2016’da Türkiye 20 milyon Euro Tazminata mahkum oldu
Avrupa Konseyi’nin karar organı Bakanlar Komitesi’nin 2016 raporuna göre, Konsey’e bağlı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin verdiği kararlarda Türkiye, 2016 yılında 20 milyon 743 bin Euro tazminat ödemeye mahkûm edildi. AİHM’in bu yıl içinde vermiş olduğu tazminat kararlarının toplamı 88 milyon Euro’ya ulaştı. Türkiye, bu rakamla rekorun sahibi olurken Türkiye’yi 18,2 milyon Euro ile Arnavutluk ve 15,1 milyon Euro ile İtalya izliyor.
15 Temmuz sonrası yaşanan hak ihlallerinin AİHM’de ciddi bir şekilde incelenmesi sonrasında, Türkiye’nin önümüzdeki 10 yıl içinde ödemesi gereken tazminatın milyar Euro’yu bulabileceği değerlendiriliyor.
2016 yılında fazla dosya gelmesine rağmen, ülkelerin dosyaları eritmesi sebebiyle bekleyen davaların toplam sayısında 2010’dan beri ilk defa azalma görüldü. Bekleyen dava sayısı 10 bin bareminin altına düştü. Geçtiğimiz yıl 10,652 olarak açıklanan rakamlar bu sene 9941’e düştü. Örneğin en fazla doyası olan ülkelerin arasında yer alan Türkiye, diğer taraftan 2016 yılında en fazla dosya kapatan ülke oldu. 274 dosyayı kapatarak birinci olan Türkiye’nin ardından 265’le Slovenya, 261’le Rusya geliyor. Rusya da Türkiye gibi AİHM’de en fazla dava dosyası bulunan devletlerin arasında.
Bununla birlikte uygulanmayan dava sayılarında artış görülüyor. 2016 yılında 2,066 uygulanmayan karar bulunurken geçtiğimiz yıl bu rakam 1,537 olarak raporda yer almıştı. Denetim altındaki davalarda Türkiye, Rusya ve Ukrayna’nın ardından 3. sırada yer alıyor.
EN FAZLA İHLAL GÜVENLİK GÜÇLERİNDE
Bekleyen davaların çoğunluğu uzun süredir devam eden yapısal sorunlarla ilgili. Özellikle güvenlik güçlerinin aşırı güç kullanması, özgürlüklerden yoksun bırakılan bireylerin kötü muameleye maruz kalması, adli işlemlerin aşırı uzun sürmesi gibi sebepler olarak sıralandı.
En fazla dava bekleyen konuları ise; güvenlik güçlerinin aşırı güç kullanımı %16; gözaltı koşullarındaki sorunlar %11; tutukluluk halinin yasallığı %10; yaşam hakkı, işkence kötü muamele %9; adli işlemlerin uzunluğu %8 olarak açıklandı.
YAŞAR BANK DAVASININ TAZMİNATI HENÜZ AÇIKLANMADI
Rakamlara baktığımız zaman son 3 yılda özellikle 15 Temmuz darbe girişiminden sonra yaşanan hak ihlallerinde, başta işkence ve kötü muamele olmak üzere, adil yargılama, gözaltı ve tutukluluk koşulları, adli işlemlerin uzun sürmesi, mülkiyeti haklarının gaspı, ifade özgürlüğü gibi konuşlarda çok yüksek rakamlı tazminatlar öngörülüyor. AİHM, salı günü açıkladığı kararda Yaşar Bank’a el konulmasında, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde yer alan mülkiyet hakkının ihlal edilmesi sebebiyle Türkiye’yi tazminat ödemeye mahkûm etti. AİHM, karar metninde tazminat miktarını ilerideki bir tarihte açıklayacağını belirtti.
RUSYA’YA YUKOS CEZASI 2 MİLYAR EURO’YA YAKINDI
Rusya hukuksuz olarak Yukos şirketine ait çok ortaklı bankaya el koymuştu. 2004’te Yukos yönetimi şirketin tüm hissedarları adına AİHM’e dava açmış ve açılmış bir hafta içinde sonuçlanmıştı. Yukos şirketinin mal varlıklarına haksız şekilde el konulduğu için ve söz konusu mal varlıkların usulsüz olarak satıldığı iddiasıyla Rusya’ya karşı dava açıldı. Davacılar 38 milyar Euro tazminat talep ettiyse de AİHM, Rusya’yı Yukos hissedarlarına 1 milyar 866 milyon Euro tazminat ödemeye mahkûm etti.
Bunun dışında Lahey’de görülen ayrı bir davada Yukos Petrol Şirketini iflasa zorladığı gerekçesiyle Rusya 50 Milyar Euro tazminat ödemeye mahkûm edildi. Belçika Tahkim mahkemesi, Moskova’nın Yukos şirketine ödemesi gereken tazminatı ödemediği gerekçesiyle ülkedeki bulanan Rus varlıklarına ihtiyatı tedbir kararı verdi. Fransa da benzer bir kararla VTB Bankası’nın ülkedeki şirketlerine ve diplomatik temsilciliklerine ait hesapları dondurdu.
BANK ASYA KARARI ‘CAN YAKACAK’
AİHM, ağır tazminatlar ödemeye mahkûm ettiği Yukos kararında olduğu gibi, Bank Asya davasında da Türkiye’ye ağır cezalar kesebilir. Mahkeme, Kentbank ve Yaşarbank davalarında da tazminata hükmetti fakat henüz miktarı belirlemedi. AİHS, temel olarak bireylerin hakları göz önünde bulundurularak hazırlanmış bir sözleşmedir ve 50 yılı aşkın suredir bu sözleşmenin altında Türkiye Cumhuriyeti’nin imzası bulunuyor.
AİHS, yaşam hakkı ve ifade özgürlüğü hakkı gibi mülkiyet hakkını da koruma altına almıştır. Türkiye’de, bir hâkim kararıyla hukuksuz olarak binlerce özel kuruluş, vakıf veya derneklere ait mal varlıklarına el konuldu. Dosyalar Strazburg mahkemesinin önüne geldiğinde ilk olarak emsal kararlara bakılacak. Sadece bir bankadan dolayı 1 milyar Euro tazminat göz önünde bulundurulduğunda 1300’e yakın şirkete, okul, yurt, dernek ve vakıf malları, üniversiteler ve hastaneler için verilecek tazminatlar, Türkiye gibi kırılgan ekonomiye sahip bir ülkenin ekonomisini alt üst edecek seviyede olacaktır. Ödenmediği takdirde Rusya’nın başına gelenler Türkiye’nin de başına gelebilir.
