MEHMET ÖZDEMİR | LONDRA TR724
Covid-19 yasakları döneminde kendi hükümeti tarafından konulan sosyal mesafe kurallarını defalarca ihlâl ettiği ortaya çıkan İngiltere Başbakanı Boris Johnson, baskılara, beklentilere ve teamüllere rağmen istifa etmemekte direniyor. Johnson, İngiltere tarihinde görevde iken yasaları çiğneyen ve bu yüzden ceza alan ilk başbakan oldu ama bir türlü istifaya yanaşmadı. Bu durumda Johnson’u zorlayacak iki ihtimal kaldı, ya partisinden 54 milletvekilinin güvensizlik mektubu yazması ya da Avam Kamarası’nın Başbakan’ın bilerek parlamentoyu yanılttığı kararına varması…
Başbakan’ın istifaya direnmesine karşın kamuoyunda ‘partygate’ diye anılan skandal sebebiyle çalışma arkadaşlarından birçok isim istifa etti. Ayrıca İngiltere’nin yakın siyasi tarihinde başarısızlık veya tepkiler sebebiyle istifa bir teamül haline geldi. Johnson’dan önceki dört başbakan, Muhafazakar Partili Theresa May ve David Cameron ile İşçi Partili Gordon Brown ve Tony Blair görev süreleri dolmadan koltuğu bırakmıştı.
Muhafazakar Parti lideri Boris Johnson’ın koronavirüs kısıtlamaları sırasında başbakanlık ofisinde düzenlenen içkili kutlamalara katılarak kuralları ihlal ettiği yönündeki iddialara ilişkin şu ana kadar iki ayrı soruşturma sonuçlandı. Londra Metropolitan Polis Teşkilatı (Met) nisan ayında açıkladığı araştırmasında Johnson’un 2020-2021 yıllarında birçok defa kuralları çiğnediğini tespit ederek para cezası kesti. Johnson’un talebi üzerine ayrı bir soruşturma yapan ve mayıs ayı sonunda kararını açıklayan kıdemli müsteşar Sue Gray de Başbakan’ın defalarca kuralları çiğnediğine hükmetti. Met’in kestiği para cezasını ödeyen Johnson, hem kamuoyundan hem de İngiliz parlamentosundan özür diledi ama istifa etmedi.
İngiliz televizyon kanalı ITV’nin başbakanlık ofisinde düzenlenen bir partide Johnson’ın kadeh kaldıran fotoğraflarını 24 Mayıs’ta yayınlaması ve bunların ertesi gün bütün gazetelerin manşetine yansıması da bir şey değiştirmedi.
Danışman ekibi ve bakan yardımcısı istifa etti
Şubat ayı başında Başbakanlık’taki üst düzey beş yetkili ‘partygate’ skandalı yüzünden görevlerinden ayrıldı. Başbakan’ın İletişim Daire Başkanı Jack Doyle, Politika ve Strateji Direktörü Munira Mirza, Kabineden Sorumlu Danışman Dan Rosenfield, Johnson’ın Özel Kalem Müdürü Martin Reynolds ve Eğitimden Sorumlu Danışman Elena Narozanski peş peşe istifalarını sundu. İstifa eden danışmanlardan üçünün, pandemi kısıtlamaları sürecinde Başbakanlık’ta düzenlenen partilere katıldığı belirtiliyor.
Başbakan Johnson’ın para cezası almasından hemen sonra 13 Nisan’da da İnsan Hakları ve Anayasadan Sorumlu Adalet Bakan Yardımcısı Lord David Wolfson istifa etti. Johnson’a mektup yazan Wolfson ‘kuralların tekrar tekrar ihlal edilmesini’ ve cezanın ardından verilen ‘resmi tepkiyi’ eleştirdi.
Haziran 2021’de Sağlık Bakanı Matt Hancock, kadın yardımcısı ile yakınlaşıp sosyal mesafe kurallarını çiğnediğinin açığa çıkması üzerine istifa etmişti. Aralık 2021’de de Johnson’ın sözcüsü Allegra Stratton, yasağa rağmen Başbakanlık’ta düzenlenen Noel partisiyle ilgili şaka yaptığını gösteren bir videonun ortaya çıkmasının ardından istifasını vermişti.
Brexit süreci iki Muhafazakar başbakanı yedi
Boris Johnson’ın selefi, 3 yıl başbakanlık koltuğunda oturan Theresa May 24 Mayıs 2019’da Muhafazakar Parti liderliğinden istifa edeceğini açıkladı. May partiye yeni lider seçilinceye kadar başbakanlığı sürdürdü. May’i istifaya götüren sebep, İngiltere’nin Avrupa Birliği’nden (AB) ayrılma anlaşmasıydı (Brexit). May, AB ile yaptığı Brexit anlaşması parlamentoda üç kez reddedilince artan baskılar üzerine istifa etmek zorunda kaldı. May’den önce Avam Kamarası’ndan sorumlu bakanı Andrea Leadsom istifasını vermişti.
Theresa May de aslında kendi selefi olan Muhafazakar Parti lideri David Cameron’un istifası üzerine başbakan olmuştu. 2010-2016 yılları arasında İngiltere’yi yöneten Cameron 24 Haziran 2016’da istifasını duyurdu. Onu istifaya sürükleyen sebep May’inki gibi Brexit süreciydi. AB’de kalma taraftarı olan ve bu konuyu referanduma götüren Cameron, 23 Haziran 2016’da yapılan oylamada tam tersi sonuç (AB’den ayrılma) çıkınca istifa yoluna gitti. 43 yaşında başbakan olan Cameron Birleşik Krallık’ta bu makama gelen en genç isimdi.
Oy kaybı İşçi Partili liderlerin sonunu getirdi
2007-2010 yılları arasında İngiltere Başbakanı olan İşçi Partili Gordon Brown görevini istifa ile bırakan bir başka isim. 6 Mayıs 2010’da yapılan genel seçimlerden hiçbir parti çoğunluk hükümeti kuracak sandalye sayısına ulaşamadı. Liberaller seçim öncesinde Brown parti lideri olarak kaldığı sürece İşçi Partisi ile koalisyona gitmeyeceklerini ilan etmişti. Hükümet kurmada başarılı olamayacağını anlayan Brown, 11 Mayıs 2010’da başbakanlıktan istifa etti. Partisi ile liberaller arasında koalisyon görüşmelerinin önünü açabilmek için de genel başkanlığı bırakacağını açıkladı.
İngiltere’nin İşçi Partili bir diğer başbakanı Tony Blair, 2007 yılında görev süresi dolmadan parti liderliği ve başbakanlıktan ayrılmıştı. Blair’i istifaya götüren süreç 2003’te ABD Başkanı George W. Bush ile birlikte Irak’ın işgaline karar vermesi oldu. Sol bir lider olarak Irak’ın işgalinde rol alması kamuoyu ve partisi içinde desteğini yitirmesine yol açtı. Bunu gören Blair 10 Mayıs 2007’de, bir ay sonra görevlerini bırakacağını duyurdu ve dediğini yaptı. 10 yıl ülkeyi yöneten Blair, 12 yıl iktidarda kalan ‘Demir Leydi’ lakaplı Muhafazakar Partili Margaret Thatcher’dan sonra en uzun başbakanlık yapan isim oldu.
Boris Johnson baskılara ne kadar dayanabilecek?
Başbakan Boris Johnson’a yönelik en büyük baskı günden güne artan bir şekilde muhalefetten geliyor. İşçi Partisi lideri Keir Starmer, nisan ayında Johnson’u eleştirirken, “Britanya halkının fedakarlıklarına saygı duymuyor. Utanmaz adam.” demiş, özür dilemesinin de ‘şakadan ibaret’ olduğunu söylemişti.
Johnson’a muhalefetin yanı sıra kamuoyu ve kendi partisinden de tepkiler yükseliyor. Son olarak geçen hafta Muhafazakar Parti’nin ağır toplarından, eski hükümet hukuk baş danışmanı Jeremy Wright, Başbakanlık’ta düzenlenen partilerin, ‘sadece hükümetin değil bütün kurumların itibarına kalıcı zarar verdiğini’ belirterek, “Özürler ya da bazı memurları görevden almak bu zararı telâfi etmez, Johnson istifa etmeli.” dedi.
Avam Kamarası’nın soruşturması bekleniyor
Jeremy Wright ile beraber açıkça Başbakan’ın istifasını talep eden Muhafazakar milletvekillerinin sayısı 25’e çıktı. Ancak parti tüzüğüne göre yeni bir lider seçimine gidebilmek için, Muhafazakar milletvekillerinden en az yüzde 15’inin (54), Johnson hakkında güvensizlik mektubu yazması gerekiyor.
Bir diğer ihtimal Avam Kamarası’nın yapacağı soruşturmanın neticesi. İşçi Partisi’nin nisan ayında verdiği önerge ile milletvekilleri arasında yapılan oylamada Avam Kamarası’ndan bir komitenin Boris Johnson’un parlamentoyu yanıltıp yanılmadığına dair bir soruşturma başlatması kararı çıkmıştı. Bu soruşturmada Başbakan’ın bilerek parlamentoyu yanılttığı ortaya çıkarsa Johnson istifa etmek zorunda kalacak.
