Türkiye 2 ihtimalden birini seçecek

Piyasalar için de 24 Haziran çok bilinmeyenli ve sürprizlerle dolu bir seçim olacak.

HABER-ANALİZ | SEMİH ARDIÇ

Türkiye’de 56 milyon 322 bin seçmen 24 Haziran Pazar günü sandık başına gidiyor. İki pusula, iki oy ve tek zarfla yeni cumhurbaşkanlığı hükûmet sistemi ilk kez tecrübe edilecek.

Yurt dışındaki 3,5 milyon seçmenle birlikte toplam 60 milyona yakın seçmenin oyları ile hem yeni cumhurbaşkanı hem de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin (TBMM) 27. Dönemi’nde vazife alacak 600 milletvekili seçilecek. Anayasa değişikliğinden evvel milletvekili sayısı 550 idi.

1,7 MİLYON GENÇ İLK DEFA OY KULLANACAK

1 milyon 650 bin 171 genç 18 yaşını doldurduğu için ilk defa bu seçimde oy kullanacak. Gençlerin temayülü ilk turda yüzde 50’yi aşmak isteyen cumhurbaşkanı adayları için hayati kıymette.

Gençlerin anketlerde internet yasakları yüzünden mevcut iktidardan memnun olmadıklarını ifade etmesi muhalefete genç seçmenlerin hissiyatına dokunma fırsatı verdi. O yüzden bu kampanya dönemine sosyal medyadaki etkinlikler ve sanal mitingler damga vurdu.

Engelli seçmen sayısı 664 bin 326. 75 yaş ve üzerinde 2 milyon 473 bin 800 seçmen kaydı mevcut. Aileleri ile beraber 5 milyon 333 bin 899 kişi 271 ilçede kurulacak seyyar sandıklarda tercihte bulunacak.

PAZAR GÜN 08:00-17:00 SAATLERİ ARASINDA OY VERİLECEK

81 ilde kurulacak toplam sandık sayısı 181 bin 863. Cezaevlerinde ise 493 sandık kurulacak. 24 Haziran Pazar günü 08:00-17:00 saatleri arasında oy verilebilecek.

Bunlar Yüksek Seçim Kurulu’nun (YSK) ilan ettiği seçime dair resmî veriler. O rakamlar pazar günü sandıkta ete kemiğe bürünecek. O rakamların temsil ettiği insanlar, beklentilerine cevap verecek adayları tercih edecek.

Türkiye’nin 2023 yılına kadar hangi siyasetçiler ve partilerle yola devam edeceği 25 Haziran’ın ilk saatlerinde gayr-i resmî de olsa ilan edilecek.

AA’NIN “YÜZDE 52 ERDOĞAN” SKANDALINI MUHALEFET “ERKEN UYARI” SAYMALI

Demokratik bir memlekette asla tasvip edilmeyecek sabotaj, hile yahut hırsızlıklara teşebbüs edilmemesi kaydı ile sandıktan çıkacak netice 81 milyon namına bağlayıcı olacak.

Evvelki seçimlerde okul bahçelerinde plakasız otomobiller, trafoya giren kediler, çöplüklerden çıkan mühürlü oy çuvalları ve YSK’nın seçim gününde yaptığı kural değişikliklerinin tekrarı 24 Haziran’ı şaibeli hale getirecektir.

Daha şimdiden devletin ajansı AA’nın Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) lideri ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “yüzde 52” oy aldığına dair sonuçları TVNet ekranında 21 Haziran’da, yani seçimden 4 gün evvel 02.00’de bir anda ekrana geliverdi.

Erdoğan’ın “AKP mahalle başkanları” ile yaptığı toplantıda sarfettiği, “HDP’nin barajın altında kalması için hususî çalışma yapmamız lazım. Sabah erkenden sandıklarda hâkimiyeti sağlayın ve İstanbul’da bu işi başlamadan bitirelim.” sözlerle AA’nın “yüzde 52 Erdoğan” verisi yan yana getirildiğinde adil ve şeffaf bir seçim beklentisi suya düşüyor.

SANDIK GÜCÜ, OY VE ÖTESİ GİBİ TEŞEKKÜLLERE DESTEK

YSK’nın mühürsüz oy pusulası ve zarfların geçerli olacağına dair içtihadı birilerine oy çalma cesareti verebilir. Muhalefet partilerinin sandık müşahitlerinin omuzlarında büyük bir mesuliyet var.

Tamamen gönüllülük esası ile seçim günü görev alacak isimleri koordine eden Oy ve Ötesi, Sandık Gücü gibi teşekküllere maddi-manevi destek verilmeli. Her vatandaşın oy sayımı esnasında salonda, sınıfta bulunma hakkı olduğuna göre herkes oyunun takipçisi olmalı.

İLKLERİN SEÇİMİ OLACAK, ANKETÇİLER DE ŞAŞIRACAK

Her nevi hile ve hırsızlığa göz yumulmazsa 24 Haziran Seçimi herkesi şaşırtacak neticeleri ile siyaset tarihine geçmeye namzet.

Seçimin ilk kaybedeni de anket şirketleri olacak. Baskı altında kalmadan halkın nabzını aksettirmesi icap eden anket şirketlerinin Olağanüstü Hal (OHAL) şartlarında rahat çalışamadıkları tespitini de yaparak bir hakkı teslim edelim.

Yanılmalarında OHAL yasakları ve halka sirayet etmiş fişleme korkularının da payı olacak.

16 senedir iktidarda bulunan Erdoğan (AKP), ilk defa karşısında dişli bir rakiple seçime giriyor. Cumhuriyet Halk Partisi’nin (CHP) cumhurbaşkanı adayı Muharrem İnce iki aydan daha kısa bir müddette meydanları hareketlendirmeyi başardı.

Kitlelerdeki değişim heyecanı mitinglerde, sosyal medya paylaşımlarına verilen destekte, televizyonda seyredilme oranlarında müşahede ediliyor.

İyi Parti lideri Meral Akşener de Erdoğan’dan ve ortağı Devlet Bahçeli’nin partisi MHP’den oy devşirecek. Saadet Partisi’nin 77 yaşındaki lideri Temel Karamollaoğlu Erdoğan’dan daha zinde bir propaganda ortaya koyuyor.

HALK, OHAL YASAKLARINDAN VE KİBİRDEN BIKTI USANDI

Erdoğan’dan başlayarak AKP’nin en ücra kasaba teşkilatına varıncaya kadar sirayet etmiş kibir halkta derin bir öfke biriktirdi.

Olağanüstü Hal (OHAL) yasakları ve baskılar sebebiyle bu öfke dışa vurulamasa da İnce o öfkeyi sandık vasıtası ile müspet bir mecraya taşıyabileceğini gösterdi.

Erdoğan, dolayısı ile AKP halka yeni ve farklı vaatte bulunamadığı gibi ekonomideki çöküşe de mani olamadı.

Faizlerin yüzde 20’ye dayanmasına rağmen doların 4,75 TL’den aşağı inmemesi, pazarda patates-soğanın kilosunun 5-6 TL’ye çıkması gibi onlarca başlıkta vatandaşın canı yanıyor.

İdeolojik seçmen bir tarafa iktidar vekâletinin verilmesinde esas söz sahibi olan seçmenlerin tercihinde iki başlık tayin edici oluyor: Ekonomi ve terör.

BU GRAFİKTEKİ SEÇMEN DAVRANIŞI TEKERRÜR EDECEK

Metropoll Araştırma Şirketi’nin hazırladığı grafik Türkiye’de ekonomi bozulduğunda seçmenin iktidarı nasıl cezalandırdığını gösteriyor. Grafikten çıkarılacak mesaj şu: Ekonomik veriler ne kadar kötüleşmişse iktidara verilen destek de o kadar aşağı iniyor.

Düne kadar her seçimde en büyük kozu olan ekonomi bu sefer AKP’ye oy kaybettiriyor. Cari açık 57 milyar dolar. Bir sene içinde 185 milyar dolar dış borç ödenecek.

Merkez Bankası net döviz rezervleri iki aylık ithalatı bile karşılamıyor. Rezervler bir senede 10 milyar dolar eridi. Kaynak lazım. Zamlar seçim sonrasını tehir edildi. AKP seçimi kazandığında ilk iş olarak o geciktirdiği zamları yapacak.

IMF’NİN KAPISINA GİDEN İKİNCİ ÜLKE TÜRKİYE OLABİLİR

Dünyada para muslukların kısıldığı bir iklimde kur, faiz ve enflasyon kontrolden çıktı. Arjantin para bulamayınca ‘istemezük’ dediği Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) kredisine muhtaç düştü. 50 milyar dolar kredi tahsis eden IMF Arjantin’in önüne yapılacaklar listesi koydu.

Türkiye de seçimin akabinde borç krizi ile yüzleşecek. Dolayısıyla iş adamları, ihracatçılar, ithalatçılar ve Türkiye’ye sıcak para getiren fonlar seçimden çıkacak muhtemel neticelere göre A, B, C planlarını hazırlıyor.05

4 ihtimalden bahsedilse de son 2 ihtimal çok zayıf olduğundan yatırımcılar 3 ihtimalden her birine göre ekonomide olabilecek muhtemel gelişmeleri hesap etmeye çalışıyor.

ERDOĞAN KAZANIRSA…

İhtimal hesaplarından birincisine göre Erdoğan’ın cumhurbaşkanlığını, partisi ile Milliyetçi Hareket Partisi’nin (MHP) tesis ettiği Cumhur İttifakı’nın TBMM’de ekseriyeti elde etmesi halinde ekonomi için sisler bulvarında yolculuk devam edecek.

Piyasa bu durumda Erdoğan’ın tek adam yetkileri ile Merkez Bankası’nın bağımsızlığına son vermesinden endişe ediyor.

Erdoğan iki gün evvel Adana’da işadamlarına hitaben, “Şu 24’ünü hayırlısıyla bir atlatalım. 24’ünde siz bu kardeşinize yetkiyi verin, ondan sonra bu faizle, şunla bunla nasıl uğraşılır göreceksiniz.” dedi.

İki hafta evvel de “kendisine kur üzerinden harp ilan edenler” ile seçimi müteakip hesaplaşacağını söylemişti.

Piyasa bunları kenara not etti ve sandıktan bu yönde bir karar çıkarsa kısa vadede toparlanma görülse bile Erdoğan’ın atacağı sert adımlara bağlı olarak döviz ve faiz tırmanacak, borsa düşmeye devam edecek.

İNCE KAZANIRSA…

Erdoğan’ın ağzından kaçırdığı ‘TAMAM’ sloganı ile halktan oy isteyen Muharrem İnce şahsî performansı ile son iki haftada anketlerde öne çıktı.

Yabancıların masaya yatırdığı ikinci ihtimalin sandıkta tecelli etmesi halinde Türkiye kısa vadede derin bir nefes alacak.

Resmen ifade edilmese de yabancı cenahında İnce’nin kazanmasının Türkiye’yi daha büyük bir krizden kurtarabileceği yorumları yapılıyor.

Yatırımcılar kayıp senelerin telafisi ve yeni bir ıslahat dönemi için zinde bir isim olarak İnce’ye açık çek vermeye hazır. İnce’nin meydanlarda verdiği mesajlar yabancılar nezdinde makul ve ümit verici bulundu.

Piyasa için en ideal seçim neticesi İnce’nin cumhurbaşkanlığında Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), İyi Parti ve Saadet Partisi’nden teşekkül eden Millet İttifakı’nın TBMM’de 301 ve üzeri sandalye sayısına ulaşmasıdır.

Bu tabloda Halkların Demokratik Partisi’nin (HDP) yüzde 10 barajını geçtiği kabul ediliyor.

Halen Edirne Kapalı Cezaevi’nde tutuklu bulunan Selahattin Demirtaş, HDP’nin Cumhurbaşkanı adayı olarak Kürt seçmeni biraraya getirmekle kalmayıp, sol ve sağdan farklı seçmen kitlelerinden oy alabilecek potansiyele sahip.

Seçimin neticesini ilk kez oy kullanacaklar ve Kürt seçmen belirleyecek.

DİĞER İHTİMALLER: KAOS VE ERKEN SEÇİM

Diğer iki ihtimal ise kaos ve erken seçimi ihtiva ediyor. Erdoğan ya da İnce’den birinin cumhurbaşkanı olması ve TBMM’de karşılarındaki ittifakın 301 ve üzeri sandalyeye sahip olması anlamına geliyor ki seçmen ne ilk turda ne de ikinci turda böyle bir neticeyi arzu etmeyecektir.

Zira Türkiye’nin değişime, normalleşmeye ve hukuka su kadar ihtiyacı var. Giderek kronik hale gelen siyasî ve iktisadî meselelerin çözülebilmesi sandıktan çıkacak kararla birebir irtibatlı olacak.

Sandığın verdiği mesajın ne kadar isabetli olup olmadığını ekonomide anında müşahede edeceğiz.

Yatırımcılar en kötü ihtimale kadar dünden hazır.

Türkiye’nin istikbali Erdoğan ya da İnce ihtimalinden birine göre şekillenecek.

Temennim odur ki 24 Haziran’da yapılacak seçim Türkiye’nin içinde bulunduğu karanlık tünelden çıkmasına vesile olsun, memleket yeniden demokrasi ve hukuka rücu etsin.

YATIRIMCILARIN MÜZAKERE ETTİĞİ 4 SEÇİM SENARYOSU

1) Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan-Cumhur İttifakı (AKP-MHP):

JP Morgan: Siyasî gerilim azalmasına rağmen Merkez Bankası (TCMB) üzerinde baskı devam eder. Bu da piyasaya olumsuz akseder.

Nomura: Aynı makro politikalar devam edeceği için piyasa için neticesi olumsuz.

Commerzbank:  TCMB’ye ne olacağına dair endişeler artar, risk primi yükselir.

ABN Amro: Yüksek büyüme ısrarı ve TCMB baskısı piyasa için menfi olur.

2) Cumhurbaşkanı Muharrem İnce-Millet İttifakı (CHP-İyi Parti-Saadet Partisi):

Capital Economics: TCMB’nin yanısıra üst kurulların özerkliğini yeniden tesis edecek politikalara dönüş sinyaliyle piyasada toparlanma olur.

Medley: Seçimin hemen akabinde piyasalarda güçlü bir yükseliş yaşanır. Daha sonra muhalefetin uyumuna bakılır.

JP Morgan: Köklü reformların önü açılır, ancak yeni belirsizlikler olur.

3) Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan-Millet İttifakı (CHP-İyi Parti-Saadet Partisi)

Blackfriars: Hisselerde yüzde 5-10 düşüş, bono ve TL’de zayıf seyir.

Unicredit: Belirsizlik ve yeniden seçim getirebilir.

JP Morgan: Merkez Bankası gibi kurumlara daha fazla özerklik gelir, ancak siyasî tıkanmalar sebebiyle erken seçim olabilir.

Commerzbank: Erken seçim ihtimali artar.

4) Cumhurbaşkanı Muharrem İnce-Cumhur İttifakı (AKP-MHP):

SEB: En menfi piyasa tepkisini göreceğimiz netice bu olur.

Blackfriars: Çok riskli bir sonuç olur. Yatırım yapmadan evvel beklemek lazım.