşın geçmediği köprü ve otoyollar için 3.6, gitmediği şehir hastaneleri için de 2.6 milyar TL ödenek ayırdıklarını açıkladı. Ödemeler Euro ve dolar üzerinden yapılıyor. Ağbal bu açıklamayı geçtiğimiz yıl ekim ayında yaptığında Euro 4.20, dolar ise 3,60 seviyelerindeydi. Bugün Euro 6,50’nin üzerinde. Dolar ise 5,60’larda. Kurdaki artış, ödenecek rakamın da katlanması demek. 6,2 milyar ayrılmıştı ancak otoyol, köprü ve şehir hastanelerinin yüklenici firmalara ödenecek para sadece bu yıl 9 milyar TL’yi bulacak.

HAVALİMANLARI ‘ZARARINA’ ÇALIŞIYOR

Plansız yatırımlar milletin sırtına yük olarak biniyor. Afyonkarahisar, Uşak ve Kütahya illerine hizmet vermesi planlanan Zafer Havalimanı bu projelerden sadece biri. Havalimanının inşaatı AKP’ye yakınlığıyla bilinen İstanbul’daki 3. havalimanının da üstlenici firması olan İçtaş İnşaat’a verildi. Yüklenici firmaya toplam 50 milyon Euro’ya mal olan havalimanı Kasım 2012’de faaliyete geçti. Havalimanının işletme süresi 21 Mart 2044’te sona erecek. Yap-işlet-devret modeliyle yapılan havalimanı için yüklenici firmaya yolcu garantisi verildi. İç hatlar için yolcu başına 2, dış hatlar için 10 Euro ödenecek.

1 HAVALİMANI İÇİN AKTARILAN PARA 27 MİLYON EURO

2013’te havalimanının iç hatlar bölümünü sadece 32 bin 347 yolcu kişi kullandı. Bu rakam 2014’de 28 bin 439’a düştü. Bir sonraki yıl 30 bin 200 kişi uçarken, 2016’da sayı 32 bin 359 olarak kayıtlara girdi. Geçtiğimiz yıl da 32 bin civarında yolcu bu havalimanını kullandı. Ancak aynı dönemler için taahhüd edilen toplam yolcu sayısı yaklaşık 3 milyon kişi.

Aynı durum havalimanının dış hatlar terminali için de geçerli. 2012 ve 2017 yıları arasında toplamda dış hatlar terminalini yaklaşık 55 bin kişi kullandı. Buradaki taahhüd edilen yolcu miktarı ise 2 milyon 100 binden fazla. Yanılma payı yüzde 96! Sadece 5 yılda Zafer Havalimanı için yüklenici firmaya ödenen para toplam 27 milyon Euro’yu buluyor.

2044’E KADAR 210 MİLYON EURO ÖDENECEK

Şartnameye göre her yıl garanti edilen yolcu sayısı artıyor. Onuncu yılda ise ise sayı 2044’e kadar sabitleniyor. 2022’den 2044’e kadar iç hatlarda 775 bin, dış hatlarda ise 542 bin yolcu garantisi verildi. Neredeyse üç ilin toplam nüfusu kadar! Ortalama bir hesapla yüklenici firmaya sözleşmenin bitim tarihine kadar yapılması öngörülen ödeme 210 milyon Euro’yu bulacak.

ESENBOĞA’YA 30 MİLYON EURO

Aynı durum Bodrum ve Esenboğa havalimanları için de geçerli. 16 Mayıs 2012’de faaliyete giren Bodrum Havaalanı için işletmeci firmaya garanti yolcu taahhüdü gereğince geçtiğimiz yıla kadar 8 Milyon 263 Bin Euro ödendi. 16 Ekim 2006’da uçuşların başladığı Ankara Esenboğa Havaalanı içinse Hazine’den geçtiğimiz yıla kadar 29,5 Milyon Euro para aktarıldı.

***

KÖPRÜLERİ SIRTIMIZDA TAŞIYORUZ!

AKP iktidarı onlarca projeyi yap-işlet-devret modeliyle, ‘cebimizden bir kuruş çıkmayacağını’ vaad ederek yaptı. Kocaeli Osmangazi Köprüsü, İstanbul Yavuz Sultan Selim Köprüsü, Avrasya Tüneli bunlardan bazıları. Ve söz konusu projelerin hiç birinde taahhüd edilen rakam tutmadı. Osmangazi’den yıllık 14 milyon 600 bin araç geçişi için garanti verildi. Ancak 5 milyon araç geçti. Araç başına 35 dolar artı KDV ödenecek. Geçmeyen 9 milyon araç için bugünkü kurla ödenmesi gereken para yıllık KDV dahil 1 milyar 905 milyon lirayı buluyor.

Millete yok, müdeahhite çok!

Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nde yıllık 49 milyon 275 bin araç garantisi verildi. Araç başına garanti para 4 dolar artı KDV. 15 milyon araç geçti. Devlet geçmeyen yaklışak 35 milyon araç için 1 milyar TL ödüyor. Avrasya Tüneli’nde yıllık 25 milyon 600 bin araç garantisi verildi. Sadece 10 milyon araç geçti. Garanti edilen ücret ise araç başına 4 dolar artı KDV. Avrasya Tüneli’nin milletin sırtına bindirdiği yük ise yaklaşık 400 milyon TL.