HABER-YORUM | SEMİH ARDIÇ
Sene 1977. Süleyman Demirel senenin ilk yarısında muhalefette. Azınlık hükûmetinin başında Bülent Ecevit var. Türkiye sağ-sol hâdiseleri yüzünden gencecik bedenleri toprağa veriyor.
İktisadî kriz şartları günden güne ağırlaşıyor. Merkez Bankası’nda döviz kalmıyor. Hazine bomboş. 70 cent eksik olduğu için Japonya Büyükelçiliği’ne maaş ödenemedi.
DEMİREL’İN O MEŞHUR SÖZÜ
Demirel koca devletin maaş ödeyemeyecek kadar aciz vaziyete düşürülmesinden büyük bir teessür duymuş ve Başbakan Ecevit’e tarihe geçecek şu sözlerle çıkışmıştı: “Türkiye’yi 70 cente muhtaç ettiniz.”
Halihazırda Merkez Bankası’nın vaziyeti pek de farklı sayılmaz. Recep Tayyip Erdoğan’a ve damadı Berat Albayrak’a kalsa döviz rezervleri 100 milyar dolar. Oysa net rezervleri sıfırlandı.
NET DÖVİZ REZERVİ TÜKENDİ
18 Nisan itibarıyla altın hariç rezervler 12 milyar dolar gibi görünse de işin aslı farklı.
Merkez Bankası, 22 Mart’ta “yabancılar döviz alacak TL bulamasın” diye kapattığı swap (takas) piyasasında işlem limitlerini yüzde 40’a kadar çıkardı. Zira dövizin tükendiği anlaşılmasın diye bu piyasadan döviz topluyor.
Bankalara yüzde 25’ten fazla faiz ödeyerek TL veriyor, buna mukabil döviz alıp rezerv diye ilan ediyor.
Piyasadakiler neyin ne olduğunun farkında. 12 milyar dolar net rezerv tamamına yakını belli bir vade ile alınmış dövizlerden müteşekkil. Emeneten verilen dövizler…
BRÜT REZERV DE EMANETTİR
Tıpkı altın dahil brüt rezervlerin 99 milyar dolar olması pratikte bir kıymet ifade etmediği gibi swap piyasasından toplanmış dövizler de Merkez Bankası’na ait değil. Yarın banka müşterisi dövizini istese banka o dövizi geri alacak.
Brüt rezerve bankaların mevduat için ayırdığı munzam karşılıklar, işçi dövizleri ve firma alacakları da dahil edilmiştir.
Yabancı yatırımcıların sık sık Türkiye’nin döviz varlığına dair bahis açması sebepsiz değil.
220 milyar dolar döviz borcu olan, aylık ithalatı 20 milyar doları bulan bir ekonomi için 12 milyar doların tamamı bile düşük bir tutara tekabül ediyor.
SARAY’A KALSA YASTIK ALTINDAKİ DÖVİZİ DE HARCAYACAK
Piyasadan belli bir vade için alınmış dövizi doğrudan TCMB’nin istediği gibi kullanabileceğine zanneden Saray iktisatçılarına kalsa yastık altında da 120 milyar dolar var. Hükûmet sıkıştığında o parayı da harcayabilirmiş!
1940’larda Yahudileri taş ocağına yollayan Varlık Vergisi zulmü gibi yeni bir mülkiyet ve insan hakkı ihlalini göze almışlarsa başka!
Bankalarda birikmiş 182 milyar dolar döviz tevdiat hesabına göz dikilmişse de ilave kaynak hazır denilebilir.
Bunun için de kambiyo kontrol rejimine geçme kararı alınacak demektir. O anda kimse doların kaç TL olacağını tahmin edemez.
DIŞARIDAN GETİRİLEN ALTINLAR DA OLMASA
Altın hariç tutulduğunda 18 Nisan itibarıyla Türkiye’nin net döviz rezervi bakiyesi eksidir. Altın rezervi de 12 milyar dolar civarında ki ABD ve İngiltere’den son iki senede getirilen altınlar olmasa o kalem de sıfırlanacaktı.
TCMB halihazırda geçmiş hükûmetlerin satın aldığı altınlarla ayakta
Manzara bu kadar vahim… Döviz kıtlığının farkında olanlar dolar ve euro toplamaya devam ediyor.
GÜYA DOLAR SENE SONUNDA 5,90 TL OLACAKTI
24 Nisan’da doların 5,88 TL, euronun 6,59 TL olması döviz talebindeki artışa işaret etti.
Hazine Bakanı Berat Albayrak’ın power point sunumuna kalsa dolar sene sonunda 5,90 TL olacaktı. Oysa nisan bitmeden 5,90 TL’ye tırmandı dolar.
Hal böyle iken Amerika Birleşik Devletleri’ne (ABD) “S-400 resti” çekmek nasıl izah edilebilir?
ABD’YE 1,5 HAFTA ZOR MUKAVEMET EDEBİLİRİZ
ABD’den kıyılarımıza doğru yola çıkan müeyyide torpidolarını yolda iken durduracak bir karar verilmezse ekonomide yeni bir tsunami kopacak.
Rusya, ilk S-400 bataryasının temmuzda teslim edileceğini duyurdu ki Türkiye’nin kriz şartlarında ABD’den gelecek malî müeyyidelere direnme ihtimali sıfıra yakındır.
Tamamı merkez bankasına ait 12 milyar dolar altınla ABD’ye kaç gün mukavemet edebiliriz?
Bir hafta ayakta kalabilirsek büyük bir muvaffakiyet olur. Amma velâkin müteakip haftanın perşembesini göremeyiz. O kadar da yabancılar mevcut yatırımlarını alıp gidinceye kadar direnebiliriz.
SENATÖR MENENDEZ: BLÖF YAPMIYORUZ
Haddizatında ABD’de Demokrat Partili New Jersey Senatörü Bob Menendez’in şu sözlerinin hafife alınacak bir tarafı var mı?: “Umarım Cumhurbaşkanı Erdoğan Amerika’nın blöf yapmadığını net bir şekilde anlar. Ben CAATSA’nın (Müeyyidelere Karşı Koyma Kanunu) yazılmasına yardımcı oldum. Buradaki soru Türkiye’nin yaptırımla karşılaşıp karşılaşmayacağı değil, karşılaşacak olması. Eğer karşılaşırsa ki görmek istediğim şey bu değil, Türkiye ekonomisi çok büyük bir darbe almış olacak. Yaptırımlar uluslararası piyasaları sallayacak, doğrudan yabancı yatırımcıları ürkütecek, Türkiye’nin havacılık, uzay ve savunma sanayisini felce uğratacak.”
Türkiye’nin devlet hafızası böyle bir felakete müsaade etmeyecek kadar hazin hatıralarla doluydu. Tabiî o hatıralardan ibret alma basireti de döviz rezervleri gibi sıfırlanmadıysa…
Ezcümle 70 cente muhtaç Türkiye’den hallice olsak da birkaç ay içinde o Türkiye’yi bile mumla arar hale gelebiliriz.
