Dolmanın ırkı yoktur!

YORUM | ALPER ENDER FIRAT

70’li yıllarda bir Anadolu kentinde geçen çocukluğumdan hiç unutmadığım bir fotoğraf karesi var gözümün önünde. Annem, annemin kuzenleri, Ermeni Elmas Teyze ve birkaç komşu daha avluda yemek yapıyorlar.

Evimizin geniş sayılabilecek avlusunda, asmanın altında, yaz ayları için oluşturulmuş geçici mutfakta kadınlar haftanın belirli günlerinde bir araya gelir yemek yapar ya da kışlıklar hazırlardı. Yanlış hatırlamıyorsam bu ritüel farklı günlerde diğer evlerde tekrar ederdi.

O gün ekşili küfte yapıyorlar diye aklımda kalmış. Nedendir bilmiyorum o fotoğraf, çocukluk hatıralarım arasında hafızamda en çok yer edenlerden biridir. Belki de çok sık tekrar etmesindendi bu kalın iz. Aynı mahallede, hatta aynı sokakta oturan Ermeni, Türk, Kürt, Sünni, Alevi kadınlar beraberce yiyecek hazırlarlardı.

BU YAZIYI YOUTUBE’TA İZLEYEBİLİRSİNİZ ⬇️

Günlük yemekleri yaparken ya da salça, erik ekşisi, pekmez, tarhana, kurutma gibi kışlıklar hazırlanırken bir tecrübe aktarımı ve kültür değişimi yaşanırdı.

Bugün nerede, ‘dolma Ermeni yemeği, cacık Rum yemeği, musakka Türk yemeği’ gibi laflar duysam o fotoğraf gözümün önüne gelir ve istemsiz gülme tutar beni.

Rahmetli annemin dolma yapmayı hangi Ermeni’den, cacık yapmayı hangi Rum’dan öğrendiğini merak etmeye başlarım. Ya da kiraz yaprağından yaptığı ve üzerine sulu bir sos döktüğü sarmayı, ve buna benzer onlarca farklı yemeği ona hangi ırkın öğrettiğini çok merak ederim.

Şöyle mi oluyordu acaba Ermeniler, Kürtler, Aleviler, Rumlar ya da Araplar mahallelerinde bir şey buluyor, diğerleri bakıp öğreniyor muydu? Ya da Ermeniler Türk mahallesine gelip saç üzerinde ekmek nasıl yapılır bakıp gidip kendi mahallesinde Türk ekmeği mi yapıyorlardı?

Yok işte öyle olmuyordu! Araya ırkçılık virüsünün girmesinden on seneler sonrasında bile, her biri farklı aidiyette olan kadınlar oturup yemekleri beraber yapıyorlardı.

Gizli ya da açıktan milliyetçilik yapan herkese soruyorum, yüzlerce yıl aynı coğrafyada büyük oranda kavgasız, gürültüsüz yaşayan Türklerin, Kürtlerin, Ermeni, Arap ya da Süryanilerin bir yemeğe tek başına sahibi olması mümkün müdür?

Ne abartıyorsun, sanki atomu mu birlikte parçaladılar? Diyenler çıkabilir. Bence ortak kültür üretmek atomu parçalamaktan daha önemli. Yemek de ortak kültürün göstergelerinden biri.

Mesela geçmiş yüzyıllarda bu havzanın temel içeceği olan kahve, bugün nasıl adlandırılıyor? Milli devletler ortaya çıktıktan sonra, tamamen aynı şekilde yapılan kahveyi Türkiye’de içtiğinizde Türk Kahvesi, Yunanistan’da içtiğinizde Grek Kahvesi, Saraybosna’da içtiğinizde adı Boşnak Kahvesi oluyor. Kültürel militarizmin olmadığı zamanlarda bunun adı sadece kahve idi. Sonra sınırlar ortaya çıkıp milli kimlikler dayatması başlayınca her ülke bu coğrafyanın ürünü olan kahveye bir de milli etiket koydu.

Çocukluğumun fotoğrafına bakarak şunu çok net iddia ederim ki bu yemeklerin kesinlikle bir ırkları yoktur! Bunlar bu coğrafyada yaşamış herkesin bir araya gelip ortaklaşa ürettikleri yemeklerdir. Evet Dolma Ermeni yemeğidir, Rum yemeğidir Türk yemeğidir. Kebap Arap yemeğidir, Türk yemeğidir, Ermeni yemeğidir. Milli tatlımız diye sahiplendiğimiz baklavaya da bu coğrafyada yaşamış bütün ırkların sahip çıkma hakları vardır.

Binlerce yıllık geçmişi bugünkü şartlar üzerinde okumaya çalıştıkça ortaya sadece saçmalıklar çıkıyor. Milliyetçilik ve bir tık ötesi ırkçılık tarihi aynı şaşı gözle okuyor. Devletin yaptığı Türk ırkçılığı ne kadar ahmakçaysa, -gizli ya da açık- Kürt, Arap ya da Ermeni milliyetçiliği de o oranda ahmakça geliyor bana.

Ama benim şehrimde o harmoni yok artık. Ermeniler neredeyse hiç kalmadı, son kalanlar da o toprakları terk etti. Elmas Teyze öldü, bakkal Kevork Amca da! Bedros Amca ailesiyle İstanbul’a taşınmıştı, zannediyorum artık vefat etmiştir. Arusyak’ın yurtdışına yerleştiğini duymuştum.

Annem öldü, Kürt Ahşan teyze de, Alevi İbrahim’in annesi de öldü. Avluda koskocaman bir boşluk var şimdi!

Türkiye'de bu haberi engelsiz paylaşmak için aşağıdaki linki kopyalayınız👇

YORUM YAZIN

Lütfen yorumunuzu yazın
Lütfen isminizi girin