Alevî; ya da Sünnî; inanca sahip olan kişiler herkesi kendi konumunda kabul etmeli, muhataplarını birbirine benzetme çabası içinde olmamalıdır. Bu güvence ile gruplar dönüştürülme kaygısı taşımadan diyaloglarını geliştirebilirler. Esasen Alevî; ve Sünnî; gruplar tarih boyunca iç içe yaşamış, aynı ailenin fertleri, aynı coğrafyanın insanıdırlar.
Alevilik, İslam dairesinde tasavvufi bir yoldur. Alevilikte Hak, Muhammed, Ali sevgisi inancın adeta parolasıdır. Allah inancı, Hz. Muhammed’e duyulan muhabbet ve Hz. Ali sevgisi Aleviliğin temelini oluşturur. Alevi inancını dilden dile gönülden gönüle aktaran ozanların dilindeki binlerce nefes bunun en açık delilidir. Bugün Alevî;lik içinde önemli bir konuma sahip olan inanç önderleri Alevî; dedeleri de bunu ısrarla dile getirmektedir. Bu bakış tarihi süreç içerisinde de hiç değişmemiş, Aleviler İslam üst kimliği içinde varlıklarını sürdürmüşlerdir.
Alevi ve Sünni inanca mensup halkımız geçmişte şer güçlerce tezgahlanan birtakım oyunlarla zaman zaman karşı karşıya getirilmiştir. Gerilimi tetikleyen asıl unsur cehalettir. Sünniler de Aleviler de hem inançları hakkında hem de birbirleri hakkında yeterli bilgiye sahip değildir. Üstüne üstlük bir de ortalıkta dolaşan birtakım yalan yanlış ifadelerden oluşan ciddi bir bilgi kirliliği vardır.
Bilindiği gibi Aleviler, Hz. Hüseyin’in katledildiği Muharrem ayında oruç tutarak bir hüzün yaşarlar. Esasen Anadolu insanı Alevi’siyle Sünni’siyle gönlü Ehlibeyt muhabbetiyle dopdoludur. Kerbela, ortak bir hüzündür. Son yıllarda Kerbelâ’da Hz. Hüseyin’in şehadeti vesilesiyle Alevî;-Sünnî; halkın birlikte düzenlediği mevlid ve anma programları, Sünni vatandaşların Muharrem ayında cemevlerinde oruç açma programına katılmaları, birlikte sofraya oturup lokma paylaşmaları, Hz. Hüseyin’in şehadetine ve Ehlibeyt’e yapılan zulme birlikte gözyaşı dökmeleri her iki inanca sahip toplulukları birbirine yaklaştırması, kaynaştırması sebebiyle anlamı ve önemi büyük etkinliklerdir.
Her iki kesimin birbirini tanımaya ve anlamaya ihtiyacı vardır. Öncelikle ve özellikle bu empatiyi egemen çoğunluk olan Sünnilerin yapması lazımdır. Bunun için bir araya gelmelerin vesileleri artırılmalıdır.
Alevi ve Sünnî;lerin birlikte katıldıkları Muharrem ayı, oruç açma programlarında Kerbela’da Ehlibeyt’e yapılan zulmü dile getiren mersiyelere Alevi Sünni hep birlikte iç geçirdiler, hep birlikte gözyaşları döktüler. İnsanlar tanış oldular. Muhabbet çerağları uyandırıldı, önyargılar eridi. Yapılan konuşmalarda hep Ehlibeyt muhabbeti ve Ehlibeyt’e yapılan zulme tepki ve ehlibeyt için duyulan hüzün vardı. Aynı Allah’a aynı kitaba aynı peygambere inanan Alevi-Sünni vatandaşlarımız ehlibeyt muhabbetiyle bir halka oluşturdular, cem oldular.
Alevî; ya da Sünnî; inanca sahip olan kişiler herkesi kendi konumunda kabul etmeli, muhataplarını birbirine benzetme çabası içinde olmamalıdır. Bu güvence ile gruplar dönüştürülme kaygısı taşımadan diyaloglarını geliştirebilirler. Esasen Alevî; ve Sünnî; gruplar tarih boyunca iç içe yaşamış, aynı ailenin fertleri, aynı coğrafyanın insanıdırlar.
Gelinen şu noktada toplumumuzu ayrıştırmaya yönelik yeni Kerbelaların yaşanmasını istemiyoruz. Geçmişte çok acılar yaşadık. Tarih boyunca birlik ve beraberliğimizi bozmak isteyen Yezid zihniyetli şer güçler hep var oldular. Bugün bizler geçmişte yaşananlardan dersler çıkarmalıyız. Milletimiz aynı tuzağa tekrar düşmemelidir. Geçmişte yaşanan acıları dağlamak, değişik vesilelerle aynı dinin mensubu Ehlibeyt sevdalılarının arasını açmak fitne çıkarıp kini bilemek Kerbela ateşine benzin dökmektir.
Bizler Türkiye’yi bir kilime benzetiyoruz. Bu güzel yurdun her deseninde her tür etnik yapı ve inanç sahibi insanımızın bir ilmik olarak bu desene renk kattığı düşüncesindeyiz. Aynı kader birlikteliği içinde önemli birçok ortak değerlerin yanında insan olmanın gereği farklı bakış açılarının bulunması tabii bir durumdur. İnançların değişik algılama ve uygulamalar şeklinde toplumdan topluma bazı farklılıklar şeklinde görülmesi olağandır. Fakat bu farklılık hiçbir zaman ayrışmaya dönüşecek nitelikte değildir. Hacı Bektaş Veli’nin ifade ettiği gibi zaman “Bir olma, iri olma, diri olma” vaktidir.
Ruhlarımızın hassaslaştığı Muharrem ayında bu kutlu ayın ruhuna uygun olarak Alevi-Sünni yakınlaşmasına önemli bir maya çalınmıştır. Umuyoruz ki bu maya, bütün Anadolu’da tutacak, geçmişin acılarını unutturacak bir iksir olacaktır.
Cem Vakfı Genel Başkanı İzzettin Doğan: Muharrem ayı hem Alevî; hem de Sünnî; için ortak değer
İnsanlığın ortak hüznü Kerbela olayı ve içinde bulunduğumuz Muharrem ayı bütün inançlar için farklı bir iklim anlamına geliyor. Cem Vakfı Genel Başkanı Prof. Dr. İzzettin Doğan, Muharrem ayının Alevi ve Sünni İslâm’ın ortak değeri olduğunu kaydediyor. Ünlü Pakistanlı düşünür Muhammed İkbal’in, ‘Hz. Hüseyin yalnızca İslâm’ın şehidi değil. Tüm insanlığın şehididir.’ dizelerini hatırlatan Doğan, “Hz. Hüseyin, nerde zalim varsa ona boyun eğmemek adına semboldür. Onun için bugün demokrasi gelişebiliyor, insanlar arasındaki yapay ayrılıkların giderilmesine bir vesile oluşturuyor. Onu gidermeye çalışanların hepsinin önünde Hz. Hüseyin yol gösteren bir fenerdir.” dedi.
Kerbela olayının ardından geçen yıllara rağmen hâlâ acının dinmediğine, samimiyetle gözyaşı döküldüğüne değinen Doğan, “Kerbela olayının ardından 1400’den fazla yıl geçmiş olmasına rağmen hâlâ hatırlanıp gözyaşı dökülebiliyorsa Alevi, Sünni, Şafii ayrımı olmadan insanlar onun için gözyaşı dökebiliyor üzülüyorsa demek ki yaşayan asıl o, Yezid değil. Hz. Hüseyin, her dinin ortak değeri. İnsanlığın yol gösteren feneri Hz. Hüseyin’dir özellikle yöneticilere bir uyarıdır. Sürekli yanan bir uyarıdır.” şeklinde konuştu.
‘ALEVİ-SÜNNİ AYRIMI YOK’
Türkiye’de Alevi ve Sünni anlaşmazlığının olmadığına dikkat çeken Doğan, toplumun barış içerisinde sevgiyle birbirini kucakladığını, Aleviler ile Sünniler arasında bir sorun olmadığını kaydetti. Doğan, “Bu işin aslını bilenler Aleviler olarak Sünnilere, Sünniler olarak Alevilere büyük bir sevgi ve saygı duyarlar. Bu ayrılık ve kopmanın kaynağı hiçbir zaman oluşmamıştır. Tam tersine birbirlerine daha saygılı olmanın temelini oluşturmuşlardır.” değerlendirmesinde bulundu.
Ali Bulaç: Hazreti Hüseyin zalimlere boyun eğmemiştir
Bence Muharrem ayının bir başka fazileti hem Şiiler ile Sünniler hem de Aleviler ile Sünniler arasında bir yakınlaşma vasıtası olabilir. Muharrem ayı, hem Müslümanlar hem Aleviler ve Şiiler için kutlu bir aydır. Efendimiz Mekke’den Medine’ye hicret ettiğinde, Muharrem ayının onuncu yani aşure gününde oruç tutulduğunu öğrenince ashabına da oruç tutmalarını söylemiştir. Fakat Hazreti Hüseyin’in şehit edilmesinden sonra Muharrem çok daha büyük bir önem kazanmıştır. Muharrem bize hem aşure orucunu hatırlatıyor hem de Hazreti Hüseyin’in şehadetini. Dolayısıyla Şiiler kadar olmasa bile Sünniler de Muharrem ayına çok önem verirler.
Bence Muharrem ayının bir başka fazileti hem Şiiler ile Sünniler hem de Aleviler ile Sünniler arasında bir yakınlaşma vasıtası da olabilir. Hem Sünni dünya hem Şii-Alevi dünya Muharrem ayına önem verirken, oruç tutarken Hazreti Hüseyin’i, Hazreti Hüseyin’in mücadelesini, davasını niyaz ederken ortak bir noktada da buluşmuş oluyorlar. Son zamanlarda Muharrem ayına Sünnilerin de ilgi göstermesi Alevi vatandaşlarımızın veya Şiilerin anma toplantılarına gitmesi mezhepler arası yakınlaşma ve bir arada yaşama açısından son derece önemli.
Muharrem, birlikte yaşamanın vesilesidir
Bu sene Ehlibeyt Vakfı’nın toplantısına, iftarına katıldım. Orada Abdullah Gül başta olmak üzere çok sayıda değişik siyasi görüşlerden, sivil toplum kuruluşlarından, medyadan temsilciler vardı. Oraya katılmamız Alevi kardeşlerimiz tarafından sevgiyle karşılandı. Hoşnut oldular. Bir arada yaşamamız için ciddi bir engelin olmadığını gördük. Balkanlar’dan Bektaşi tarikatından insanlar gelmişti. Onlarla tanıştık. Muharrem’i bir arada yaşamanın vesilesi olarak kullanmak gerekir diye düşünüyorum. Hem bir yandan Muharrem orucunu tutarken sevap kazanırız hem de diğer yandan ümmetin birliği yönünde de bir adım atmış oluruz. O açıdan Muharrem’e önem vermek gerekir.
Alevilerin Muharrem ayını matem olarak görürken Sünniler o ayda yaşananlar açısından daha farklı görüyor. Bu bir gelenektir yani. Şii ve Alevi tarihinde Muharrem matem ayı olarak kabul edilir. Hazreti Hüseyin için yas tutulur, ağlanır. Sünniler daha soğukkanlı bakarlar olaya. Şiiler ve Aleviler Hazreti Hüseyin’in yasını tutarken Sünniler de Hazreti Hüseyin’in mücadelesi, davası üzerinde düşünmelidirler. Yılmadı, direndi, bile bile şehadete gitti. Kerbela’da çölün ortasında 72 kişi, bunlar Efendimiz’in soyundan gelen Ehlibeyt’tendi. Zalim bir iktidar tarafından katledildiler. Sünniler de işin bu siyasi, sosyokültürel boyutu üzerinde düşünürlerse böylelikle Hazreti Hüseyin davası da tarih boyunca canlı tutulmuş olur. Bu açıdan birisi matem tutar öbürü tefekkür ederken ortak nokta Hazreti Hüseyin’in şehadeti, direnci, Ehlibeyt’in doğru bir istikamette ilerlemesi, zulme, haksızlığa hiçbir zaman pirim vermemesidir. Ortak payda o olabilir.
Cafer Solgun: Annem Ramazan’da oruç tutardı
Muharrem, Yezit ve ordusu tarafından Hz. Hüseyin’in şehit edilmesi olayıyla ilgili tuttuğumuz bir yas orucudur. Fakat bununla sınırlı değildir. Yani sadece Kerbela olayını üzüntüyle andığımız bir anlam yüklemiyoruz biz sonucuna. Kerbela, inanç ve düşüncemize göre zalim ile mazlumun karşı karşıya geldiği ve mazlum olanın zalim olana boyun eğmeme direnişini, direncini ve kararlılığını gösteren bir olaydır. O günden günümüze kadar yaşanan tarih içerisinde çok çeşitli biçimlerde zalim ve mazlum hep karşı karşıya gelmiş ve mücadele etmişlerdir. Bu anlamda Kerbela bize zalimlere karşı hak, hukuk, eşitlik, özgürlük ve adalet mücadelemizde çok güçlü bir ilham veren kaynaktır. Biz Kerbela’yı Muharrem ayında tuttuğumuz oruçla anarken aynı zamanda haksızlığa, adaletsizliğe, zulme karşı durabilmek gücünün moralini ve maneviyatını arıyor ve buluyoruz. Muharrem ayı ve orucunun bizim için ifade ettiği anlam budur.
Günümüze kadar gelen süreç içerisinde Kerbela olayını bize düşündüren, hatırlatan, hiç unutturmayan sayısız eziyetler, katliamlar, acılar yaşadık. Bunlardan bazıları İslam görünümü adı altında yaşadığımız ya da karşı karşıya kaldığımız acılardır. Maalesef günümüzde de bu böyle. Yezit de İslami bir görünüm altında kendini halife ilan etmiş ve İmam Hüseyin’e boyun eğdirmek istemişti. Günümüzde de çeşitli biçimlerde İslam’ı kullanarak, referans göstererek kendi zalimliklerini, zorbalıklarını, adaletsizliklerini insanlara dayatanlar hâlâ var. O nedenle Kerbela olayı ve İmam Hüseyin’in direnişi günümüzde de bize güç vermeye moral vermeye direniş gücü vermeye devam ediyor. Kerbela’yı böyle anıyoruz. Bizim açımızdan bir de manevi bir arınmayı, temizlenmeyi gerektiren bir anlam ifade ediyor. 12 İmam orucu boyunca hem nefsini terbiye etmek hem inancını güçlendirmek hem de yaşamaya devam ederken en büyük ifadesini İmam Hüseyin’in şahsında bulan o büyük direnişin gücünden ilham almak, bizim 12 İmam orucuna yüklediğimiz diğer anlamdır. Yaşadığımız dünya kirli bir dünya. Değerlerimiz itibarıyla kuşatıldığımız bir dünya. O yüzden Muharrem ayının ve Kerbela olayının ifade ettiği anlamı en azından bugünlerde yeniden her zamankinden daha derin bir şekilde düşünmek, anlamak, hissetmek lazım.
Aşure kaynatıp komşulara dağıtırız
Muharrem ayı kutlu bir ay. Mübarek bir ay. Adem’in günahının Allah tarafından affedildiği, Nuh Peygamber’in gemisinin kurtarıldığı, Musa Peygamber’in Kızıldeniz’i yardığı gibi çok çeşitli kutlu ve mübarek olaylar bu ay içerisinde gerçekleşmiş. Ama aynı zamanda coşkuyla karşılamak gereken bu ayda Kerbela olayı da yaşanmış. Aleviler açısından Muharrem ayının öne çıkan anlamı her şeyden önce budur. Sünni canlarımızın da Alevilere bakarken anlaması gereken en önemli olayın bu olduğunu düşünüyorum. Biz bu orucu yas anlamı yükleyerek tutuyoruz. Bir mübarek olayı kutlamak için değil. Hâlâ canımızı acıtan bir olayı hatırlamak ve hiç unutmamak için bu orucu tutuyoruz.
Oruçların ardından aşure kaynatıp komşulara dağıtıyoruz. Yaşadığımız toplumda ‘Alevi’nin ekmeği yenmez’ diye düşünen insanlar olsa bile. Kurban kesiyoruz. Kurbanımızı konu komşu birbirimize dağıtıyoruz. Muharrem ayının ifade ettiği anlam elbette ki hepimizin bir parça düşünmesine, kendi ve birbiriyle ilgili önyargılarını aşmasına vesile olsun isteriz.
Aleviler hâlâ korkarak oruç tutuyor
Ailem inançlı, Alevi olmanın gereklerini yerine getiren insanlardı. Annem de babam da büyüklerim de. Elazığ’da ben bunu yaşadım. Herkesin kendi mahallesinde yaşadığı bir kent. Bugün hâlâ o durumda olmasını, geldik gidiyoruz bu dünyadan ama hâlâ aynı tedirginliklerin yaşandığını görmekten büyük üzüntü duyuyorum. İstanbul’da bile Alevilerin oruç tuttuğunun kaç kişi farkında? Farkındalık yaratmak için özel bir gayret içerisinde olmayız. Oruç tutma anlayışımıza da aykırı. Korkuyla, tedirginlikle oruç tuttuğumu aman anlamasınlar, Alevi olduğumu aman bilmesinler tedirginliğiyle bunu gizlemeye çalışmak ayrı bir şey. Bu tedirginlik çocukluk zamanlarımızdan kalmış bir şey değil maalesef hâlâ aynı şekilde devam ediyor.
Göstere göstere ibadet yapılmamalı
Ülkemizde Ramazan orucunun dejenere edildiğini düşünüyorum. Saraylarda şaşaalı iftar sofraları Ramazan orucunun anlamına ve özüne ne kadar uygundur? Göstere göstere yapılan yardımlar, ibadetin özüne çok uygun düşen davranışlar değil kanısındayım. Annem Ramazan’da oruç tutardı. Otuz gün boyunca olmasa bile sağlığı el verdiği kadarıyla oruç tutardı. İnançlı bir insandı. Bir ibadet olarak oruç tutardı.
Sabahat Akkiraz: Kerbela, mazlum ile zalimin mücadelesidir
Ne zaman Kerbela’yı düşünsem; iyi ile kötünün, haklı ile haksızın, mazlum ile zalimin mücadelesi en anlamlı hali ile ruhumu kaplar.
Muharrem ayı kuşkusuz İslam coğrafyası için en büyük acının tarihidir. Hz. Hüseyin ve 72 Ehl-i Beyt üyesi tarihte görülmemiş bir zalimlikle katledilmiştir. Hz. Hüseyin’in elinde oklanan Ali Asgar’dan Hz. Hasan’ın çocuklarına ve Ehl-i Beyt’in gençlerine akan kan Hz. Muhammed Efendimizin kanıdır. Hz. Muhammed Efendimiz’in hep boğazından öptüğü mazlum Hz. Hüseyin, başı gövdesinden ayrılarak katledilmiştir. Herhalde insanlığın ilk gününden bugününe bu kadar simgesel, bu kadar acımasız, bu kadar insanlık dışı bir katliam görülmemiştir. Ne zaman Kerbela’yı düşünsem; iyi ile kötünün, haklı ile haksızın, mazlum ile zalimin mücadelesi en anlamlı hali ile ruhumu kaplar. Yezid’in benliğinde kötülük ve zalimlik Hz. Hüseyin’in benliğinde iyilik ve mazlumluk vücut bulmuştur. Bu vücut bulma o kadar içselleştirilmiştir ki Anadolu’da Alevi ya da Sünni vatandaşlarımız için Yezit ismi lanetlenmiş ve ne mutludur ki hiç bir çocuğumuza isim olarak verilmemiştir. Bu bile Anadolu insanının Hz. Muhammed Efendimiz ve ailesine yapılan bu büyük zalimlik karşısında ne kadar doğru bir yerde durduğunun göstergesidir. Gerçek İslam’ı arıyorsak bu noktayı asla görmezlikten gelemeyiz.
Ehl-i Beyt gemisine binmeyen kimse Allah katında kurtuluş beklememelidir. Ehl-i Beyt tanımı Hz. Muhammed Efendimiz tarafından yapılan ve kutsallığını bu tanımdan alan mazlumluğun ismidir. Hz, Muhammed Efendimiz, “Ali’nin kanı kanımdandır, canı canımdandır, teni tenimdendir, ruhu ruhumdandır, Ali ile biz bir nurun ikiye bölünmüş parçalarıyız.” dedikten sonra “Ben kimin mevlâsı isem, Ali de onun mevlâsıdır.” diyerek Ehl-i Beyt’in masum ve kutsallığının altını çizmiştir.
Her yıl Muharrem ayı yaklaştığında 2 duyguyu yaşarım. Birisi Hz. Hüseyin ve Ehl-i Beyt’in yaşadığı bu büyük zalimliğe öfkedir. Diğeri bu büyük zalimlik ve katliamdan kurtulan İmam Zeynel Abidin’in şahsında Hz. Muhammed Efendimiz’in kanının günümüze kadar ulaşmasına şükür. Oruç tutmak, yas çekmek, susuz dudakların çatlaması, yüreğimizin içine dolan zalimlik karşısındaki mazlumluğun evrensel aydınlığı ruhumu yıkar. Aslında aşurenin anlamını da burada aramalıdır. Hz. Hüseyin ve Ehl-i Beyt’in acısına duyulan üzüntü ile İmam Zeynel Abidin’in yaşamasına duyulan mutluluk Aşure’de anlam bulur.
Dede Fethi Erdoğan: İlk orucumu saati dolmadan açmak zorunda kaldım
Fethi Erdoğan Dede ilk matem orucunu 14 yaşında tutar. Ancak oruçlu olduğu gün gittiği evde kahve ikram edilir. Israr edilince oruçlu olduğunu söyleyemez ve orucunu bozar. Çocukluğunda Diyarbakır’da akrabalarının yanında kalan Fethi Erdoğan Dede, 14 yaşındayken ilk matem orucu tutar. Çırak olarak tulumbacının yanında çalışmaya başlamıştır. Oruçlu olduğu bir gün tamir için gittikleri evde kahve ikram edilir. İkramı ilk önce geri çevirse de gelen ısrarlar nedeniyle oruçlu olduğunu söyleyemez. Şu an 81 yaşında olan Fethi Dede, o günü anlatırken hâlâ gözleri doluyor: “Ustam ilk önce çekindiğimi sandı. İstemem desem de ikna olmadı. Çocuğum, tabii çekindim. Karacadağ’a baktım, hâlâ tepede güneş var. Saati dolmadan açınca orucumu bir burukluk oldu. ‘Ya Hüseyin sana dayanırım’ dedim içtim. O idrak sonra oturdu ama ilk orucumda yaşadığım bu hadise aklımdan çıkmaz.” diyor.
ALEVİ’Sİ SÜNNİ’SİYLE KOMŞULARIMIZIN CENAZESİNE, DÜĞÜNÜNE GİDERDİK
Erdoğan Dede, anne-babasının Harput’taki Fethi Ahmet Baba yatırını ziyaretinden bahsediyor. Kendisinden önce iki kız kardeşinin dünyaya gelmesiyle erkek çocuğu isteyen çiftin bu yatırı ziyaretinin ardından erkek çocukları dünyaya gelir ve ismini Fethi koyarlar. Erdoğan Dede, ‘Öyle bir itikatla davranılırdı’ diye kaydediyor. Anne-babasının uzun yıllar komşularını toplayıp bu yatırda kurban kestiğini anlatan Erdoğan Dede, “Alevî;’siyle Sünni’siyle bu yatırlara giderek kurbanlar keserdik. Kapı komşusuyduk. Birbirimizin cenazesine, düğününe, sünnetine giderdik. Özlemini duyduğumuz o günleri 1970’ten sonra mezhepçi, milliyetçi akımlar düşmanlaştırdı. Toplum arasına nifakı siyasiler soktu.”
“ANADOLU ALEVİLERİNİN MUHARREM’DE ORUÇ TUTMASI MEZİYETTİR”
Kerbela’da yaşanan olayı her sene hatırlayıp 12 gün oruç tuttuklarını kaydeden Fethi Dede, hiç saf su içmediklerini ancak çay ve ayran gibi sıvılar aldıklarını kaydediyor. “Biz Kerbela’dakilerin seviyesinde değiliz.” diyen Erdoğan Dede şöyle anlatıyor: “Kerbela’da Allah’ın bir hikmeti var. 30 bin kişilik ordunun karşısında bir avuç hanım ve çocuklardan oluşan topluluk. İnsan, korkusundan ölür değil mi? Silahlar çekilmiş, oklar atılıyor, tehdit ve hakaret var. Öleceğin belli, öyle bir durumda nasıl yaşanır?” Tarihte en acı hadiselerden birisinin de Hz. Hüseyin’in kardeşi Celal Abbas’ın su taşırken şehit edilmesi olduğunu kaydeden Erdoğan Dede, “Kerbela’da etrafları çevrilen Hz. Hüseyin ve 72 yareni aç susuz bırakılıyor. Fırat’ın kenarında su bulamıyorlar. Bebekler, kadınlar perişan. Celal Abbas, su getirmek için Hz. Hüseyin’den müsaade istiyor. Tüm engellemelere rağmen neye mal olursa olsun, atını sürüp gidiyor. Fırat’ın kenarına gelince akan suyu avucuna dolduruyor, tam içecek, bebeklerin ağlaması geliyor kulağına, suyu elinden bırakıyor. Tulumları ata yüklüyor ve dönüş yoluna geçiyor. Ama pusu kurmuşlar, atlıyorlar üzerine, kolunu kesiyorlar, tulumları dişiyle tutuyor. Bir ok atıp tulumları da patlatıyorlar ve orada şehit düşüyor.”
Bu acı hadiselerin üzüntüsünü derinden hisseden Alevilerin matem günlerinde su içmeyi kendilerine yasaklamalarını şöyle değerlendiriyor: “Matemi bilen, Kerbela’ya üzülen Müslümanlar var ama Anadolu Alevilerinin bu konuya bakışı, her sene susuz oruç tutuşu ayrı bir meziyet.”
Kahramanmaraşlılar 3 yıldır kardeşlik iftarında buluşuyor
Kahramanmaraş’ta son 3 yıldır kardeşliği pekiştirmeyi hedefleyen sofralar kuruluyor. Alevi ve Sünni vatandaşlar ‘Ramazan da bizim, Muharrem de’ diyerek aynı sofrada oruç açıyor. Yaklaşık 3 yıl önce kurulan Musahip İş Adamları Derneği’nin de önayak olmasıyla başlayan etkinliğin amacı, geçmişte derin acılara sahne olan şehirde birlikteliği güçlendirmek.
İftarları organize eden Musahip İş Adamları Derneği Başkanı Halil Karadaş, etkinlikler sonrasında çok olumlu dönüşler aldıklarını belirterek şöyle konuşuyor: “Maraş’ta Alevi ve Sünni işadamlarımız var. Bunlarla beraber kaynaşmak, bir arada olmak ve ülkemizin sorunlarını mümkün mertebe birbirimize anlatabilmek ve birbirimizi daha iyi tanımak maksadıyla bu derneğimizi kurduk. Biz diyoruz ki: ‘Ramazan da bizim, Muharrem de bizim. Hepimiz kardeşiz, birbirimizi seviyoruz. Aramızdaki fesatlar çıkarılırsa bizim kendi aramızda problemimiz yok.’ Bu amaçla da Alevi ve Sünni vatandaşlarımızın katıldığı ortak iftar programları düzenliyoruz. Kuruluşumuzdan beri hem Muharrem’i hem Ramazan’ımızı kutluyoruz. Muharrem bizim için Peygamber Efendimiz’i ve torunlarını, Ehl-i Beyt’i anma ayı. Bu ülkede yaşayan herkes onları seviyor. Birlik ve beraberliğimizi daha üst seviyelere ulaştırmak, kardeşliğimizi pekiştirmek için Ramazan’da da, Muharrem’de de birlikte oluyoruz. Halk da aramızda bir ayrılık gayrılık olmadığını, siyasi çıkarların bizi bölmeye çalıştıklarını, oysa bizim birbirimizle paylaşamayacağımız hiçbir durum olmadığını biliyor. Biz yıllardır iç içeyiz.
Gerçek Muharrem ruhu ilk önce kalplerde canlanmalı
Hasan Hartabati (Alevi Dedesi): Kerbela’da yaşanan acının ortak olduğunu söyleyen İmam Bakır Ocağı’ndan Alevi Dedesi Hasan Harabati, Hz. Hüseyin’in şehit edilmesine üzülmeyen Müslümanın olmayacağını söylüyor. Bu ayın sulh, barış iklimine gebe olduğunu hatırlatan Harabati, asıl sorunun kutuplaştırılmak istenen Alevi ve Sünnilerin birbirlerini tanımamasından kaynaklandığını anlatıyor. Harabati, “Alevi ve Sünniler aynı Allah’a ve aynı kitaba inanıyorlar. Hepimiz din kardeşiyiz, fark yok. Yıllardır ayrıştırılmak istenildi ama toplumsal kardeşliğin ihtiyaç duyulduğu şu günlerde gerçek Muharremlere ihtiyaç var. Gerçek Muharrem ruhu ilk önce kalplerde canlanmalı.” diyor. Kerbela olayından dersler çıkartılması gerektiğini anlatan Harabati günümüzle benzerlikler yaşandığını kaydediyor. Mazlumların her çağda zulme uğradığından bahseden Harabati, saltanatını korumak için Hz. Hüseyin’i şehit eden Yezid zihniyetinin hâlâ yaşadığını aktarıyor: “Yezid ölse de Yezidilik düşüncesi hâlâ canlı, aramızda. Günümüzde ‘Kufe ruhu’ da canlanmış durumda. Arkadan satma, güçlünün yanında olma maalesef yaşanıyor. Kerbela olayından alınacak dersler var.”
Hz. Hüseyin, tarih boyu istibdada direnişin sembolü oldu
Mehmet Nuri Yılmaz (Eski Diyanet İşleri Başkanı): Hz. Hüseyin bir semboldür ve mücadele etmiştir. Neyle mücadele etmiştir? İstibdad ile krallıkla mücadele etmiştir. Malumunuz Hz. Peygamberimizin vefatından sonra halifeler seçimle iş başına geldiler. Buna itiraz edenler tarihte olmuştur. Bugün de farklı görüşler vardır. Ama şu bir hakikattır ki krallık, istibdad idaresi kötü bir idare tarzıdır. Muaviye’nin yaptığı en kötü bidat, hayatta iken oğlunu veliaht ilan etmesi ve halktan biat almasıdır. Hz. Hüseyin, Abdullah İbn-i Abbas, Abdullah İbn-i Ömer gibi bir kaç kişinin dışında herkes Yezid’e biat ettiler. Korkuyorlardı. Konuşma özgürlüğü yoktu, fikir özgürlüğü yoktu. İstemeye istemeye biatta bulundular. Bu kötü bir adetti. Emevilerden sonra bu adet Abbasiler’e geçti, daha sonra Osmanlılara geçti. Devleti ya bir kişi yönetir veya bir hanedan yönetir oldu. Bakınız tarihimizde çocuğunu katleden padişahlar olmuştur. Kardeşlerini öldürenler olmuştur. Bir babanın öz evladını katletmesi kolay bir hadise değildir. Belki o ömür boyu vicdan azabı çekmiştir. Milletin bekası için mülkün selameti için olsa da ama bunun dinde hiç bir yeri yoktur. İslam bunu asla tasvip etmez. Eğer Cumhuri bir idare tarzı olsaydı herhalde bu cinayetler işlenmezdi. İşte bu istibdat idaresine krallık idaresine karşı Hz. Hüseyin radiyallahu anh mücadele etmiştir.
Bu ay, kendimizi sigaya çekme ayıdır
Reha Çamuroğlu (Tarihçi-Yazar): “Muharrem ayı herkesin. Her sene bir daha kendimizi sorgulamamıza vesile olan bir ay. Nasıl ki Kur’an’da ‘Biz emaneti göklere dağlara verdik, onlar korktular. Onu insan aldı.’ derse Muharrem ayı da bu insan tabiatına, insan hırsına ilişkin büyük bir ipucu veriyor. Düşünün ki daha ilk kuşak denilebilecek Müslümanların, kendine Müslüman diyenlerin, birbirlerini öldürmeyi bırakın, Kâinatın İftihar Kaynağı diye kabul ettikleri Peygamber’in torununu ve çocuklarını yok ettikleri bir ay. Bunu en acımasızca yaptıkları bir ay. Dolayısıyla bize Müslüman olmanın lafla değil yapılanla, pratikle çok ilgili olduğunu ortaya koyuyor Muharrem. Her sene bunu tekrar düşünmemiz gerektiğini ortaya koyuyor. Biz şu soruyu sormalıyız: Neden ilk 4 siyasi liderinden 3’ünün eceliyle ölemediği bir dine mensubuz. Bu bize bir soru getiriyor: Müslümanlar nerede hata yapıyor? Bu, dinin hatası olamaz, Müslümanlar nerede hata yapıyor? Muharrem bize en çarpıcı şekilde Cennet gençlerinin müjdesi olan Hasan ve Hüseyin’in -Hasan ki daha önce zehirlenerek öldürülmüştür- susuz bırakılarak, çocukları gözlerinin önünde öldürülen Hüseyin’in örneğini bize acı bir ders olarak sunuyor. Yani bu ay aslında ibret ayı, kendimizi bir daha sigaya çekme ayıdır.”
Bu muharrem 102 insanımız katledildi
Baki Düzgün (Alevi-Bektaşi Federasyonu Başkanı): “Muharrem ayı, Kerbela’da Yezid ordusu tarafından katledilen İmam Hüseyin’i anma ayı. Muharrem ayının başka bir özelliği de 10 peygamberin kurtuluş günü olarak tutulan oruç günü olması. Muharrem ayının başında başkentte 102 can katledildi, bu ay içerisinde böyle bir olay yaşanması çok daha üzüntü verici. Bu ay içinde ülkenin bu tür şeylerin anılması anlamlı bizim için. Bütün kurumlarımızda insanları akşamları zamanı geldiğinde ciddi bir kalabalık oluşturuyor. Bu kalabalık gösteriyor ki bizim toplumumuz kendi inançlarına sahip çıkıyor. Muharrem ayı bizde çok anlamlı yaşanır.
İnsanlığı buluşturan bir ay
Ayşe Gürocak (Eski Cem Vakfı Ankara Başkanı): “Muharrem ayı, sadece Alevileri ortak paydada buluşturan değil insanlığı ortak paydada buluşturan bir olaydır. Çünkü acılardan yastan insanlığa doğru yöneliş var orada. Yas-ı matem dediğimiz ay. Çünkü oradaki vahşet, Hz. Muhammed’in Ehl-i Beyt’ine yapılan bir vahşet. Oradaki Hz. Hüseyin’in duruşu insanlığı birleştirir. Bazen acılar da insanları birleştirir. İnsanlığa başka bir kapı, bir yol açar. Alevilerin inançlarının en temelinde kendilerini Kur’an’ın özü olarak tanımlamaları vardır. Kur’an’ın özü olarak tanımlamış bir topluluğuz biz. Ama tabii ki bazen inancımızı yaşama biçimimizde farklılıklar olabilir. Onun için bugün Aleviler büyük kentlere göçtükçe köylerden uzaklaştıkça inancını öğrenme, çocuklarına öğretme noktasında çok zaman kaybetti. Ama şimdi bir araya gelerek cemevlerini oluşturdu. Dedelerini tekrar göreve çağırdı. Burada her Alevi vatandaşın vergi veren bir yurttaş olarak devletinden beklentisi cemevlerini yasal statüye kavuşturmasıdır. Çünkü cemevleri, bizim toplandığımız, inançlarımızı ibadetimizi yaptığımız yerdir. Özellikle çocuklarımızın ve gençlerimizin Hak-Muhammed-Ali yolunda yürüdükleri bir yerdir.”
Muharrem nefreti değil barışı güçlendirmeli
Ali Balkız (Alevi-Bektaşi Federasyonu eski Başkanı): “İslam coğrafyasında meydana gelen en hazin en acı en unutulmaz cinayetlerden biri. Ne yazık ki yüzyıllar sonra bile hâlâ benzerlerini çokça bütün İslam dünyasında ve ülkemizde de yaşıyoruz. Haksızlıklara karşı çıkmak her şeyden önce insan olmanın birinci derecede gereği ve ödevidir. Acılarımızı unutmayacağız. Ama Muharrem ayının kin, nefret değil, barışı geliştirmeye, empati yapmaya ve birbirimizi anlamaya vesile olmasını dilerim.”
Kerbela’da, ‘her şeyinizi kaybetseniz de hakikatten ayrılmayın’ mesajı verilmiştir
Ali Ekber Yurt (Tunceli Cemevi Başkanı ve Dedesi): Muharrem ayı tüm İslam âlemi için olduğu gibi bizler için de kutsal bir ay. Yine oruç ayı olarak biliniyor, bununla birlikte Muharrem bir matem ayı. Kerbela’da Hz. Hüseyin’in şehadete ermesi nedeniyle daha çok bir hüzün ayı. Hz Hüseyin Kerbela’da haksızlığa karşı çıkmıştır, hakkı olan kutsal vasiyeti çiğneyenlere karşı bir duruş sergilemiştir. Kerbela, bir nevi hak ile haksızlığın mücadelesidir. Beşerde kaybetmiş görünebilir ama bugün hala, 1400 yıl sonra, onun o haklı davası için gözyaşı dökülüyor ve davası sahipleniliyorsa o gün kaybedilmiş görünen bir dava aslında tarihsel süreç içerisinde büyük bir kazançtır. İslam’ın hakikatinden başına gelen ne kadar kötü bir şey olsa bile, ne kadar büyük zulme de uğrasa, evladını dahi kaybetse Allah’ın hakikatinden ayrılmamanın duruşunu göstermiştir. Gelecek kuşaklara ne olursa olsun, neyinizi kaybederseniz kaybedin, Allah’ın hakikatinden ve doğruluğundan kopmayın, her şeyinizi yitirseniz bile inancınızı ve değerinizi zalimin karşısında ayaklar altına aldırmayın mesajını vermiştir.
Dargınlıkların bittiği ay
Durak Karabulut (Anadolu-Trakya Alevi-Bektaşi Birliği Başkanı): “Muharrem, doğrudan İmam Hüseyin’in aşkına, şehit edilişine matem orucu tutulan bir aydır. Bu ayda küsler barışır, dargınlıklar ortadan kaldırılır, alacak verecek davası olanlar, biriyle sorunu olanlar bunu bitirmek zorundadır bu inanca göre. Bir de biz Muharrem ayında Alevi-Sünni diye bir ayrım olduğunu düşünmüyoruz. Muharrem ayında, bütün Müslümanlar için, matem orucu tutulması, Hz. Muhammed’in en yakını olan Ehl-i Beyt’i, İmam Hüseyin aşkına yas orucu tutulması gerektiğini düşünürüz. Ama bunu genelde Aleviler daha çok icra eder.”
Kardeşlik için kucaklaşmak gerekiyor
Cemil Tokpınar (İlahiyatçı-Yazar): “Muharrem ayı, başta oruç olmak üzere ibadet ve dua açısından faziletli bir ay olmakla birlikte, Sünnî;-Alevî; kardeşliği bakımından da çok önemli bir fırsat ayı. Ülkemizde asırlardır birlikte yaşayan bu iki topluluğun ortak inancı olan Kur’an ve Peygamber Efendimiz (sas) kardeşliği emretmektedir. Birbirimizi yok saymak ya da birleştiğimiz temel noktaları görmeyip ayrışmak her iki topluluğu da bir şey kazandırmaz. Kardeşlik, diyalog, hoşgörü ve sevgi için öncelikle tanışmak ve kucaklaşmak gerekir. Bugün kardeşliğin teorik alt yapısını inşa etmekle birlikte asıl mühim olan vesileler oluşturmaktır. Karşılıklı ziyaretler, ikramlar, ortak programlar, projeler ve faaliyetler yakınlaşmayı, tanışmayı sağlayacaktır. Kur’an ve Peygamber Efendimiz (sas) ortak paydalarımızdan olduğuna göre, başta Ramazan ayı, Kutlu Doğum Haftası olmak üzere mübarek ve önemli gün ve gecelerde cemevlerinde yapılacak yemekli veya ikramlı Kur’an ziyafeti, konferans, konser ve sohbet programlarına her iki taraf da katılırsa çok güzel neticeler alınabilir. Eğer bu tür teşebbüslerle diyalog ve kardeşlik zeminini tesis etmezsek, kendi iktidarlarını sürdürmek isteyen ulusal veya küresel güçler, tıpkı Irak ve Suriye’de olduğu gibi küçük farklılıkları istismar ederek gerginlik ve çatışma ortamı meydana getirebilir.”
Bu muharrem’de acılarımız zirveye çıktı
Doğan Bermek (Alevi Düşünce Ocağı Başkanı): “Dünyada ıstırabın ve çilenin bu kadar çok olduğu bir ortamda her yer Kerbela her gün Muharrem’e dönüştü. Bu sene Muharrem ayı başlarken Ankara’da patlama oldu. Ta Bedir Savaşı’nda Peygamber’in amcasının ciğerini çıkarıp yiyenlerin torunları şimdi Suriye’de Irak’ta ciğer çıkarıp yiyorlar. İnsan ciğeri, insan kalbi yiyorlar. Korkunç bir dönem geçiriyor insanlık. Çok üzülüyorum ki bu, dünyada İslam’ın üzerine yapışan bir etiket halinde. Oysa bu yapılanların İslam’la herhangi bir alâkası yok. Muharrem bizim acılarımızın daha da hatırlandığı, daha zirveye çıktığı, kendi kendimizle biraz daha baş başa kalmak istediğimiz zamanlardır. Ama maalesef bugünkü ortamda bu baskıda, insanların çektiği bu çilede, canavarlık ortamında üzülemiyoruz dahi. Durmadan kaygılanıyoruz, bugün hayatını sürdürmekte olanların geleceği hakkında ağır kaygılar yaşıyoruz. Benim için bu Muharrem böyle bir Muharrem oldu doğrusu.”
Tahir Can: Muharrem, Cenab-ı Hakk’ın ayıdır
Muharrem ayı girdiğinde; aklımıza Muharrem orucu, önceki on peygambere verilen ilahi kurtuluş nimetleri, nihayet Kerbela faciası gelir. Önce Muharrem ayıyla ilgili Hz. Muhammed Mustafa’nın şu sözünü hatırlayalım: “Muharrem Cenab-ı Hakk’ın ayıdır.” Elbette her ay, her zaman dilimi Allah’ındır; ama Allah Resulü’nün Muharrem’le ilgili bu beyanı onun özel konumuna işaret olarak anlaşılmalıdır.
Bilindiği gibi Muharrem ayı hicri takvimin ilk ayıdır. Muharrem senenin bir bakıma “fecr”i yani sabahı gibidir. Bundan dolayı İbn Abbas, “Fecr Suresi’nde Allah’ın yemin ettiği “fecr” yani tan yeri ağarması vaktinden aynı zamanda murat Muharrem’dir.” der.
Muharrem aynı zamanda Kur’an-ı Kerim’de hassasiyet gösterilmesi emredilen haram aylardandır. Allah Resulü (sas), içinde savunma hariç savaş yapılması yasaklanan ayları şöyle sayar: Zilkade, Zilhicce, Recep ve Muharrem. Bu aylarda savaş yapmak, kan dökmek ve kötülükte bulunmak yasaklanmıştır. Dolayısıyla yasağın ihlal edilmesi ve günah işlemenin cezası diğer aylara göre daha çoktur.
****
MUHARREM AYINDA NASIL İBADET EDİLMELİ?
Bu ayda yapılacak ibadetlerin ve niyazların Cenab-ı Hak katında fazlasıyla yerini bulacağı Peygamberimiz Hz. Muhammed (sas) tarafından, en güzel şekilde açıklanmıştır. Mesela, o bazı hadislerinde şöyle buyurmuştur:
-“Âşure Günü’nde tutulan orucun Cenab-ı Hak katında, o günden önce bir senenin günahlarına kefaret olacağını kuvvetle ümit ediyorum.”
-“Kim, Muharrem ayında bir gün oruç tutarsa, o ayda tuttuğu her gününe karşılık o kimse için otuz sevap vardır.”
Konuyla ilgili başka bir rivayet de şöyledir: Peygamberimiz Medine’ye geldiği zaman Yahudilerin Aşure Günü oruç tuttuklarını gördü ve bunun ne orucu olduğunu sordu. Onlar da: “Bugün Cenab-ı Hakk’ın İsrailoğulları’nı Firavun’un zulmünden kurtardığı bir gündür. Hz. Musa bu günde oruç tuttuğu için biz de tutarız.” dediler. Hz. Muhammed Mustafa: ‘’Biz Hz. Musa’ya sizden daha yakınız ve hak sahibiyiz.” dedi ve o gün oruç tuttu. Sahabelerine de tutmalarını tavsiye etti.
Şah-ı Merdan, Damad-ı Nebi Hz. Ali, Hz. Muhammed’in şöyle buyurduğunu nakleder:
“Her kim Âşûre gecesini ibadetle, zikirle, dualarla geçirerek değerlendirirse Hak Teâlâ da onu dilediğince lütuflandırır.”
***
Süleyman Sargın: 10 Peygambere 10 ikram
“Şehrullahi’l-Muharrem” olarak meşhur olan, yani “Allah’ın ayı Muharrem” olarak bilinen Muharrem ayı, İlâhî; bereket ve feyzin, Rabbanî; ihsan ve keremin coştuğu ve bollaştığı bir aydır. Allah’ın ayı, günü ve yılı olmaz, ancak bu ay, Allah’ın rahmetine mazhariyet adına önemli bir fırsat olduğu için Allah Resûlü tarafından bu şekilde ifade edilmiştir.
Muharrem ayının onuncu günü olan “Aşûre günü” de, çok önemli ve bereketli bir gündür. Bugünde Cenâb-ı Hak on peygamberine on çeşit ikramda bulunmuş ve kudsiyetini artırmıştır. Aşûre Günü’nü başta oruç olmak üzere ibadet ü taatle zî;netlendirmek gerekir.
Bugüne “Aşûre” denmesinin sebebi, Muharrem ayının onuncu günü olmasındandır. Büyük fıkıh âlimi Ebu’l-leys Semerandî;, Aşûre isminin hikmeti olarak, o günde Cenâb-ı Hakk’ın on peygamberine on değişik ikram ve ihsanını zikreder. Buna göre:
1. Hz. Âdem’in (as) tevbesi Aşûre Günü kabul edilmiştir.
2. Hz. Nuh (as) gemisini Cûdi Dağı’nın üzerine Aşûre Günü demirlemiştir.
3. Hz. İbrahim ateşten o gün kurtulmuştur.
4. Hz. Yakub’un (as), oğlu Hz. Yusuf’un hasretinden dolayı kapanan gözleri o gün görmeye başlamıştır.
5. Hz. Yunus (as) balığın karnından Aşûre Günü kurtulmuştur.
6. Hz. Eyyûb (as) hastalığından o gün şifaya kavuşmuştur.
7. Hz. Yusuf, kardeşleri tarafından atıldığı kuyudan Aşûre Günü çıkarılmıştır.
8. Allah, Hz. Musa’ya (as) Aşûre Gününde bir mucize ihsan etmiş, denizi yararak Firavun ile ordusunu sulara gömmüştür.
9. Hz. Davud’un (as) tevbesi o gün kabul edilmiştir.
10. Hz. İsa (as) o gün dünyaya gelmiş ve o gün semâya yükseltilmiştir.
İşte böylesine mânalı ve kudsî; hâdiselerin yaşandığı bu mübarek gün ve gece, asr-ı saadetten bu yana oruç ve infak gibi ibadetlerle değerlendirilmiştir. Allah dostları, Nebiler Serveri’nin müjdeli hadislerine ittibaen bugünlerde ibadet için daha çok zaman ayırmışlar, başka günlere nisbetle daha fazla hayır hasenatta bulunmuşlardır.
Aşûre Günü’nde ilk akla gelen ibadet, oruç tutmaktır. Muharrem ayı ve Aşûre Günü, Ehl-i Kitap olan Hıristiyan ve Yahudiler tarafından da mukaddes sayılırdı. Nitekim İki Cihan Güneşi (sallallahu aleyhi vesellem) Medine’ye hicret buyurduktan sonra orada yaşayan Yahudilerin oruçlu olduklarını öğrendi.
“Bu ne orucudur?” diye sordu.
Yahudiler, “Bugün Allah’ın Musa’yı düşmanlarından kurtardığı Firavun’u boğdurduğu gündür. Hz. Musa (as) şükür olarak bugün oruç tutmuştur.” dediler.
Bunun üzerine Allah Resûlü, “Biz, Musa’nın sünnetini ihyaya sizden daha çok yakın ve hak sahibiyiz” buyurdu ve o gün oruç tuttu, tutulmasını da emretti.
Yine Tirmizi’de geçen bir hadis-i şerifte Peygamberimiz şöyle buyurmuşlardır:
“Aşûre Günü’nde tutulan orucun Allah katında, o günden önceki bir senenin günahlarına keffaret olacağını kuvvetle ümit ediyorum.” Bunun yanı sıra; “Ramazan ayından sonra en faziletli oruç, Allah’ın ayı olan Muharrem ayında tutulan oruçtur” hadis-i şerifi ise, bu günlerde tutulan orucun faziletini ifade etmektedir.
Ancak Efendimiz, sadece o gün oruç tutmak yerine önceki ve sonraki bir günde de oruçlu olmayı tavsiye buyurmuştur. Bu mânâdaki bir hadisi İbni Abbas rivayet etmektedir. Bu sebeple en doğrusu, Aşûre Günü’nü ortalayarak, bir gün önce ve bir gün sonra oruç tutmaktır.
***
ORUÇ TUTMAK EHL-İ BEYT SEVGİMİZİN GEREĞİ
Muharrem ayının onuncu gününde meydana gelen yürek yakan, müessif bir hadise vardır. Nebiler Sultanı’nın mübarek torunları Hz. Hüseyin Efendimiz ve temizlerden temiz, şerefli aile efradı Kerbela’da Emevi Sultanı zalim Yezid tarafından günlerce aç ve susuz bırakılmış ve ardından şehit edilmiştir. Bu günlerde oruç tutarken onların açlık ve susuzluklarını düşünmek ve şefaatlerine nail olmak ümidiyle onlara dua etmek Hz. Muhammed’e ümmet olmanın, Hz. Ali’ye ve ehl-i beyte bağlılığın gereğidir.
****
Hz. Nuh’un aşı aşûre
Allah Resûlü (sallallahu aleyhi vesellem) Aşûre Gününde Müslümanların aile efradına ve komşularına her zamankinden daha çok ikramda bulunmasını tavsiye etmişlerdir. Bir hadis-i şerifte şöyle buyurulur: “Her kim Aşûre Günü’nde ailesine ve yakınlarına ikramda bulunursa, Cenab-ı Hak da senenin tamamında onun rızkına bereket ve genişlik ihsan eder.”
Ancak Aşûre Günü infaka teşvik eden bu hadislere rağmen o günde hububat karışımı aş (aşûre) pişirmeye dair sahih hadislere rastlanmamaktadır. Bununla birlikte, Müslüman Türklerin dî;nî; geleneğinde önemli bir yer tutan aşûre, aynı zamanda Muharremin onuncu günü başlamak üzere, daha sonraki günlerde de özel merasimle pişirilip dağıtılan tatlının adıdır. Başta komşuluk ilişkileri olmak üzere pek çok alanda sosyal kaynaşmaya vesile olan ve “ aşûre günü infakta bulunun” hadisine uygun bir tarz olan bu uygulamanın teşvik edilmesinde ve yaygınlaşmasında tarifsiz faydalar var.
Hz. Nuh’un, gemisinde kalan erzakların tamamını kazana katıp pişirmesinden ortaya çıktığı rivayet edilen aşûre aşı, Osmanlılar döneminde sarayda da pişirilmiş, “aşûre testisi” adı verilen özel kaplarla da saray dairelerine ve halka birkaç gün süreyle dağıtılmıştır. Efendimiz’in tasadduka ve izzet ü ikrama teşvik eden hadisleriyle birlikte ele alındığında aşûre geleneğinin ehemmiyeti şüphesiz daha iyi anlaşılacaktır.
*****
Kerbala’yı anlamak
Kerbelâ’da “sevgi, saygı, vefâ, hakka, hukuka riayet, insana hürmet, insanın fikrine önem vermek, onu dinlemek-anlamak yok olmuş”tur! Bizler bu faciadan ibret alarak insanlar arası ilişkilerde bu değerleri öne çıkarmalıyız. 10 Muharrem 61 (10 Ekim 680)’de Kerbelâ’da neler oldu? Göz yaşartan, gönül sızlatan bu acıklı hâdiseyi doğru anlayabilmek için, “Kerbelâ olayı hangi sebeplerle doğdu? Hz. Hüseyin Kûfe’ye niçin gitti? Başına bu sıkıntılar neden geldi? Medine’de ya da Mekke’de kalamaz mıydı?” gibi soruları cevaplandırmak gerekir. Çünkü Kerbelâ, bir sonuçtur; Benî; Ümeyye yönetimince Kerbelâ öncesinde “Hz. Osman taraftarlığı ve Ebû Türâb (Hz. Ali) aleyhtarlığı” tarzında yürütülen toplumu kutuplaştırma siyâsetinin acı bir meyvesidir. Önce şunu bilmeliyiz ki Hz. Hüseyin, takva sahibi bir insandı; Kur’an’dan haz alan, Kur’ân-ı Kerî;m âyetlerinin derin anlamları üzerinde düşünen, Allah’ı zikri seven bir mü’mindi. Dedesinden (Peygamber Efendimiz’den) öğrendiği hadisleri, ayrıca O’nun söz ve davranışlarını insanlara aktarmada örnek bir şahsiyetti. Hz. Hüseyin, Ehl-i Beyt’in en gözdelerindendi. Resûl-i Ekrem Efendimiz’in “Dünyadaki reyhanlarımdan, çiçeklerimden, cennet gençlerinin seyyidi-beyefendisi” diye niteleyip müjdelediği seçkin bir şahsiyetti. Sevgili Peygamberimizin gözbebeğiydi; “öpüp kokladığı”, dizine oturtup “Ehl-i Beyt’imizden” dediği, ağabeyi Hz. Hasan, babası Hz. Ali, annesi Hz. Fâtıma ile birlikte Cenâb-ı Hakk’ın kendilerini “günahlardan arındırıp tertemiz kılmak istediği (bk. Ahzâb, 33/33) Ehl-i Kisâ ve Hamse-i Âl-i Abâ” dan bir candı. Acaba Hz. Hüseyin, böylesine seçkin bir çizgide, ulvî; bir gayede devam ve gayret üzere iken, Kûfe’ye doğru niçin yola çıktı? Buna dair tarihçilerce çokça araştırmalar yapılmıştır. Onun Hicaz’ı terk ederek Kûfe istikametinde yola çıkışının sebebi bilinmeden Kerbelâ’yı doğru bir şekilde anlamak mümkün olmaz. Ne var ki, dar hacimli-sınırlı bir yazıda bu alanda olup biteni ortaya koyan araştırmaları yansıtmak kolay olmaz. Bununla beraber yaşanan faciadan anlaşılıyor ki, hadisenin cereyan ettiği dönemde iktidarı elinde tutanlar (Emevî;ler), Hz. Hüseyin’in altını çizdiği temel düşünceyi; davasını, gayesini, yürüyüşünü anlama konusunda ciddi bir çaba göstermemişler, ona karşı güç kullanmaktan başka bir şey düşünmemişlerdir. Ne yazık ki, Emevî; yönetiminin basiretsizlikleri ve duyarsızlıkları neticesinde ortaya bir facia çıkmıştır.
Hz. Hüseyin ne yapmıştır?
Hz. Hüseyin, İslâmî; değerlere uymayan, önceki yöneticilerin uyguladığı İslâm siyaset geleneğine ters düşen, tahribatı tüm toplum kesimlerini ve Müslümanların gelecek yüz yıllarını kapsayacak olan yanlış uygulamalara ve özellikle mevcut halife tarafından oğlu Yezid’in halef bırakılarak halkın biate zorlanmasına hak ve adalet duygusuyla karşı çıkmış ve davası uğrunda şehit düşmüştür.
Mezhebimiz, meşrebimiz, mizacımız ne olursa olsun bütün Müslümanlara düşen, Sevgili Peygamberimizin dünyadaki reyhanlarından/çiçeklerinden bir çiçek ve cennet gençlerinin beyefendisi olan Ehl-i Beyt’in göz bebeği Hz. Hüseyin’in mazlûmiyetinin derinliğini, şehâdetinin anlamını, haksızlığa karşı çıkışındaki şuuru kavramak ve -kendisinin de dediği gibi- davası uğruna canını feda etmesinin “Müslümanlara bir hayır-bir iyilik olarak dönmesini” sağlamaktır.
İslâm tarihi boyunca Her Müslüman, Hz. Hüseyin’e karşı uyguladığı şiddetli yaptırımlar sebebiyle Yezid’e karşı olmuştur; onun yaptıklarını meşru gören ve anlamlı bulan hiç bir tarihçiye rastlanmadığı gibi hiç bir Müslüman da onu Hz. Hüseyin’e karşı yaptığı işlerde mazur görmez. Keza her Müslüman, Hz. Hüseyin’in davasındaki samimi mücadelesini muhabbetle desteklemiş ve Peygamber Efendimizin aziz torununa gönül bağlamıştır.
“Hüseyin Bendendir Ben de Hüseyin’denim”
Tüm İslâm dünyası ve özellikle Müslüman-Türk milleti, Ehl-i Beyt sevdalısı olup özellikle Hz. Hüseyin’i, maruz kaldığı sıkıntılar sebebiyle son derece samimi ve içli duygularla sevmiştir. Bu sevgi, günümüzde de artarak devam etmektedir. Kanaatımca: “Allah Resûlü’nün (s.a.s) aziz torununa beslenen bu samimi muhabbet, dünya coğrafyasındaki tüm Müslümanları birleştiren, ağlatan, düşündüren, ders ve ibretler almaya sevk eden ortak bir değer”dir.
Nitekim tarih boyunca İslâm dünyasında “Tüm Ehl-i Beyt’i ve özellikle Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin’i ve soyundan gelen seyyidleri-şerî;fleri sevip saymak, Hz. Peygamber’e (s.a.s) muhabbetin bir tezahürü (yansıması) olarak algılanmış, soyun karışmasının önüne geçilmek için soy kütükleri tutulmuş, sadaka almaları caiz olmadığından tarihin eski dönemlerinden itibaren devletten kendilerine tahsisat (maddî; gelir) bağlanmış, maddî; sıkıntı içinde kötü duruma düşmelerinin önüne geçilmiş”tir.
Ceddimiz Osmanlı döneminde Seyyid ve Şerî;f’lerin soy kütüklerinin tutulması, haklarının gözetilmesi, iş hayatında haksızlığa uğramalarının ve kötü duruma düşmelerinin önlenmesi, aile düzenlerinin sağlanması gibi hususlarla ilgilenmek üzere “Nakî;büleşraflık Müessesesi” kurulmuş, bu kurumun başına da Seyyid ve Şerî;f’lerden “Nakî;büleşraf” unvanıyla bir görevli getirilmiştir. Nakî;büleşraflar, Osmanlı yönetiminde protokolde önemli bir yere sahip olup, savaşlarda Sancağ-ı Şerî;f’i taşırlar, ordunun başarısı için dua ederler, namazlara da imamlık yaparlardı.
Sonuç olarak tarihe “Kerbelâ Faciası” diye geçen bu olayda “sevgi, saygı, vefâ, hakka, hukuka riayet, insana hürmet, insanın fikrine önem vermek, onu dinlemek-anlamak yok olmuş”tur! Dolayısıyla bizler bu faciadan ibret çıkartarak İslâm dünyasında insanlar arası ilişkilerde bu değerleri öne çıkarmalıyız. Bu vesile ile ifade etmek gerekir ki, “Her yıl Muharrem Ayı’nda Kerbelâ Faciası’nı, acıların tazelenmesi, yaraların yeniden açılması için değil; Hz. Hüseyin Efendimizin, uğrunda canını feda ettiği hak, adalet, rahmet, merhamet, müsamaha, şefkat duygu ve değerlerinin yeniden ihyâsı ve her meslekteki insan ilişkilerine yeniden yansıması için anmalı”yız!
****
Anadolu Alevi-Bektaşi Edebiyatın’da Muharrem
Alevî;-Bektâşî; edebiyatında Hz. Ali hicreti sırasında İslâm Peygamberi Hz. Muhammed’in yatağına yatan, gözü kara bir yiğit olarak resmedilmektedir. Hz. Hüseyin bir insanın yapabileceği en büyük fedakârlık olan başını vermeyi, ceddi Muhammed Mustafâ’dan miras kalan İslâm davası uğruna severek kabul etmiştir. Pir Sultan Abdal’ın Hz. Hüseyin’in bu hareketiyle, erenlere fermân olduğunu söylemesinin nedeni erenlerin yolu hakkında bilgi vermektir. Gelenekte ölmeden önce ölmeyi göze alamayan, hakî;kat uğrunda cânını, başını fedâ edemeyen bir tâlib-i Hakk’ın velî; veya mürşid olması mümkün sayılmamıştır. Hz. Hüseyin’e gönül veren dervişler onunla öylesine bütünleşmişlerdir ki Kerbelâ’da gövdesine açılan yaralar, sanki onların vücudunda açılmış gibidir. Çünkü o Hakk için serini kurbân eylemiştir. Deli Boran bu duygusunu şöyle ifade eder:
Bakıp çâr köşeyi seyrân eyleyen,
Yaraların bende İmâm Hüseyin,
Hakk için serini kurbân eyleyen,
Yaraların bende İmâm Hüseyin.
Velâyete tâlib dervişlerden olan ve Hz. Hüseyin’i derûn-ı dilden seven Derviş Mehemmed bu sevgi ve özdeşleşmenin insanı kendinden geçirmesi; deli/dî;vâne haline getirmesi sayesinde hangi manevî; hallerin ortaya çıkacağını işlemektedir. Hz. Hüseyin’in yaralarını bedeninde hissettiği kadar, onun aşkına gözyaşı döken âşık, Hakk’ı kendi özünde bulma gibi bir manevî; derece ile ödüllendirilmektedir. Özünü köz etmek isteyen, sözünü özünden söylemeyi murad eden âşıkların/sâdıkların gözbebeği Hz. Hüseyin’dir:
Seni seven âşık dî;vâne olur,
Arar Hakk’ı kendi özünde bulur,
Yaşını silmeğe kapuna gelür,
Ver benim murâdım İmâm Hüseyin.
Teslim Abdal gözündeki perdeyi aralayan, kalbini nazargâh-ı ilâhî; haline getiren ve Hakk’ın dî;dârını gören gerçeklerin (velî;lerin) Hasan Hüseyin aşkına başlarını nasıl kurban verebileceklerini işlemektedir. Nefsinin sesine kulak vermek, hırs, kin ve öfkenin esiri olmak Hz. Hüseyin’i şehid eden Yezî;d’in özelliklerindendir. Bu sebeple kalbin manevî; ikliminde seyr ü sülûk etmek yerine, nefsin emirlerine itaat etmek gibi bir bayağılığı sergileyen kişi murdâr sayılmıştır. Hüseyin’leşen cânlar onun aşkına fakire, fukarâya vermenin, yemeyip yedirmenin, giymeyip giydirmenin, nefsi aşmanın ve benlik ağacını gönül şehrinden söküp atmanın sembolü olmuşlardır:
Fehmettik dî;dârımızı yüzdürelim derimizi,
Kurban verdik serimizi Hasan Hüseyin aşkına.
Gerçekler kalbini güder nefsini dinleyen murdâr,
Verdiğin za’ya mı gider Hasan Hüseyin aşkına.
Zulmün karşılığı adâlet, merhamet ve cömertliktir. Muharremiyye’de yas ve matem günleri yetim ve fakî;rlerin gönüllerinin kazanılacağı zaman dilimi haline getirilmiştir. Şu tavsiyelerde bulunulmaktadır: “Bir kişi âşûrâ günlerinde bir fakî;rin karnın doyursa cemî;’ ümmet-i Muhammed’in yoksulların doyurmuşça sevap bula ve her kim âşûrâ günlerinde bir yetimin başın sığasa şefkat eliyle, Hak Teâlâ Hazreti Kemâl-i Kerem’inden eli altında ne kadar kıl var ise, adedince ol kulun derecâtını arturur. Pes mü’min olan kişiye lâzımdır ki âşûrâ günlerinde ve gayrı günlerde fakî;rleri, yetî;mleri, ve garî;bleri hoş tutalar. Allah içün kâdir olduklarınca hürmet ve şefkat ve riâyet ideler, rencî;de ve remî;de (ürkütmek, korkutmak) etmiyeler. Zira gönül Hakk’ın evidir ve hem nazargâhıdır. Ev sâhibi evden hâlî; değildir.”Muharremiyye’deki şu ifadeler ise ihtiyaç sahiplerine yardım etme konusunda Hz. Ali’nin örnekliğini gözler önüne sermektedir: “Rivâyettir ki ol Esedullâhi’l-Gâlib Hazret-i Emî;rü’l-Mü’minî;n İmâm Ali ibn-i Ebî; Tâlib kerremallâhu vechehû yetî;mleri ve garî;bleri göricek merhamet ve şefkat idüp gâyetle hoş tutardı ve riâyet etmesine işâret iderdi…”
Öğrendiği dinî; bilgiyi, uğruna cân fedâ edilebilecek kadar hazmedemeyen, özü (rûhu) ve sırrıyla buluşturamayan, yani zâhiri bâtınla bütünleştiremeyen kişi rûh-ı revân-ı Muhammedî;’yi kavrayamamış demektir. İnancın konusu olan ğayb görünmeyen, bilinmeyen bir âlemdir. Hz. Hüseyin kimsenin görmediği ğayba sanki görmüşçesine kesin bir inançla inandığı ve inancının gereğini yerine getirdiği için cümle mü’minlerin şâhı olmuştur. Mü’minler Fuzûlî;’nin Hadî;katü’s-Süedâ’da anlattığı üzere akrabası Müslim bin Akil’in ölüm haberini alınca; “Müminler içinde Allah’a verdikleri sözde duran nice erler var. İşte onlardan kimi, sözünü yerine getirip o yolda canını vermiştir; kimi de (şehitliği) beklemektedir. Onlar hiçbir şekilde (sözlerini) değiştirmemişlerdir.” âyetini okuyan Hz. Hüseyin örneğinden yola çıkarak, î;mânın bedelinin yüksek bir tasdî;k olduğunu kavrayabilmektedirler. Alevî;-Bektâşî; algılamasında Hz. Hüseyin mü’minlerin î;mânını artıran bir fenomendir. Pir Sultan Abdal yukarıdaki deyişin bir başka dörtlüğünde bugerçeğe şöyle dikkat çekmektedir:
Bâtının sultânı mü’minler şâhı,
Ğayb âleminin şems ile mâhı,
Şah Hüseyin deyü ederler âhı,
Mâtem ile zârı İmâm Hüseyin.
Matem Aşura’da doruğa çıkar
İslam’ın geniş yelpazesi içindeki her renk Muharrem’in hüznünü kendi görüş açısı ve gelenekselliği içinde yaşamaktadır. Anadolu’da da bu ay değişik etkinliklerle değerlendirilmeye, azami istifade ile geçirilmeye çalışılır. Hususiyetle Iğdırlı ve Karslı vatandaşlarımızın mensubu olduğu Caferi Müslümanlar da bu ayı kendilerine has bir iklim ve ruh haliyle ifa ederler.
İmam Hüseyin ve yakınlarının 1335 sene evvel Kerbela’da hunharca katledilerek şehit edilmesinin acısını kalplerinden çıkarmak istemeyen Caferiler, Muharrem’e ayrı bir önem verirler. Bu ayı bir matem havasında yaşar ve her türlü eğlence ve neşeyi ertelerler. Muharrem’de düğün dernek yapılmaz, yeni ev, araba ve benzeri bir şey alınmaz, herhangi bir kutlama ve eğlence olmaz. Özetle Caferi toplumu, bu ayı bir yakınını kaybeden bir insan yasını nasıl tutarsa öyle yaşamaya çalışır. Çünkü şehit olan, her Müslüman’ın canından özge bildiği Hz. Muhammed’in gözünün nuru, ciğerpâresi, İmam Hüseyin’dir. Bu matem havası özellikle Muharrem’in onunda aşura gününde doruk noktasına çıkar. Caferi Müslümanların yaşadığı yerlerde değişik merasimler tertip edilir. Bu merasimlerde yaşanan elim hadisenin acısını sanki Kerbela faciasını yaşıyormuş gibi hissedilebilmesi için mersiyeler okunur. Peygamber evlatlarının acısını anlayabilmek için sine ve zincir vurulur. Ayrıca önde gelen Caferi âlimleri, bugünün manasının daha iyi anlaşılıp hissedilebilmesi için etkili ve duygulu hitaplarda bulunurlar. Bu hadisenin günümüze bakan yönüyle ne ifade ettiği ve ne dersler çıkarılması gerektiği üzerinde dururlar. Âlimlerin bugünlerdeki konuşmaları; genelde Müslümanların arasına benzer fitnelerin girerek tekrar kardeş kanının akmasına engel olmak amacını taşır. Ayrıca bu vesile ile Ehl-i Beyt’in Müslümanlar için ne ifade ettiğinin ve İslam ümmetinin birliğinde ne kadar önemli bir yeri olduğunun anlaşılabilmesi için konferans, seminer ve benzeri etkinlikler tertip edilir.
Alevi ya da Sünni her Müslüman, Muharrem’de İmam Hüseyin’in acısını kalbinde yaşar. Fakat herkes kendi anlayış ve kültürüne göre farklı bir şekilde hüznünü ortaya koyar. Anadolu’nun kültürel zenginliği içinde Muharrem ayının anlaşılıp yaşanması ayrı bir çeşitlilik arz eder. Ancak ortak amaç, benzeri olayların tekrar yaşanmaması için Müslümanların bilinçlenmesini sağlamaktır. Muharrem hüznünü yaşayan tüm Müslümanların ortak duası ise İslam kardeşliğinin ve insanlığın barış ve huzurunun bozulmamasıdır.
EHL-İ BEYT’E MERSİYE
Şehitlerin ser çeşmesi, evliyanın bağrı başı
Fatma ana gözü yaşı, Hasan ile Hüseyin’dir.
Hazreti Ali babaları, Muhammed’dir dedeleri
Arşın iki küpeleri, Hasan ile Hüseyin’dir.
Yunus Emre
Nebiler serveri çünkim Muhammed Mustafa geldi
Velayet Mülküne sultan Ali’yel Murtaza geldi
Emineyn ü saideyn ü şehideyn ü şahı evlad
Hasan Hulk-ı Rıza ile Hüseyn-i Kerbela geldi.
Yemini
Bâtının sultânı mü’minler şâhı
Gayb âleminin şems ile mâhı
Şah Hüseyin deyü ederler âhı
Mâtem ile zârı İmâm Hüseyin.
Pî;r Sultân Abdal
Bugün mah-ı Muharremdir, muhibb-i hanedan ağlar
Bugün eyyam-ı matemdir, bu gün ab-ı revan ağlar.
Hüseyn-i Kerbela’yı elvan eden gündür
Bugün Arş-ı muazzamda olan âli divan ağlar.
Avlarlı Efe
Bugün matem günü geldi
Ah Hüseyin’im vah Hüseyin’im
Senin derdim bağrım deldi
Ah Hüseyin’im vah Hüseyin’im.
Bizimle gelenler gelsin
Serini verenler versin
Hüseyin’le şehit olsun
Ah Hüseyin’im vah Hüseyin’im.
Kerbela’nın önü düzdür
Geceler bana gündüzdür
Şah Kerbela’da yalnızdır
Ah Hasan’ım, vah Hüseyin’im.
Şehit olmuş Şahı Merdan
Şah Hüseyin’im, vah Hüseyin’im
Şah Hatayi
Not: Kerbela dosyası ilk olarak kayyım tarafından kapatılan Zaman Gazetesi’nde yayımlanmıştır.
