YORUM | ALPER ENDER FIRAT
Üç yıl önce PKK’nın yardım ve yataklığıyla yerle bir edilmişti Diyarbakır Sur içi. PKK; AKP’nin yeni siyaset konseptine uygun olarak barış sürecini sonlandırmış ve birçok ilde olduğu gibi Diyarbakır Sur içinde de hendek kazarak kent savaşları başlatmıştı. Bu hareket hem Demirtaş’ın yükselen sempatisinin önünü kesip daha da ileriye gitmesini engellemiş, hem de AKP’nin yeni politikalarına çok iyi bir gerekçe olmuştu. Bir de diğer birçok il gibi Diyarbakır Sur içinin yerle bir olmasına sebep olmuştu.
Yüzlerce yıllık tarih yok edilmiş, bu bölgedeki mahalleler daha önce sanki hiç yaşanmamış boz bir toprak parçasına dönüştürülmüştü. Üstüne üstlük ne PKK’nın ne de hükümetin sevdiği Tahir Elçi, Diyarbakır’ın tarihi mirasına sahip çıkmak için düzenlenen bir etkinlikte ortak prodüksiyonuyla katledilmişti.
Dönemin Başbakanı Ahmet Davutoğlu yerle bir edilen Diyarbakır Sur içini yeniden eski kimliğine kavuşturacaklarını orasını ‘Toledo’ gibi bir kent yapacaklarını beyan etmişti.
Bunu duyduğumuz zaman ‘nasıl yani?’ Demiştik. Toledo mu? Ham hayali bile heyecanlandırmıştı bizi. Hani İspanya’nın eski başkenti, Endülüslülerin Tuleytula dedikleri daracık sokaklarına dalıp tarihin içinde kaybolacağınız orta çağdan günümüze gönderilmiş şehir mi? Müslümanların, Hristiyanların ve Yahudilerin birlikte yaşadığı, bugün bile sokaklarında dolaşırken hangi dönemde yaşadığınızı size unutturan şehirden mi bahsediyorsunuz?
Attığınız her adımda, başınızı çevirdiğiniz her yerde asırlar öncesinden kalmış bir şeyler göreceğiniz şehir. Gerçi Suriçindeki Diyarbakır’ın geçmişi Toledo’dan hiç de geri kalır değildi. Heybesinde biriktirdiği yaşanmışlık belki oradan çok daha fazlaydı.
Ahmet Davutoğlu Toledo örneğini sanırım bilerek vermişti. Çünkü birçok açıdan bu iki şehir benzerlikle gösteriyordu. Her şeyden önce Toledo; tıpkı bir zamanlar Diyarbakır’ın olduğu gibi Hristiyanların, Müslümanların ve Yahudilerin bir arada yaşadığı çok kültürlü bir kentti. İkincisi İspanya İç savaşında Hükümet güçleri tarafında iki ay kuşatma altında kalmış, yoğun bombalama sebebiyle pek çok bina büyük yerle bir edilmişti. Şehri savunanlar ise hendekler kazarak saldırılara direnmeye çalıştılar. Sonuçta Toledo bu savaştan çok büyük hasarla çıkmıştı, bunun üzerine kimse fırsat bu fırsat deyip tarihi mekanları dozerlerle temizleyip yepyeni villalar yapmaya yeltenmedi. İspanyollar böyle yapmak yerine kentin yaralarını sarmak için kollarını sıvadılar.
1939 yılında başlayıp 1957’ye kadar devam restorasyonla şehrin zarar gören kısımları eski haliyle yeniden inşaa edildi. 10 Ağustos 1982’de şehir özerklik statüsünü kazandı.
Bugün eski şehrin mimarisi ve tarihi dokusu o kadar korunaklı ki, bir çivi çakmak ya da pencere pervazına bir tabela asmak yerel makamlardan zorlukla alınan özel izinlere bağlı.
Peki üç yıl önce yerle bir olan Diyarbakır Suriçin’de durum nedir? Bu süre içinde Ahmet Davutoğlu Başbakanlıktan azledilmiş, kentin kimliğinin korunması konusunda ses yükselten Baro Başkanı Tahir Elçi canlı yayında katledilmişti.
Bu sorunun cevabını Nurcan Baysal’in haberi veriyor ve Ahval’deki görüntülü haberinde cinayeti bütün çıplaklığıyla gözler önüne seriyor. Habere göre 3 yıl önce bombalarda yerle bir edilen mahalleler dümdüz edildikten sonra şimdi o alanlara villalar yapılıyor. Binlerce yıllık surların dibine asırlar boyu yaşanmışlığın üzerine hunharca beton dökülüp villa tarzı evler yapılıyor, geniş caddeler, bulvarlar açılıyor. Sanki yeryüzünde villa yapacak alan kalmadı, sanki arsasızlıktan, evsizlikten bütün Diyarbakır sokaklarda yatıyor.
Nasıl bir katliam, nasıl bir medeniyet düşmanlığıdır anlamak mümkün değil.
Eski Diyarbakır yani Türk’ün, Kürt’ün, Ermeni’nin, Süryani’nin, Yahudi’nin kültürel olarak var olduğu bir Diyarbakır’dan şövenist bir paradigma oluşturabilmeleri mümkün değil. Onlar var oldukça tek bir ırkın şehri olmayacak ve PKK gibi Kürt ırkçılarının söylemleriyle hep havada kalacak. Bu yüzden Diyarbakır’daki başka medeniyetten ne varsa birer birer yok ediyorlar. Bunu da vatan millet sesleri arasında AKP hükümeti yapıyor.
