HABER-ANALİZ | ENSAR NUR, STRAZBURG TR724
Sahel bölgesindeki gelişmeler Fransa’yı strateji değiştirmeye zorluyor. Temmuz ayında Nijer’e gerçekleştirilen üst düzey ziyaretler ise yeni stratejinin yönü hakkında önemli bilgiler sunuyor.
8 yıldır Sahel’deki cihatçı gruplarla savaşan Fransız birlikleri yaz sonunda operasyonlarını sonlandırıyor. Fransa, devletin kontrolünü cihatçılara kaybetme riski altında olan Mali hükûmetinin Ocak 2013’teki daveti üzerine Serval Operasyonu’nu başlatmıştı. Temmuz 2014’te El-Kaide ve Daeş’e bağlı gruplara karşı savaş hız kazanmış ve operasyon Barkhane (Barkan) adını alarak diğer Sahel ülkelerini de kapsayacak şekilde genişletilmişti.
Fransız ordusu hem bölge ülkelerinin hem de AB ülkelerini desteğiyle operasyonlar yürütürken, aynı zamanda da Sahel ülkelerinin ordularını cihatçılarla mücadele edebilecek seviyeye getirmek için çabaladı.
Bu kapsamda Paris’in teşvikiyle, terörizmle daha etkili bir mücadele için 2014 yılında Moritanya, Mali, Burkina Faso, Nijer ve Çad’dan oluşan G5 Sahel Askeri işbirliği teşkilatı kuruldu.
Ancak aradan geçen 8 yılın ardından, özellikle bölge ülkelerindeki iktidar değişimleri Fransa ile Sahel ülkeleri arasındaki işbirliğini sekteye uğrattı. Fransa’nın Sahel’deki en önemli partneri olan Mali ile ilişkileri kopma noktasına geldi.
Cuntacılar, Wagner ve Fransa düşmanlığı Paris’in başını ağrıtıyor
Mali’de Ağustos 2020 ve Mayıs 2021’de gerçekleşen darbeler sonucunda Fransa karşıtı askeri bir rejimin kurulmasıyla tansiyon yükseldi. Askeri yönetimin Fransa karşıtı tutumu ve Rus Wagner Grubu ile olan yakın ilişkileri iki ülke arasındaki ilişkileri kopma noktasına getirdi.
Fransa’nın uyarılarına ve itirazlarına rağmen “Fransız emperyalizmine karşı” Wagner ile işbirliği yapmaya oldukça hevesli olan cunta yönetimiyle ortak zemin bulunamadı. Bamako ile artan gerilim sonucunda, Fransa şubat ayında yaz sonuna kadar ülkeden birliklerini çekme kararı aldı.
Mali ile bozulan ilişkilere, Burkina Faso ve Çad’daki iktidar değişimleri eklendi. Tüm bu gelişmeler, Fransa’yı Sahel’deki ağırlığını kaybetme riskiyle karşı karşıya bıraktı. Nisan ayında yeniden Cumhurbaşkanı seçilen Emmanuel Macron, Sahel’de yeni bir strateji oluşturmak gerektiğinin kaçınılmaz olduğunun sinyallerini verdi.
Fransa’nın Mali’den çekilmesi ve özellikle Fransız hava desteğinin sona ermesi ülkenin ve bölgenin güvenliğini kötüleştireceğine kesin gözüyle bakılıyor. Çünkü, Mali ordusu ve Rusya’nın Wagner Grubu Fransa’nınkine eşdeğer düzeyde bir hava kabiliyetine sahip değil. Bu da cihatçı grupların daha fazla hareket özgürlüğü kazanmasına yol açacak gibi görünüyor. Fransa, cihatçıların Mali’den yayılma riskini azaltmak için bölgedeki diğer ülkelere desteğini arttırmak zorunda olduğunu düşünüyor. Nijer ise destek verilecek ülkelerin başında geliyor.
Yeni stratejik ortak Nijer
Bu kapsamda, Mali’den çekilme kararının ardından, Macron 13 Temmuz’da Fransa’nın Afrika’daki askeri varlığını yeniden düşünmek gerektiğini dile getirdi. Macron, Fransa’nın yeni eğitim programları ve istihbarat paylaşımı yoluyla bölgesel ordulara daha fazla destek vermeye ve Fransa’nın AB üye devletlerinin de katılımıyla Sahel’deki varlığını sürdürmeye çalışacağını vurguladı.
Yeni stratejinin yönü ise Temmuz ayı içerisinde Fransız bakanların Afrika’ya yaptıkları üst düzey ziyaretler ile belli oldu. Dışişleri Bakanı Catherine Colonna ile Silahlı Kuvvetler Bakanı Sebastien Lecornu 14-16 Temmuz tarihlerinde Nijer’i ziyaret etti. Bakanlar yeni strateji hakkında çok fazla detay vermeseler de Sahel’deki işbirliğinin merkezinde Nijer’in yer alacağını ifade ettiler.
Paris’in Nijer’de daha dikkatli olacağı ise su götürmez bir gerçek. Macron, bir yandan Fransız ordusunun Mali’den çekilmesiyle terörist grupların rahat etmesini istemezken, bir diğer yandan da Fransa’nın Sahel’de kalan askeri varlığının yerel halk arasında daha fazla Fransız karşıtı duygu yaratmasını engellemek istiyor.
Paris, ülkenin elektrik şebekesini iyileştirmek için 50 milyon avroluk bir kredinin yanı sıra 20 milyon avroluk bir bağış ve Fransa’nın Nijer’e yaptığı iki taraflı gıda yardımında 2022 için %66’lık bir artış imzalayarak Nijer’e yönelik kalkınma desteğini şimdiden arttırdı. Ekonomik kalkınma ile terörle mücadele arasında bağlantı kuran bu yaklaşımın 2023 ve 2024 yıllarında da devam etmesi ve bölgedeki diğer ortak ülkelere de yayılması bekleniyor.
Fransız birlikleri düşük profilde kalacak, ana aktör yerel ordular olacak
Fransa’nın önündeki en büyük engel ise sömürge geçmişinden kaynaklı olan Fransız karşıtlığı. Yerel halklar Fransız ordusunun Sahel bölgesindeki varlığından rahatsız. Paris bu konuda da hassas olmaya özen gösteriyor.
Fransa, Fransız karşıtı duyguların daha da yükselmesini önlemek için, kalan birliklerine daha ihtiyatlı olması ve kendi inisiyatiflerinden ziyade yerel askeri komutanlıkları destekleyerek faaliyet göstermesi yönünde talimat veriyor.
Sahel’deki ülkeler için, terörle mücadele operasyonları üzerinde daha fazla otonomi kazanmak, yükselen Fransız karşıtı duyguları hafifletecek olsa da artan sorumluluk birtakım riskleri beraberinde getiriyor.
Operasyonlardaki olası başarısızlıklar ulusal hükümetlerin yerel halklar nezdindeki meşruiyetini zayıflatabilir ve potansiyel olarak bölgede daha fazla hukuk dışı iktidar değişimlerinin önünü açabilir. Bu durum bu yılın başında Burkina Faso’da yaşanmış ve eski Devlet Başkanı Roch Marc Christian Kabore, ülkenin güvenliğini sağlayamadığı gerekçesiyle kendisini suçlayan ordu tarafından Ocak ayında görevden alınmıştı.
Sahel bölgesi neresidir?
Arapça’da “kıyı” veya “kenar” anlamına gelen Sahel (Es-Sahel) kelimesi, Afrika’nın kuzeyindeki Sahra Çölü ile güneydeki Sudan bölgesi arasındaki geçiş alanına verilen isimdir. Sahel bölgesi 5 bin 500 kilometre uzunluğunda ve 400-500 kilometre genişliğinde bir şerit ve toplamda yaklaşık 3 milyon metrekarelik bir alanı kapsıyor. Sahel ülkeleri ifadesi ise temel olarak Senegal, Mali, Nijer, Çad, Burkina Faso ve Moritanya olmak üzere 6 ülkeyi ifade ediyor.
