Durduk yere maviye boyanmamışlar!

Anadolu’nun birçok yerinde, özellikle tatil yörelerinde maviye boyanmış kapı ve pencereler insana rahatlık ve huzur hissi verir. Ecdat turistlerin gözü gönlü açılsın diye mi kapıları-pencereleri maviye boyamış? Aslında bunun tek bir cevabı yok.

Akdeniz, Ege, İç Anadolu, Güneydoğu Anadolu’da özellikle kırsaldaki yerleşim alanlarında maviye boyanmış kapı ve pencerelerin çok yaygın bir şekilde kullanıldığı görülüyor. Büyük şehirlerde neredeyse yok olmak üzere olan ahşap kapı ve pencereler Anadolu’da hâlâ kendini korumaya devam ediyor, bu sayede mavinin birçok tonunu kapı ve pencerelerde görmek mümkün olabiliyor. Anadolu’da kapı ve pencerelerin maviye boyanması konusunda halk arasında iki rivayet var. Yaygın olan rivayete göre mavi renge boyanmış kapı ve pencerelerin nedeni akrepler. Bu iddiaya göre Anadolu’da çok yaygın olan akreplerden korunmak için kapı ve pencereler mavi renge boyanıyor. Akreplerin mavi rengi kırmızı olarak görüp düşman olarak algıladıklarına ve bu nedenle mavi renge boyanmış kapı ve pencerelerden evlerin içlerine giremediklerine inanılıyor.

Bilimsel olarak kabul edilmiş olmasa da bu iddiayı güçlendiren bazı bilgiler var. Mavi renge boyanmış kapı ve pencerelerin yoğun olarak kullanıldığı bölgeler ile Türkiye’de akreplerin yaşam alanları büyük ölçüde örtüşüyor. Güneydoğu Anadolu, Akdeniz, Ege, İç Anadolu akreplerin en çok görüldüğü bölgeler, yine aynı bölgeler maviye boyalı kapı ve pencerelerin en sık olduğu yerler. Güneydoğu Anadolu’da ve İç Anadolu Bölgesi’nde masaların bacaklarının maviye boyandığı görülüyor. Yine Anadolu’nun birçok yerinde köy düğünlerinde kullanılan demir aksamlı masa ve sandalyeler de mavi renge boyanıyor. Kırsalda kullanılan masaların bacaklarının veya tamamının maviye boyanarak akreplerin insanların ayaklarının olduğu yerlere gelmesinin engellendiği düşünülüyor. Bu iddiayı güçlendiren ikinci bir veri de dünya genelinde akreplerin yoğun olduğu yerlerde şehir mimarisinde mavi rengin daha fazla kullanılması. Kuzey Afrika (özellikle Fas, Tunus), İtalya, Çin hem akrep popülasyonunun yoğun olduğu hem de özellikle kırsallarında mavi rengin kapı ve pencerelerde çok yoğun kullanıldığı ülkeler.

İkinci rivayete göre ise mavi renge boyanmış kapı ve pencerelerin nedeni ülkemizde ve diğer Müslüman ülkelerde (Tunus, Fas gibi) mavi rengin nazardan koruduğuna inanılması. Mavi kapı ve pencereler sayesinde kem gözlerin nazarının, o eve veya o evde yaşayanlara değmeyeceğine inanılıyor. Çin ve Hindistan’da ise mavi kapı ve pencerelerin kötü ruhlardan koruduğuna inanılıyor. Aslında bu inanışa göre mavi kapı ve pencereler bir çeşit nazar boncuğu gibi kullanılıyor. Sebeb-i hikmeti tam olarak nedir bilinmez ama mavi kapı ve pencerelerin insanları rahatlatan, göze hoş gelen estetik bir düzenin oluşmasına katkı sağladığı kesin gibi görünüyor.