HABER-ANALİZ | SEMİH ARDIÇ
Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak 2019-2021 döneminde Türkiye ekonomisinde belli başlı göstergelere dair tahminleri ihtiva eden Yeni Ekonomi Programı’nı (YEP) açıkladı.
Daha evvel Ali Babacan ve Mehmet Şimşek’in aynı maksada matuf ilan ettiği programlara “Orta Vadeli Program” (OVP) ismi verilmişti.
“BURASI ÇOK ÖNEMLİ…”
Her kelimenin önüne “yeni” sıfatının getirilmesinin marifet sayıldığı şu günlerde Albayrak da Yeni Ekonomi Programı ile naklen yayında orta vadeli Türkiye ekonomisini anlattı.
Ön sıraya dizilen işadamlarına -ki aralarında Varlık Fonu’na üye yapılan Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu da var- “Burası çok önemli.” diyerek aktardığı YEP’in hedeflerinin tutma ihtimali mevcut şartlarda mümkün değil.
Niçin tutmayacağını kestirme yoldan söyleyeyim: YEP’te krizin itirafı var, reçetesi yok.
KRİZ SANKİ BAŞKA MEMLEKETTE
Reis-i Cumhur Recep Tayyip Erdoğan’ın damadı olan Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, sanki kriz başka bir memleketteymiş, dünyanın en yüksek ikinci repo faizini Türkiye değil de Mozambik ödüyormuş gibi konuştu.
Krizden çıkışa dair tek bir madde yoktu sunumunda. Amma velakin o esnada bile krizi ikrar etti. Son iki ayda yaşananların bilançoları tahrip ettiğini kendisi söyledi.
Halihazırda yarın ne olacağına dair kimse tahmin bile yürütemiyor. Böyle bir iklimde 3 senelik hedefler açıklasanız da bunların tutturulma ihtimali sıfıra yakındır.
SUNUM YAPMAYI ÇOK SEVİYOR
Damat Berat, Hazine’nin başına geçtiği günden beri mütemadiyen sunum yapıyor. Bir gün işadamlarına, öteki gün yine işadamlarına…
Canı sıkıldıkça birilerini davet ediyor. Promter cihazından akan satırları okurken bile soğuk terler döküyor.
Bugünkü sunumda “2021” senesi yerine birkaç defa “2001” dedi. Farkına bile varmadı. Söyleyene değil söyletene bakılmalı. Damat Berat’ın anlattığı tablo tam da 2001 krizini hatırlatıyor zaten.
2018 senesinin sonunda 72,1 milyar TL bütçe açığı tahmini yer aldı ki ilk 8 ay rakamı 51 milyar TL.
GELİR HEDEFLERİ AFAKÎ
2019’da 80,6 milyar TL, 2020’de 98 milyar TL, 2021’de 97 milyar TL bütçe açığı tahmini, döviz kurları bugünkü seviyelerde kalsa, hatta geriye gitse bile hayli iddialı kalıyor.
İlk 8 ayda 580 milyar TL vergi tahakkuk ettiği halde tahsilat 410 milyar TL. En azından ilk 7 ayda piyasa son iki aya kıyasla daha rahattı. Yine de devlet 100 liralık alacağının 30 lirasını tahsil edemedi.
YEP’te ise vergi gelirleri her sene yüzde 20 artıyor. Ulaşılması mümkün olmayan bir başka hedef olarak not ettim.
İTİBARDAN DA TASARRUF YAPILACAK MI?
Bütçe açığının giderek arttığı bir ortamda Katar’dan 500 milyon sterline uçan saray alındı. Bitlis Ahlat’a yavru Saray yapılacak. Ege kıyılarında yazlık saray inşaatı sürüyor.
Damat Berat ise gelecek sene 80 milyar TL tasarruf yapacaklarına inanmamızı istiyor.
Kamuda lüks harcamalar Osmanlı Devleti’nin çöküş dönemlerini aratmazken, Kütahya Valisi Mercedes marka makam minibüsüne vatandaşın vergilerinden 100 bin TL harcayarak VIP tasarım yaptırırken, kaymakam odasının tefrişat ve mobilyasına 60 bin TL harcanırken, en basit daire başkanına bile milyonluk Audi A6 makam arabası tahsis edilirken nasıl tasarruf edilecek?
YÜK GARİBANIN SIRTINA YIKILACAK
Garibanın ilaç parasından, emeklilere ve çalışanlara verilecek ücretlerden, vergi ve zamlar vasıtası ile daha fazla kesinti yapılacaksa buna tasarruf denilemez.
Hiç de yabancısı olmadığımız bu formüle “halkın sırtına binmek” denir.
Yatırımcılar, anlatılanları Albayrak’tan YEP yeni masallar gibi dinledi. Dolar toplantı başlamadan evvel 6,10 TL’ye, euro 7,14 TL’ye kadar gerilemişti. Borsa İstanbul (BIST) 100 endeksi 97 bin puanın üzerine çıkmıştı.
Toplantı naklen yayınlandığı için Damat Berat’ın konuştuklarının hoş temenniler manzumesinden ibaret olduğu anlaşıldıkça kur yeniden yükselişe geçti.
Bir ara 6,35 TL’ye kadar tırmandı dolar. Gün nihayete erdiğinde dolar düşmedi, BIST coşmadı. Bilakis ekside kapattı günü. Hazine’nin 2 yıllık borçlanma maliyeti yüzde 25,40’a yükseldi.
ORTALAMA KUR TAHMİNİ EVLERE ŞENLİK
Damat Berat, 20 Eylül itibarıyla 6,20 TL civarında seyreden dolar/TL’nin 2018 sonunda 4,90 TL olacağını zannediyor. YEP’te ortalama kur tahminleri evlere şenlik (2018: 4,90 TL, 2019: 5,59 TL, 2020: 6,00 TL, 2021: 6,21 TL).
Kur artışının iktisadî faaliyete nasıl tesir ettiğini hakkel-yakin müşahede ediyoruz. Öyleyse hakikatten kopuk kur tahmini ile bahsedilen hedeflere ulaşılabilir mi?
İlk düğme yanlış iliklendiyse ötesini konuşmak bile vakit israfıdır.
Maalesef Erdoğan’ın, “Kriz-mriz yok. Bunlar manipülasyon.” sözlerinde kendini ele veren inkâr halet-i ruhiyesi Hazine ve Maliye Bakanlığı’na da sirayet etmiş.
Hakikat ile irtibatı kalmadı Türkiye’nin. Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Teşkilatı (OECD) Türkiye’nin 2018 büyüme tahminini yüzde 5’ten yüzde 0,5’e çektiği gün Damat Berat, aynı dönem için, “Yüzde 3,2 büyüyeceğiz.” diyebildi.
KRİZİ İNKÂR ETMEK
Krizi inkâr etmek neticeyi değiştirmiyor ki! İstanbul’da bir simit 1,75 TL oldu. Elektrik ve doğalgaz zamları bu kış vatandaşı mum ışığında battaniyelere sarılmak mecburiyetinde bırakabilecek kadar yüksek.
İşini kaybedenlerin sayısı eylül ve ekimde zirveye çıkacak.
Damat Berat’ın anlattığı YEP yeni masalların vesikası olarak programdaki hedeflerin tablosunu da makalenin içine dercettim.
Kriz derinleştikçe öfkesi çehresine vuran Erdoğan yakında bu vesikayı da Merkez Bankası’nın beyanlarını da buruşturup çöpe atacak nasıl olsa?
Kayın pederi sabrın son safhasında olduğunu söylemişti. Damat Berat’a verilen mühlet de doldu nitekim.
