TBMM Genel Kurulu’na gelecek olan torba yasa teklifi, 25 yaş altı ve 50 yaş üstü çalışanlar için sözleşmeli çalışmanın önünü açıyor. Düzenleme, kadınlar için emeklilik hakkını iyice erişilmez hale getiriyor.
Bu durum, “25 yaş altı ve 50 yaş üstü çalışanların kıdem tazminatı gasp edilecek” açıklamalarını beraberinde getiriyor
Torba yasaya tepki gösteren DİSK, HAK-İŞ ve TÜRK-İŞ ortak bir açıklama yayınlayarak “Esnek çalışmaya dönük düzenlemeler geri çekilmelidir” demişti. DİSK ve çeşitli siyasi parti örgütleri ile emek güçleri de İstanbul’da eylem düzenleyerek “Kıdem tazminatı hakkımızı gasp ettirmeyeceğiz” demişti.
Geçen hafta Meclis Plan ve Bütçe Komisyonu’nda kabul edilen ve bu hafta Genel Kurul’a gelmesi beklenen “İşsizlik Sigortası Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Teklifi”, işverene önemli teşvikler sağlarken, işçiye sözleşmeli çalışmanın kapılarını açıyor.
İstihdamı teşvik amacıyla hazırlanan teklifle, işverenin maliyetini düşürmek için kıdem ve ihbar tazminatı ile emeklilik haklarının sınırlandırılması tartışmalı bulunuyor.
Yasa teklifi, 25 yaş altı ve 50 yaş üstü işçiler için belirli süreli sözleşmelerin iki yıl süreyle koşulsuz olarak yapılabilmesine olanak tanıyor.
Sigorta başlangıcı 25 yaşa çekilecek
DW’ye konuşan, iş hukuku uzmanı avukat Dr. Murat Özveri, “Özellikle 25 yaş altı çalışanlarla 50 yaş ve üzeri çalışanlar için ciddi hak sınırlamaları getirdiğini görüyoruz. 25 yaş altı çalışanlar kısmi süreli iş sözleşmeleriyle birden fazla işverenin yanında aylık çalışma süreleri 10 günden az olursa, uzun dönemli sigorta kolları primleri yatmayacak. Diyelim ki ayda 20 gün, 25 gün, 27 gün de çalışmış olsanız, her bir işveren açısından 10 günden az çalışma söz konusu olduğunda bu çalışma süreleri emeklilikte dikkate alınmayacak. Yani emeklilik hakkından yararlanamayacaklar” diyor.
18 yaşından itibaren uzun dönemli sigorta kollarında yer almak mümkünken, teklif yasalaştığı taktirde, bu çalışan grubu açısından bu yaş sınırı 25 yaşa çekilmiş olacak. Özveri, bu durumun da ileride emeklilik dönemlerinde prim gün sayısı açısından ciddi sakıncalar doğuracağını vurguluyor.
Murat Özveri, iki yıl süreyle sınırsızca yapılabilecek olan belirli süreli iş sözleşmelerinin, hem iş güvencesi hakkından yoksun kalacak hem de kıdem ve ihbar tazminatları sınırlandırılmış ya da ellerinden alınmış olan bir çalışan grubu yaratacağına işaret ediyor. Özveri’ye göre, işverenlerin isimlerini değiştirmesini halinde ise yasada getirilen iki yıllık sınırlamanın aşılması mümkün hale gelebilecek.
Genç İşsizler Platformu’na göre de teklifle, kronik hale gelen işsizliğe çare aranırken fedakarlığın çalışanlar tarafından yapılması bekleniyor.
Genç İşsizler Platformu Sözcüsü Dr. Murat Kubilay, normalde iş sözleşmelerinin sonsuz süreli olduğunu, işçisini işten çıkaran işverenin ihbar tazminatı ve aynı zamanda çalışılan süreye ilişkin de kıdem tazminatı ödediğini hatırlatıyor.
Kubilay, “Artık iki yıla kadar olanki çalışmalarda çok kez belirli süreli iş sözleşmesi imzalama imkanı tanınıyor. Bu da şu anlama geliyor: Siz aslında işverene karşı yeterince güçlü olmasanız bile sanki bir popüler futbolcu, sanatçıymışsınız gibi bu şekilde denkmiş varsayılarak bir sözleşme yapacaksınız. Fakat denk olmadığınız için bu süre esnasında ciddi kayıplar yaşayacaksınız” diyor.
Kadın işçiler daha fazla etkilenecek
Teklif, doğum yaptıklarında çalışma hayatından uzak kaldıkları için emeklilik süreci daha zor olan kadın işçiler için ise bu hakka erişimin daha da zorlaşacağı anlamına geliyor.
Murat Özveri, “Özellikle çalışan kadınlar açısından, 25 yaş altı çalışan kadınlar açısından konuyu düşünecek olursak sık sık doğum nedeniyle prim gün sayılarının eksik olduğu da aklımıza geldiğinde, kadınlar bu durumdan daha fazla etkilenecek. Çalışmış olmalarına rağmen emeklilikte dikkate alınmayan bir süresi olan bir çalışma grubu yaratacaklar” diye konuşuyor. Yaşlılığın bir sosyal risk olduğunu belirten Özveri, bu sosyal riske karşı korunmanın da sosyal güvenlik sistemi içerisinde herkes için Anayasa ve uluslararası sözleşmelerden doğan bir hak olduğunu hatırlatıyor.
DİSK’in geçen hafta yayımladığı rapora göre toplumsal cinsiyet eşitsizliği emeklilikte de sürüyor. Rapora göre istihdam edilenlerin yüzde 32’si kadın olmasına rağmen emekli olan kadınların oranı sadece yüzde 19’da kalıyor.
DİSK Başkanı Arzu Çerkezoğlu, kadınların kayıt dışı çalışmaya da en fazla maruz kalan kesim olduğunu vurguluyor. Çerkezoğlu, “Hiç kuşkusuz bu esnek ve güvencesiz çalıştırma biçimlerinin hedefinde öncelikle kadınlar var. Dolayısıyla bu düzenlemeler kadın işçileri, genç ve 50 yaş üstündeki kadın işçileri daha fazla etkileyecektir. Çünkü hem kayıt dışı çalıştırma hem güvencesiz çalıştırma kadınlarda daha fazla. Geçtiğimiz hafta açıkladığımız emekliler raporunda da ifade ettiğimiz gibi kadınların emeklilik oranı çok düşük. Bu yasa bu haliye çıkarsa kadın işçiler daha da zor emeklilik hakkına ulaşabilecektir” ifadelerini kullanıyor.
‘Cep harçlığı kazandıracak kadar iş’
Murat Kubilay’a göre ise teklif ile genç işsizliği için istatistiki çözüm yaratılmaya çalışılsa da gençler kısa süreli, güvencesiz ve cep harçlığı kazandıracak kadar iş bulacak. Kısa çalışmanın gelir vergisinden muaf tutularak teşvik edildiğini ifade eden Kubilay, şöyle devam ediyor: “Bu da şu anlama geliyor. Biz size tam zamanlı, sigortası yatan, en azından asgari ücret ödeyen iş bulamıyoruz. O zaman siz işlerinizi gönüllü olarak paylaşacaksınız. Bunun karşılığında gelir kaybına uğradığınız gibi bir de ek olarak bu çalışmış olduğunuz süreler emeklilikte de sayılmayacak, günü geldiği zaman, 60 yaşına vardığınız zaman, emeklilik talep ettiğiniz zaman da belki de prim ödeyememek, prim yetersiz kaldığı için ek prim ödemek gibi sorunlarla karşılaşacaksınız.”
