ÖZEL HABER | İLKER DOĞAN

Tanzim satış noktaları da patates fiyatlarını düşürmeye çare olmadı. Tarlada fiyatı 3 lirayı geçen patates pazarda 5 liradan satılıyor. Ve iktidar, 31 Mart yerel seçimleri öncesinde patatesin fiyatını düşürmek için ithalat kartını açtı. 20 Nisan’a kadar sıfır gümrük vergisi ile 200 bin tonluk ithalat kararı alındı. Yeni hasat döneminin hemen öncesinde yapılacak ithalat, zaten zor durumda olan yerli üreticiyi tamamen bitirir.

İktidar temsilcileri her ne kadar ‘ezan’ provokasyonuyla parti tabanını ‘diri’ tutmaya çalışsa da Türk halkının birinci gündem maddesi ekonomi. Çerçeveyi daha da daraltırsak patates, soğan fiyatları. Ne depo baskınları ne de tanzim satış noktaları fiyatları aşağı çekmeye yetmedi. Zira sorun stokçuluk değildi! Bugün pazarda soğanın kilosu 5-5,5 TL iken, patates 4,5-5 liraya satılıyor.

İTHALAT KAPISI YİNE AÇILDI!

Yoksul halkın en büyük besin maddesi olan patatesin fiyatını düşüremeyen iktidar, seçimlere sayılı günler kala ithalat kapısını açtı. 11 Mart 2019 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan Cumhurbaşkanlığı kararnamesine göre, 20 Nisan 2019’a kadar 200 bin ton patates sıfır gümrükle ithal edilecek. Peki bu çözüm olacak mı? Hayır! Aksine yeni hasat döneminin hemen öncesinde yapılacak ithalat, zaten zor durumda olan yerli üreticiyi tamamen yok edecek.

İHRACATÇIYDIK, İTHALATÇI OLDUK!

CHP Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer, ithalat kararına tepkisini, “Yıllardır üreticinin sesini duymayan, destek vermeyen iktidar, şimdi patates yok diye dışarıdan patates getiriyor. Bölgede çiftçiyi bitirdiler.” sözleriyle dile getirdi. CHP İzmir Milletvekili Kamil Okyay Sındır da hükümetin ‘ithalat’ kararına tepkili: “Bu hükümetin bir üretim politikası yok. Dolayısıyla her üründe fiyat dalgalanmalarının olması kaçınılmazdır. Türkiye´yi patates ihraç eden bir ülkeyken, patates ithal eden bir ülke konumuna getiren bu iktidar utanmalıdır.”

TEŞVİKLER YETERSİZ, GİRDİ MALİYETLERİ YÜKSEK

Sorunun temelinde aslında hükümetin bir tarım politikasının olmaması yatıyor. İktidar günü kurtarmanın derdinde. Patates ithalatını önünün açılması da bu düşüncenin bir sonucu. Patates üretimi konusunda da bir planlama yok. Bu yıl patates fazla para edince gelecek yıl daha fazla ekim yapılıyor. Ürün çok olduğu için bu kez fiyat dibi görüyor. Tam bir kısır döngü… İktidarın, tutarlı ve sistemli bir destek/teşvik sistemi de bulunmuyor. Patates konusunda hazırlanan akademik raporlara göre çiftçiye verilen ilaç ve gübre desteği toplam maliyetin yüzde 5’ini bile karşılamıyor.

EKİM ALANLARI DÜZENLİ OLARAK AZALIYOR

Patates fiyatlarındaki dalgalanmanın en önemli sebeplerinden biri de ekim alanları ve buna bağlı olarak üretim miktarının azalması. 2002’de 1 milyon 980 bin dekar olan ekim alanı 2005’de 1 milyon 528 bin dekara geriledi. 2010 yılında ise rakam 1 milyon 388 bin dekara kadar düştü. Geçtiğimiz yıl ekim yapılan alan ise TÜİK’in verilerine göre 1 milyon 359 bin dekar olarak kayıtlara geçti. Söz konusu yıllarda üretim miktarları ise sırasıyla şöyle oldu: 2002’de 5 milyon 200 bin ton. 2005’de 4 milyon 60 bin ton. 2010’da 4 milyon 513 bin ton ve 2018’de 4 milyon 550 bin ton. 2002’de 2,6 ton olan dekar başına verimlilik ise geçtiğimiz yıl 3,3 tona çıktı.

NÜFUS ARTIYOR, ÜRETİM DÜŞÜYOR

Patates üretiminin 5 milyon tondan fazla olduğu 2002 yılında Türkiye’nin nüfusu 65 milyondu. Geçtiğimiz yıl üretim miktarı TÜİK’e göre 4.5 milyon tona düştü. Ancak ülke nüfusu 82 milyona çıktı. Nüfusun artış oranı yüzde 25’den fazla. Buna ters orantılı olarak patates üretimi ise yaklaşık yüzde 11 oranında düşmüş. Fiyatlardaki artışın sebeplerinden biri de gerekli denetimlerin olmaması nedeniyle, aracıların süreci suistimal etmesi.

Niğde üretimde birinci sırada

Türkiye’de 82 ilin 71’inde patates üretimi yapılıyor. En fazla üretim yapılan iller ise TÜİK’in verilerine göre Niğde, Konya, Afyonkarahisar, İzmir, Kayseri, Nevşehir, Adana ve Bolu. Niğde, geçtiğimiz yıl 202 bin 990 dekar alanda yaptığı 732 bin 188 ton üretimle birinci sırada yer alıyor.

HASAT HAZİRANDA BAŞLIYOR

Patates yılda iki kez hasat ediliyor. Ana hasad dönemi haziranda başlıyor. Şubat ve mart aylarında ekilen ürün 3-4 ay sonra hasat ediliyor. Yaz hasadı toplam üretimin yüzde 80’nini oluşturuyor. Güz patatesi hasadı ise kasım ayında yapılıyor.

KİŞİ BAŞINA TÜKETİM DÜŞTÜ

Patates, Türkiye’de en fazla tüketilen sebzelerin başında geliyor. Geçtiğimiz yıla kadar patatesin yıllık kişi başına tüketim miktarı 55-60 kilogram arasındaydı. Ancak fiyatlardaki yüzde 140’lara varan artışın 2018’de tüketimi 40 kiloya kadar düşürdüğü tahmin ediliyor.

DÜNYADA 14. SIRADAYIZ

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) verilerine göre dünyada yaklaşık 20 milyon hektar alanda 377 milyon ton patates üretiliyor. En fazla patates üreten ülkeler ise sırasıyla Çin (99 milyon ton), Hindistan (48,6 milyon ton) ve Rusya (29,5 milyon ton). Türkiye ise 2017 yılında 4,8 milyon tonluk üretimiyle, dünyanın en çok patates üreten 14’üncü, Avrupa Birliği ülkeleri arasındaysa 5’inci sırada yer alıyordu.

Patatesler, bakanın danışmanlık yaptığı firmadan mı ithal edilecek?

Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli’nin, 2013-2018 yılları arasında dünyanın en büyük patates üreticisi McCain Food’un danışmanlığı yaptığının ortaya çıkması patates ithalatı tartışmalarını alevlendirdi. Tarım, Orman ve Köyişleri Komsiyonu üyesi CHP Edirne Milletvekili Okan Gaytancıoğlu, patates ithalatının söz konusu şirketten yapılıp yapılmayacağını bir soru önergesiyle Meclis gündemine de taşıdı. Gaytancıoğlu’nun soru önergesinde, “Türkiye sıfır vergi ile patates ithalatını, McCain Food şirketi aracılığıyla Rusya, Ukrayna ve Irak’tan mı gerçekleştirecektir?” ifadelerini kullandı.

25 İLDE ÜRETİM YASAKLANDI

Son yaşanan gelişmeler ve zorunlu değilken ithalatın önünün açılması Tarım ve Orman Bakanı Pakdemirli’yi ve aldığı kararları da tartışmalı hale getirdi. Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer’in konuya ilişkin soru önergesini cevaplayan Pakdemirli, karantina nedeniyle 25 ilde toplamında 141 bin 650 dekar alanda patates ekiminin yasaklandığını belirtmişti. Bakan’ın iddiasına göre patetes üretiminin fazla olduğu Adana, Afyonkarahisar, Aksaray, Amasya, Artvin, Balıkesir, Bilecik, Bolu, Çanakkale, Erzurum, Eskişehir, Gümüşhane, Hatay, Iğdır, İzmir, Kahramanmaraş, Kastamonu, Kayseri, Konya, Nevşehir, Ordu, Sivas, Tokat, Trabzon gibi illerdeki bazı bölgelerde karantina nedeniyle patates ekimi yasaklanmıştı.