ENSAR NUR | STRAZBURG TR724
Strazburg’da bulunan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Rus gizli servisi eski ajanı Aleksandr Litvinenko’nun Londra’da 2006 yılında polonyum-210 radyoaktif maddesiyle zehirlenerek öldürülmesinden Rusya’nın sorumlu olduğuna karar verdi.
Birleşik Krallık makamları tarafından yapılan incelemelerde, Litvinenko’nun Dmitri Kovtun ve Andrei Lugovoy ile yaptığı görüşmelerde zehirlendiği belirlendi. Birleşik Krallık makamları, ilk olarak Lugavoy’un yargılanmak üzere İngiltere’ye iade edilmesini talep etti. Ancak, 2 Aralık 2007’de Lugovoy, Rusya Parlamentosu’na seçildi ve böylece dokunulmazlık kazandı. Rus makamları iade talebini, Rus vatandaşlarının iadesine karşı anayasal koruma nedeniyle reddetti. 2011 yılında Kovtun da cinayetle suçlandı ve hakkında tutuklama emri istendi. Ncak Rus makamları bu talebe de bir cevap vermedi. Lugovoy ve Kovtun Birleşik Krallık’ta hala cinayetten aranıyor.
Cinayetin arkasında Rusya devleti var
Litvinenko’nun eşi tarafından AİHM’e götürülen dosyayı karara bağlayan yargıçlar, cinayeti isleyen ikilinin “Rus devletinin ajanları olarak hareket ettikleri” sonucuna vardı. Lugovoy ve Kovtun’un Rusya ajanları olarak hareket edip etmedikleri konusunda Mahkeme, “her iki kişinin de Litvinenko’yu öldürmek için herhangi bir kişisel nedeni olduğuna dair bir kanıt bulunmadığına ve kendi adlarına hareket etmeleri halinde, zehirlemek için kullanılan nadir radyoaktif maddeye ulaşamayacaklarına” kanaat getirdi.
AİHM, “Rus makamları ikilinin eylemlerine yabancı olsaydı, bunu kanıtlamak için gerekli bilgilere sahip olabilecek tek yetkili olacaklardı” vurgusu yaptı. Ancak Moskova, “tatmin edici ve inandırıcı” bir alternatif açıklama sunmayı ya da İngiliz kamu soruşturmasının bulgularını çürütmeyi başaramadı.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi yargıçları, Rus makamlarının “cinayetten sorumlu olanların” tespit edilmesini ve yargılanmasını mümkün kılacak “etkili bir iç soruşturma yürütmediğini” de vurguladı. Ayrıca Rusya’nın “kendisinden talep edilen belgeleri sağlamaktan hiçbir gerekçe göstermeksizin kaçındığı” gerçeğini de dile getirdi.
Bu nedenle Rusya’yı, yaşam hakkını güvence altına alan Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 2’nci maddesini ve devletleri bir davanın incelenmesi için gerekli tüm belgeleri mahkemeye sağlamakla yükümlü kılan 38’inci maddeyi ihlal etmekten suçlu buldu. Rusya’nın Aleksandr Litvinenko’nun eşine manevi tazminat olarak 100 bin avro ödemesine hükmetti. Bu miktar Mahkeme’nin içtihat hukuku açısından özellikle yüksek bir meblağ.
Rusya karara tepkili
Moskova ise verilen kararın “temelsiz” olduğunu soyluyor. Kremlin sözcüsü Dimitri Peskov, “Soruşturma şu ana kadar sonuç vermedi, bu nedenle bu tür iddialarda bulunmak en azından temelsiz. AİHM’nin bu davaya ışık tutacak yetkiye veya teknik kapasiteye sahip olması pek olası değil” dedi ve “böyle bir kararı tanımaya hazır değiliz” diyerek sözlerine devam etti.
Aleksandr Litvinenko kimdir?
Litvinenko, Sovyet ve Rus istihbarat servislerinde (KGB ve daha sonra FSB) çalışmıştı. Kasım 1998’de, kendisinden varlıklı bir iş adamına suikast yapma olasılığını incelemesinin istendiğini kamuoyuna açıklamasının ardından istihbarat servisinden kovuldu ve Rusya’dan kaçtı. 2001 yılında kendisi ve ailesine Birleşik Krallık’ta sığınma hakkı verildi; 2006’da İngiliz vatandaşlığı aldılar. Aleksandr Litvinenko, Rus istihbarat servislerinde yolsuzluğun ve organize suçla bağlantıların ortaya çıkarılmasında yer aldı. Ayrıca İngiliz, İspanyol ve İtalyan yetkililerle birlikte çalıştığı, Rus organize suçları ve Avrupa’daki KGB operasyonları konusunda danışmanlık yapmıştı.
