Yorum | Cemil Tokpınar
Risale-i Nur’u anlamak için uygulayacağımız çok kolay ve etkili yöntemlerden birisi, birkaç kişiyle yapacağımız “müzakereli ders”tir. Müzakereli derse “grup dersi, çalışmalı ders, mütalaalı ders” gibi isimler de verilebilir.
Müzakereli ders yapmak için okuyup anlamaya şevkli ve gayretli bir grup oluşturmak gerekir. Bu sayı en az iki kişi, en fazla on kişi olmalıdır. Aslında ideali beş altı kişidir. Sayının az olması, anlama faaliyetinin daha doyurucu ve zengin olmasını engelleyebilir. Çünkü aynı konuyu anlamak için çırpınan beyinler ne kadar fazla olursa anlam zenginliği de o kadar fazla olur. Sayı ondan fazla olursa, dikkat dağılır, herkese konuşma sırası gelmez, mana üzerinde yoğunlaşılamaz.
Bununla birlikte sayı konusu her zaman istediğimiz gibi olmayabilir. Özellikle böyle bir zamanda herkesin her yerde tam da ideal şartları bulması zordur. Bu yüzden iki kişi de olsa, on kişiden fazla da olsa mutlaka müzakereli dersi yapmak gerekir. Böyle bir ders haftada bir kez olabileceği gibi, katılanların müsaitliğine göre daha sık veya daha seyrek de olabilir.
Ders grubu nasıl olmalı?
Müzakereli okuma için meydana gelen grubun fertleri risale bilgisi bakımından birbirine yakın olmalıdır. Eğer fertlerin bir kısmı çok eski, diğerleri çok yeni olursa verimsizlik olabilir. Gereksiz tekrarlar girer, zaman kaybı olur. Ancak mümkünse birisinin daha bilgili ve kavrayışının yüksek olması, grubu sürüklemesi, anlaşılmayan yerlerin çözülmesi bakımından önemlidir.
Bununla birlikte, tümü okumaya yeni başlayanlardan kurulu bir grup da olabilir. Ayrıca Risale okumaya yeni başlayan bir grubun, nispeten bilgili olan bir kimsenin etrafında kümelenmesi de mümkündür.
Maksat, en yüksek verimi almaya çalışmaktır. Ama tam ideali sağlanamıyorsa mevcutla yetinilmelidir. İhlâsla bir araya gelen bu insanlar mutlaka inayete mazhar olacaklar ve büyük kazançlar elde edeceklerdir.
Derse nasıl hazırlanılmalı?
Müzakereli okuma yapılacak yer sakin, temiz, tertipli olmalı, grup fertlerinin kolayca ulaşabileceği bir noktada bulunmalıdır. Etrafta dikkat dağıtıcı ve okuyanları meşgul edici unsurlar bulunmamalıdır.
Böyle bir dersin ideal süresi bir saattir. Eğer katılanların gücü daha fazlasına yetiyorsa sürdürebilirler. Fakat fazla okumayı tercih ettiklerinde bunu ikiye bölmeleri ve araya bir dinlenme vesilesi olarak namaz, çay veya bir ikram eklemeleri gerekir.
Okumaya katılanların birbirini tanımaları, samimiyetin artması ve ders havasına hazırlanmak için mütevazı bir yemek veya ikramın olması güzel olur. Zaten Cenab-ı Hak dostlarla birlikte yenen yemek ve ikramlara ayrı bir lezzet ve güzellik ihsan eder. Böyle buluşmaların Risale-i Nur’u anlamak noktasında ilmî istifadesi olduğu gibi, kişilerin birbirini tanıması, huzur ve sekine inmesi, birbirinin ihlâs, takva ve sair güzel hasletlerinden etkilenilmesi bakımından da faydası vardır.
Bir derste okunacak yer mutlaka önceden belirlenmelidir. Grup üyeleri oraya önceden hazırlanır, kelimelerini çıkarır, notlar alırlar ve okunacak kitapla gelirler. Sonra herkes manevî sermayesini ortaya döker ve o manevî şirketten müthiş manalar inkişaf eder.
Ders nasıl yapılmalı?
Tespit edilen bölüm, önce bir kez okunur, sonra cümle cümle, kelime kelime tahlil edilerek, açılım getiren misal, hatıra, nakil yapılarak devam edilir. Konuyla ilgili başka yerlerde geçen açıklamalar okunur. Bazen bir kelime üzerinde çok uzun durmak gerekebilir; çünkü o kelime, bir ıstılah ve çok manaların anahtarı olabilir.
Kullanılan kelime, farklı ilim dallarına göre değişik manalar ihtiva edebilir. Acaba orada hangi anlamda kullanılmıştır? Mesela vacib kelimesi kelâmda başka, fıkıhta başka, günlük konuşmada farklı anlamdadır. Hikmet kelimesi de böyledir. Kullanıldığı yere göre çok farklı manaları vardır. Tüm bunların farkını ve cümle içinde işaret ettiği manayı kavramak gerekir.
Hem anahtar kavramları anlamak, hem de metnin genelindeki mana açılımlarına ulaşmak için müzakereli ders yapılan yerde yardımcı kitaplar kullanılabilir.
Okurken olağanüstü dikkat ve odaklanma çok önemlidir. Bakarsınız yıllardır yanlış bilinen bir kelimenin doğru anlamını keşfedebilirsiniz. İsterseniz şöyle bir deneme yapalım. “Ezcümle” kelimesinin anlamını yıllardır okuyan kimselere sorun. Eğer sözlüğe bakmazsa birçok kimseden, “kısaca, özetle, hülasa” gibi anlamlar duyacaksınız. Oysa “ezcümle” kelimesi, “meselâ” anlamında kullanılır.
Allah bilmediğinizi bildirir
Müzakereli ders yaparken öyle samimî ve manevî bir hâl meydana gelir ki, derse katılanlar imanlarının arttığını apaçık bir şekilde hissederler. Ders bittiğinde herkesin içinde muhteşem bir iman zevki, müthiş bir hizmet gayreti ve İslâm’ı yaşama azmi meydana gelir.
Müzakereli derste Allah bilmediğinizi bildirir. Çünkü kim ihlâsla isterse Allah verir. Siz ihlâsla anlamaya çalışırsanız Allah ihsan eder. Risale-i Nur’u okuyup anlamanın anahtarı, sadece belirli kimselerde değildir. Eğer öyle olsaydı, Risaleler evrensel olamazdı. Risale-i Nur’un en büyük hocası yine Risale-i Nur’dur. Siz isterseniz yıllardır anlayamadığınız nice zor ve girift konuları anlarsınız.
Üniversitede okuduğumuz yıllarda iki arkadaş müzakereli ders yapıyorduk. Münazarat’tan, “Dine zarar olmasın, ne olursa olsun” sorusunu okuyorduk. “Sivrisinek tantanasını kesse, bal arısı demdemesini bozsa, sizin şevkiniz hiç bozulmasın” cümlesini anlamaya çalışıyorduk… Bu cümle ne demekti? Yıllardır burayı şöyle anlamıştım: “Âdeta fıtrat alt üst olsa, dünyanın altı üstüne gelse, eşya fonksiyonlarını yitirse, siz yine şevkle çalışmayı sürdürün.”
Meğerse bu cümlenin manası böyle değilmiş. Belki de burada uzun misaller ve cümleler kullanıldığı için insan mananın ucunu kaçırıyordu. Tekrar tekrar okuduk. Bütün dikkatimizi üzerinde topladık. Meğerse o ifadeden kast edilen, “Devletin idarecileri ve memurları dine hizmet etmese bile sizin şevkiniz kırılmasın” demekmiş.
Üstad Hazretlerinin kurduğu cümle çok uzun olduğu için arı ve sinekten ne kast edildiğini anlamak zorlaşıyor. İsterseniz ilgili bölümü bir kez dikkatlice okuyalım ve son kısımdaki “acaba” ile başlayan cümleye dikkat edelim:
“Evet, evet.. neam, neam.. Sivrisinek tantanasını kesse, bal arısı demdemesini bozsa; sizin şevkiniz hiç bozulmasın, hiç teessüf etmeyiniz. Zira kâinatı nağamatıyla raksa getiren hakaikın esrarını ihtizaza veren musika-i İlahiye hiç durmuyor. Mütemadiyen güm güm eder.
“Padişahların padişahı olan Sultan-ı Ezelî, Kur’an denilen musika-i İlahiyesi ile umum âlemi doldurarak kubbe-i âsumanda şiddetli ses getirmekle, sadef-i kehf-misal olan ülema ve meşayih ve hutebanın dimağ, kalb ve femlerine vurarak, aks-i sadâsı onların lisanlarından çıkıp seyr ü seyelan ederek, çeşit çeşit sadâlarla dünyayı güm güm ile ihtizaza getiren o sadânın tecessüm ve intibaıyla; umum kütüb-ü İslâmiyeyi bir tanbur ve kanunun bir teli ve bir şeridi hükmüne getiren ve her bir tel, bir nev’iyle onu ilân eden o sadâ-yı semavî ve ruhanîyi kalbin kulağıyla işitmeyen veya dinlemeyen; acaba o sadâya nisbeten sivrisinek gibi bir emîrin demdemelerini ve karasinekler gibi bir hükûmetin adamlarının vızvızlarını işitecek midir?”
Üstad Hazretleri, kendisi neyi kast ettiğini zaten söylüyor. Dine hizmeti sadece devletten beklemek yerine, bizzat teşebbüs etmeyi tavsiye ediyor. Yeter ki, dikkatimizi iyice yoğunlaştıralım ve metne bağlı kalalım.
Dersi aşkla şevkle yapalım
Müzakereli derste bütün dikkatler konuya odaklanmalı ve herkes anlamak için çırpınmalıdır. Ayrıca anladığı manaları hemen o anda deftere veya kitabın kenarına not etmelidir. Çünkü bu manalar bir sonraki okumada bize lâzım olacaktır. Not almayı hiçbir zaman ihmal etmemek gerekir. Ta ki, bir zamanlar aldığımız notları kafamıza nakşedene kadar devam etmeliyiz.
Gelelim bunun uygulanmasına… Eğer zaten böyle bir grubumuz var ve müzakereli ders yapıyorsak, aşk ve şevkle devam edelim. Eğer böyle bir grubumuz yok ve bu muhteşem yöntemden istifade edemiyorsak hemen iki-üç kişiyle de olsa bir grup oluşturup başlayalım. Her ders bittiğinde, “İyi ki başlamışız” diye sevinecek, “Keşke daha önce başlasaydık” diye üzüleceksiniz.
