HABER-YORUM | İLKER DOĞAN
Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Moody’s, Türkiye’nin kredi notunu Ba3’ten B1’e düşürdü. Ekonominin görünümü ise ‘negatif’ olarak sınıflandırıldı. ‘B1’ notu, yatırım yapılabilir seviyenin 4 basamak daha altında! Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, söz konusu kararın ‘Türkiye’nin temel ekonomik göstergeleriyle bağdaşmadığı’ savunuldu. Ancak ülkedeki temel ekonomik göstergeler Moody’s’i doğrularken, bakanlığın açıklamasını yalanlıyor… Bütçe tepe taklak oldu, işsizlik artıyor, enflasyon ve faiz tırmanıyor, döviz kuru yükseliyor, üretim azalıyor!
Daha önce uluslararası kredi derecelendirme kuruluşları Standard & Poor’s ve Fitch Ratings’le karşı karşıya gelen AKP rejimi, şimdi de Moody’sle kavgaya tutuştu. Zira dünyadaki en önemli 3 kredi derecelendirme kuruluşundan biri olan Moody’s, Türkiye’nin kredi notunu Ba3’ten ‘yatırım yapılabilir’ seviyenin 4 basamak daha altında olan B1’e düşürdü. Ekonominin görünümünü negatif olarak sınıflandırdı. Başlıca not düşürme gerekçesi olarak Türkiye’nin döviz rezervlerindeki düşük seviyeyi gösteren Moody’s’in raporunda, ülkede kurumlara olan güvenin azaldığı ve hükümetin gerekli önlemi almadığına dikkat çekiliyor.
BAKANLIK: EKONOMİK GÖSTERGELERLE UYUMSUZ!
Moody’s’in not kararına AKP rejiminin tepkisi beklendiği gibi sert oldu. Başında damat Berat Albayrak’ın olduğu Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, Moody’s’in aldığı kararın Türkiye ekonomisinin temel göstergeleriyle bağdaşmadığı savunuldu. Bu nedenle uluslararası derecelendirme kuruluşunun analizlerinin nesnelliği ve tarafsızlığı açısından soru işaretleri yarattığı belirtildi. Peki kim haklı; Moody’s mi yoksa Hazine ve Maliye Bakanlığı mı? Eldeki ‘resmi’ veriler bile Moody’s’in haklı olduğunu gösteriyor.
İŞSİZLİK YÜZDE 14,7’YE YÜKSELDİ
Geçtiğimiz yıl mayıs, haziran aylarında işsizlik oranı resmi rakamlara göre yüzde 10 seviyelerindeydi. Son açıklanan TÜİK şubat verilerine göre ise işsizlik oranı geçen yılın aynı dönemine göre 4,1 artarak yüzde 14,7 seviyesinde gerçekleşti. Söz konusu dönemde işsiz sayısı 1 milyon 376 bin kişilik artışla 4 milyon 730 bin kişi olarak kayıtlara geçti. İşsizlik maaşı alanların sayısı 654 bini geçti. Hazine’de para kalmadığı için son dönemde işsizlik maaşları bile ödenemiyor! İşsizlik maaşı için PTT’ye gidenler, “Para yok!” cevabını alıyor…
SANAYİ ÜRETİM ENDEKSİ DÜŞÜYOR
2019 yılı birinci çeyreğinde takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretimi bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 4,8 azaldı. Bunlar resmi rakamlar. Az daha geriye gidelim; sanayi üretimi Ekim 2018’de bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 5.7 daralırken, kasımda bu düşüş yüzde 6.5’e çıkmıştı. Aralık 2018’de ise sanayi üretim endeksi tam yüzde 9.8 azaldı.
KAPASİTE KULLANIM ORANI YÜZDE 75
Bir başka veri de kapasite kullanım oranları. Geçtiğimiz aralık ayında resmi rakamlara göre yüzde 74 olarak kayıtlara geçti. Nisan 2019’da ise kapasite kullanım oranı yüzde 75’e çıktı. Bu oran, sanayinin şu anda sadece yüzde 75 kapasiteyle çalıştığını gösteriyor. Bu işsizlikteki artışın önümüzdeki aylarda da sürecek olması anlamına geliyor.
ENFLASYON TAVAN YAPTI
TÜİK tarafından açıklanan Nisan ayı verilerine göre enflasyon yüzde 1,69 artış göstererek yıllık bazda yüzde 19,5 oldu. Ancak sokağın enflasyonu çok daha yüksek. Ünlü ekonomi profesörü Steve Hanke, Türkiye’de gerçek enflasyonun yüzde 43 olduğunu açıklamıştı Nisan ayında. Hanke, geçtiğimiz yıl eylül ayında ise Türkiye’de yıllık tüketici enflasyonunu yüzde 77 olarak duyurmuştu. TÜİK, 2018 enflasyon oranını yüzde 20,30 olarak açıklamıştı.
DOLAR, FAİZ YÜKSELDİ
Türk lirası bir yılda Dolar karşısında yaklaşık yüzde 55 değer kaybetti. Geçtiğimiz yıl şubat ayında 3,80 TL seviyelerinde olan dolar bugün 5,90. Türkiye, sadece bir yılda yaklaşık yüzde 55 fakirleşti… Dolardaki yükselme insanların mevduatlarını dolara çevirmesine neden oldu. Bunun üzerine faizler yüzde 25’lere çekildi. Paradan para kazanma dönemi başladı. Bunun doğal sonucu olarak yatırımlar durdu, işsizlik tırmandı.
CARİ AÇIĞIN DÜŞMESİ İYİ BİR ŞEY Mİ?
TÜİK’in verilerine göre, Nisan ayında dış ticaret açığı yüzde 55,6 azalarak 2 milyar 982 milyon dolara geriledi. Bakanlığın açıklamasında ‘cari açığın’ düşmesi başarı olarak gösteriliyor. Ancak gerçek öyle değil! Sanayi üretimi ve perakende satışların azalması sonucu cari açık düşüyor. Ekonomist Mahfi Eğilmez, söz konusu durumu şu sözlerle anlatıyor: “Türkiye’de üretimin önemli bir bölümü ithal girdiyle yapıldığı için bu düşüşlerin ithalat düşüşü ve dolayısıyla cari açık düşüşü getirmesinden normal bir şey olamaz. Dolayısıyla cari açığın büyümenin düşmesi dolayısıyla ortaya çıkması olumlu görünümü olumsuz kılmaktadır.”
EKONOMİ YÜZDE 2,6 KÜÇÜLDÜ
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2019’un ilk çeyreğine ilişkin gayrisafi yurtiçi hasıla (GSYH) sonuçlarını 31 Mayıs’ta duyurdu. Açıklamaya göre, Türkiye ekonomisi bu yılın ilk çeyreğinde 2018’in aynı çeyreğine göre yüzde 2,6 küçüldü. Türkiye ekonomisi, geçen yılın son çeyreğinde yüzde 3, üçüncü çeyreğinde ise yüzde 1,1 daralmıştı. Bu arada, hanehalkı tüketim harcamaları, 2019 yılının birinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 4,7 azaldı. Bu insanların para harcamadığını gösteriyor.
DIŞ BORÇ STOĞU DA YÜKSELİYOR
2002’de AKP iktidara geldiğinde Türkiye’nin dış borç stoğu 130 milyar dolardı. Türkiye’nin 31 Aralık 2018 itibarıyla brüt dış borç stoku 444,9 milyar dolar, net dış borç stoku 280,3 milyar dolar olarak açıklandı. Bu arada, Merkez Bankası’ndan 17 Mayıs’ta yapılan açıklamaya göre Türkiye’nin kısa vadeli dış borcu ise yüzde 2.4 artışla 119.4 milyar dolara yükseldi.
BÜTÇE TEPE TAKLA OLDU
Temel ekonomik göstergelere ilişkin son bir veri daha; 2019 yılının ilk 5 ayında Hazine’nin edindiği dış borç 2017 ve 2018 yılı boyunca edinilen dış borcu yakaladı. 2019’un ilk 5 ayında Hazine’nin aldığı toplam dış borç 16,8 milyar olarak açıklandı. Aynı dönemde Hazine 361,1 milyar lira gelir elde ederken, 428,8 milyar lira gidere katlandı. Böylece hazinenin nakit açığı 66,7 milyar lira olarak gerçekleşti.
