HABER-YORUM | İLKER DOĞAN
AKP’li Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın ‘Allah’ın lütfu’ olarak tanımladığı 15 Temmuz sonrası özellikle cezaevlerinde yaşanan insan hakları ihlalleri Türkiye’nin başını fena halde ağrıtacak. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, geçtiğimiz hafta çok önemli bir karara imza attı. AİHM, cezaevlerindeki doluluk oranı kapasitenin üstünde olan ve mahkumların sağlıksız koşullarda tutulduğu Fransa’yı tazminat ödemeye mahkum etti. Resmi verilere göre Fransa’da cezaevlerindeki kapasite fazlası mahkum 10 bin civarında. Türkiye’de ise 3 Şubat itibariyle kapasite fazlası mahkum sayısı resmi rakamlara göre 37 bin! 7 kişilik koğuşlarda 35-40 kişi kalıyor. Sağlık hizmetlerine ulaşmanın neredeyse imkansız olduğu cezaevinde ihmal nedeniyle ölümlere her geçen hafta yenileri ekleniyor.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), geçtiğimiz hafta aldığı karar Türkiye’yi de yakından ilgilendiriyor. AİHM, cezaevlerindeki doluluk oranı kapasitenin üstünde olan ve mahkumların sağlıksız koşullarda tutulduğu Fransa’yı tazminat ödemeye mahkûm etti. 32 mahkûm Fransız hükümetine karşı dava açmıştı. Mahkeme, hücrelerin küçüklüğü, hijyen koşulları ve cezaevi kapasitesinin çok üstünde tutuklu bulundurma gibi gerekçelerle Fransa’nın 500 bin Euro tazminat ödemesine hükmetti. Resmi verilere göre şu anda Fransa’daki 190 cezaevinde 71 bin tutuklu bulunuyor. Bu sayı, cezaevlerinin kapasitesinden 10 bin kişi daha fazlası ediyor.
TÜRKİYE’DE İHLALLER DİZ BOYU!
AİHM, kapasite fazlası mahkum sayısı 10 bin olan Fransa’yı 500 bin Euro tazminata mahkum etti. Peki Türkiye’deki cezaevlerinde durum ne? AKP, 2002 yılında iktidara geldiğinde toplam tutuklu/hükümlü sayısı 52 bin civarındaydı. Ancak rejim, son üç yılda ülkeyi muhalifler için açık cezaevi haline getirdi. Bugün tutuklu/hükümlü sayısı yaklaşık 270 bin civarında. Kapasitesi fazlası mahkum sayısı resmi(!) rakamlara göre 37 bin civarında. Ancak gerçekte rakam 60 binin bile üzerinde.
7 KİŞİLİK KOĞUŞLARDA 35 KİŞİ KALIYOR!
Fiziki kapasitelerinin karşılayamayacağı düzeyde nüfus barındıran cezaevleri, temel hak ihlallerine ev sahipliği yapıyor. Cezaevleri, cinsel istismar, işkence, ölüm ve kötü muameleyle gündeme geliyor. 60 binden fazla kapasite fazlası tutuklunun olması 7 kişilik koğuşlarda 35 kişinin kalması anlamına geliyor. Bugün Silivri başta olmak üzere Türkiye’de bir çok cezaevinde binlerce tutuklu, yeterli yatak olmadığı için yerlerde yatmak zorunda. Silivri’de 18 kişiye 1 banyo, bir tuvalet düşüyor.
SAĞLIK HİZMETLERİNE ULAŞMAK İMKANSIZ
Yemekler yenemeyecek kadar kötü. Kantine verilen haftalık siparişlerin neredeyse yarısı ‘yok’ denilerek getirilmiyor. Sorun sadece cezaevlerindeki doluluk oranı, hijyen şartlarının yeterli olmaması ya da kötü yemekler de değil. Sağlık hizmetlerine ulaşmak da neredeyse imkansız. Revire çıkmak için bazı zamanlar 4-5 kez dilekçe yazmanız gerekiyor. Tedavi için 2-3 yıl sonrasına randevu alabiliyorsunuz! Son örnek İzmir Aliağa 1 Nolu T Tipi Cezaevi’nde tutulan 21 yaşındaki Kadri Sancar. İki yıldır diş tedavisini yaptıramadığı geçtiğimiz aylarda basına yansımıştı. Devlet tedavi için 4 yıl sonrasına gün verdi.
ÖLÜME TAHLİYE!
Cezaevinde göz göre göre öldürülenlere her ay yenisi ekleniyor. Son olarak Cemaet’e yönelik soruşturma kapsamında uyduruk gerekçelerle 3 yıl önce tutuklanan öğretmen Engin Erol, yakalandığı kanser hastalığı nedeniyle hayatını kaybetti. Erol’un, sağlık sorunu nedeniyle tahliye talep ettiği 20’den fazla dilekçenin dikkate bile alınmadığı, 3 aydır doktora götürülmediği ortaya çıkmıştı. Sözde ‘f.tö’ soruşturmaları kapsamında tutuklananlardan Tacettin Toprak, Kemal Bilici, Muzaffer Özcengiz, Doç. Dr. Ahmet Turhan Özcerit, polis memuru Kadir Eyce gibi 100’e yakın vatandaş cezaevindeki ihmaller nedeniyle hayatını kaybetti.
KAPASİTE SÜREKLİ ARTIYOR!
Adalet Bakanlığı’nın verilerine göre Temmuz 2019 itibariyle toplam 353 ceza infaz kurumunda yaklaşık 265 bin tutuklu ve hükümlü bulunuyordu. Rakam bugün 270 bine dayandı. Aynı tarihte toplam kapasite ise yaklaşık 219 bindi. Ancak kapasite 6 ayda 233 bine çıkmış! Bu rakamları bile dikkate alsanız kapasite fazlası tutuklu/mahkum sayısı 37 bin!
Ancak kapasite gerçekten 233 bin mi? 2010 yılında cezaevlerinin toplam kapasitesi 75 bin civarındaydı. 2010’dan 2019’a kadar Adalet Bakanlığı’nın verilerine göre 123 yeni cezaevi açıldı. Toplam kapasiteleri ise 110-120 bin civarında. Ancak bakanlık, yeni cezaevleriyle birlikte toplam kapasitenin 233 bine kadar çıkarıldığını söylüyor!
1 KİŞİLİK ODALARDA 5 RANZA!
Cezaevlerinin 190-200 binlerde olması gereken kapasitesi özellikle son 3 yılda 1 kişilik odalara 5 ranza konularak 233 bine çıkarıldı. Bugün Silivri başta olmak üzere birçok cezaevinde 5-6 kişilik koğuşlarda 35-40 kişi gayri insani şartlarda kalıyor. Esasında kapasite fazlası tutuklu/hükümlü sayısı 60 binin bile üzerinde…
