HABER-YORUM | SEMİH ARDIÇ
Hükûmetin tek gündemi Merkez Bankası’nı yeniden tanzim etmek. Daha doğrusu 2001 krizinin akabinde tesis edilen teşkilatlanmanın yerini Saray’ın talimatlarını harfiyen yerine getirecek bir yapı alıyor.
Haliyle senelerin Merkez Bankası usûl ve esaslarını yıkmak kolay olmuyor. Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) lideri Recep Tayyip Erdoğan’ın bizzat takip ettiği yıkım faaliyetinde şantiye şefliği koltuğunda Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak var.
İNGİLİZCE KRİZİ
Murat Uysal’ın teknik kapasitesinin düşüklüğü yetmezmiş gibi bir de lisan krizi çıktı. Üçer aylık fasılalar halinde ilan edilen Enflasyon Raporu’nun 2’ncisi için 31 Temmuz Çarşamba günü toplantı duyurusu yapılmıştı.
Toplantıya Türkiye’de yabancı gazete, ajans ve televizyonlar namına çalışan muhabirler de katılıyor.
Saray’da Merkez Bankası’nın başına getirdikleri Murat Uysal’ın İngilizcesinin toplantıda kâfi gelmeyebileceği konuşuluyor. Başkanın bu şekilde kameraların önüne çıkması halinde işlerin sarpa sarmasından endişe ediliyor.
HA DSİ HA MERKEZ BANKASI
Piyasalarla içli dışlı olması icap eden TCMB’nin başkanı için Enflasyon Raporu toplantısında simultane tercüme yapılırsa bu banka tarihinde bir ilk olur.
Zaten Saray’ın reva gördüğü muamele yüzünden Merkez Bankası ile Devlet Su İşleri’ne (DSİ) arasında pek fark kalmamıştı. Şimdi koskoca devletin para otoritesinin başına getirilen ismin İngilizce seviyesi tartışılıyor. TCMB ne hallere düştü!
Bu yüzden Damat Berat’ın mesaisi bugünlerde 6 Temmuz’da yıktıkları TCMB’nin enkazında geçiyor.
Dolayısıyla merkezi idarenin borç stokunun haziran ayı itibarıyla 1,2 trilyon lirayı geçmesinin ehemmiyeti de yok.
BORÇ ARTIŞI ENDİŞE VERİCİ
Devletin borç stoku 2018 senesi sonu ile mukayese edildiğinde 153 milyar liralık arttı.
2018’in tamamında borç artışı 191 milyar lira seviyesindeydi. Bu sene ilk yarısında neredeyse geçen yılın tamamı kadar borç artışı olmuş.
Rakamların seyri 2019 bittiğinde borç stokunun 300 milyar liraya yaklaşacağına işaret ediyor.
Bütçe rakamlarını tahlil ederken vergi gelirlerinin ilk altı ayda sadece yüzde 4,4 arttığını ve bu oranın enflasyonun dörtte biri kadar olduğunu, reel bir artışı ifade etmediğini belirtmiştim.
Açığı kapatmak için Merkez Bankası’ndan ocakta 38 milyar TL geldi. O yetmeyince şimdi 46 milyar liralık ihtiyat akçesi harcanacak.
HAZİNE’NİN BORCUNUN YARISI DÖVİZ
Yukarıda dikkat çektiğim borç patlamasını vahim kılan bir husus daha var ki o da Hazine’nin ağırlıklı olarak dövizle borçlanmısıdır.
Kendi paramızla borç bulamadığımız gibi dövize ödediğimiz faiz geçen senenin iki katı. Para bulamayınca maliyetli de olsa yabancıya el açmışız.
Yine değişken değil de sabit faizli borçlanma tutarı artıyorsa Merkez Bankası başkanını değiştirmeniz ve faizleri suni olarak indirmeniz hiç işe yaramaz.
Piyasada faiz düşmesine rağmen Hazine, yeni borçları düşen faizden alırken, vadesi gelen eski borçları yüksek faizle ödemek mecburiyetinde kalır.
Hazine borç stokunun yüzde 50’si döviz, yüzde 19’u değişken TL, yüzde 31’i sabit TL tahvillerden teşekkül ediyor.
MİTİNGDE TL, BORÇLANMADA DÖVİZ
Hazine’nin döviz nevinden aldığı borçların son 2012’den beri artmaya devam etmesi Erdoğan’ın miting meydanlarında sarfettiği “Bizim paramızla alışveriş yapalım.” sözlerinin Hazine’de geçerli olmadığını gösteriyor.
Kur arttığında yabancı para ile alınmış borçların maliyeti de artıyor tabii.
Borçlanmanın yüzde 31’ini sabit faizli devlet iç borçlanma senetleri (DİBS) TL teşkil ediyor. Bu ne demek? Faizler düşse de borcu verenler ihalenin yapıldığı tarihteki sabit faizden tahsil edecek parasını.
Yüzde 21 ile borç veren bir yatırımcı piyasada faizler yüzde 16-17’ye düşerken balı kâr yazmaya başlar. Birileri kâr ediyorsa başkaları da zarar ediyor demektir. Bu çarpık tabloda faiz yükünü sırtlayan vatandaş zarar ediyor.
Dolar yükselirken kazananlar faiz düşerken de kazanıyor. Sıcak para için bundan daha cazip bir piyasa olabilir mi?
AKP geçen sene ağustos ayında dolar şokuyla, bu sene de sabit faiz garantisi verip faizleri indirerek sıcak paracıları iki kere zengin etti.
Son faiz indirimine bir de bu nazarla bakın…
