HABER-YORUM | SEMİH ARDIÇ
Statüko kuvveti elinde bulunduran şahıs ya da müesseselerin değişime, umumun menfaatine ve çoğulculuğa karşı tahakkümü olarak ifade edilebilir.
Kuvvet ile iktidar birbirinin ikizidir. Siyasî iktidar kadar malî iktidar da elde ettiği imtiyazı, kazançları kaptırmaktan imtina eder.
İktidar sahiplerinin kendi ikballeri uğruna ne kadar tehlikeli olabileceklerini gösteren sayısız misal tarihin ibretlik devirlerini teşekkül ettirmiştir. “Ölümü gösterip sıtmaya razı etmek” mutlu azınlığın en değişmeyen taktiğidir.
PARA ASLA UYUMAZ
Dünyada mali iktidarı elinde tutan piyasalar ve onların beyaz yakalılarının ne kadar iki yüzlü ve menfaatperest olduğuna dair Hollywood yapımı onlarca film var.
Michael Douglas ve Oliver Stone’un başrollerini paylaştığı 2010 yapımı “Para Asla Uyumaz (Money Never Sleeps)” filmi bunlardan sadece biri… O filmde “Wall Street” diye bilinen New York Borsası’nda dönen dolaplar, küçük yatırımcının “Aç gözlülük iyidir.” ahlaksızslığı ile nasıl sömürüldüğü anlatılır.
İlki 1987’de çekilen o film, kapitalizmi ahlaka davet etse de 2008 krizinden bu yana piyasalarda statükonun hükümranlığı aynen devam ediyor.
KRİZİN FÂİLLERİ BEDEL ÖDEMİYOR
Mütemadiyen yüzde 1’in dediği oluyor. Yüzde 1 zarar edecek diye kalan yüzde 99’a en ağır vergiler ve 10 senede bir tekerrür eden krizler reva görülüyor.
Krizi çıkaranlar şaşaalı hayatlarını değiştirme ihtiyacı bile duymazken sıradan insanlar daha da fakirleşiyor.
Başlıktaki teslimiyetin son adresine gelince… Amerikan Merkez Bankası (Fed) 30 Ocak’ta yüzde 1’e teslim oldu.
Fed daha evvel ilan ettiği faiz artış takviminde sürpriz bir şekilde geri adım attı. Gösterge faizini yüzde 2,25-2,50 bandında sabit bırakan Fed’in Başkanı Jerome Powell erken havlu attı.
ABD Başkanı Donald Trump’ın “Artık faiz artışına son vermeliler.” tweeti ile Fed’in piyasacılara boyun eğmesi arasında birebir irtibat var.
2008 KRİZİ DE BÖYLE ÇIKMIŞTI
2008 krizinin sebebi neydi? Batık mortgage kredilerini borsada allayıp pullayan, hepsine “A+++” notu veren akıl hocaları ve sanal gelirler üzerinden servetine servet katan broker imparatorluğunun başının altından çıkmıştı o kriz.
Hepsi şık elbiseleri ve kadife eldivenleri ile ABD ekonomisini uçurumdan aşağı atmıştı. 640 milyar dolar aktif büyüklüğü ile yatırım bankası Lehman Brothers, 3A notu ile battığında herkesin birbirine hayal sattığı anlaşılmıştı.
Kriz ABD’de patladı, artçıları dünyanın her tarafında yıkıma sebeb oldu. Yunanistan, İtalya ve İspanya hâlâ belini doğrultamadı. Bütün dünya borsacıların düşürdüğü uçurumdan çıkabilmek için 10 senedir tırmanıyor.
ÖDÜNÇ VERİLEN PARALAR
Merkez bankalarının bankalara ödünç verdiği trilyon dolarlar ile ekonomiler toparlandı, araba hızlanmaya başladı.
Mamafih aynı statükocular ödünç paraları vermeye yanaşmıyor. Faiz arttıkça hisse senetleri düşüyor, Türkiye gibi kısa vadeli yüksek kazanç elde edilen pazarlarda bavulu toplamak mecburiyeti hasıl oluyor.
El kesesinden borsacılığa alıştılar bir kere.
Oysa ABD aynı hataya bir daha düşmemeliydi. Enflasyon yeniden tırmanırken varlık fiyatları irrasyonel artarken Fed’in paranın maliyetini artırması elzemdi. Zaten böyle taahhütte bulunmuştu.
Faizler 2013’ten bu yana yüzde 0,25’ten yüzde 2,50’ye kadar gelmişti. İktisatçıların ekseriyeti mevcut şartlarda en az 3 faiz artışında ittifak ediyordu. Fed Başkanı Powell Trump ve Wall Street cenahından gelen tazyike boyun eğerek ekonomiyi yine ateşe attı.
TÜRKİYE İÇİN KISA VADEDE İYİ HABER
Faiz seviyesi krediye erişimi ve tüketim harcamalarını belirleyen en önemli faktördür.
Piyasaya verilen trilyon dolarların yüzde 1’in elinde kalmasının reel ekonomiye faydadan ziyade zarar getirdiğini 2008 krizinde herkes esefle müşahede etti. Şimdi aynı düzen devam edecek.
2008 krizini çıkaran da banknot matbaalarını çalıştıran da borsacılar. Mevcut tabloda nefes alan sıcak para, Türkiye gibi döviz borcu yüksek pazarlara akacak.
Yine gittikleri memleketlerin borcu yükselecek, üretmek yerine ucuza ithal etmek tercih edilecek. Hamburger menüsüne 250 dolar ödeyen borsacılar için milyonlarca işçi saatlerce madende, atölyede veya tarlada ter dökecek.
APPLE ERİDİKÇE FED’İN DİZLERİNİN BAĞI ÇÖZÜLDÜ
Fed Başkanı Powell muhtemelen Apple gibi teknoloji devinin piyasa değerinin 4 ayda 430 milyar dolar erimesinden korktu. Dünya ekonomisinde büyüme tahminleri aşağı çekilirken hafif gaza basmanın mahsuru yok diye düşündüler.
Trump’ın ticaret harbi ile tetiklediği yavaşlamaya karşı müdafaa hattı kurmaya Fed gönüllü oldu. Yeni kriz sopası gösterildi Fed’e ve bu taktik tuttu.
Oysa fiyat istikrarı ekonominin sigortasıdır. Türkiye’de bizzat 2018 senesi ağustos ayında müşahede edildi ki merkez bankaları vazifesini ifa etmediğinde kur ve faiz kontrolden çıkıyor, enflasyon tahminlerine 4-5 katına yükseliyor…
Sıcak paraya yahut casino ekonomisine teslim olmuş bir dünya için 2008 krizi statükoyu değiştirmek adına tarihi bir fırsat sunmuştu. Maalesef o fırsattan istifade edilme gayreti de akim kalacak gibi…
AKP SICAK PARAYI SEVER
Fed ekonominin seyrine dair tespitleri ile bir evvelki toplantıdaki çizgiyi takip ederken muslukları gevşetmeye karar vererek kendisini inkâr etti.
Piyasanın zımni tehdidine boyun eğildiği için Türkiye gibi gelişmekte olan ekonomilerde kısa vadeli bahar rüzgârları esebilir.
Türkiye hem lehte hem de aleyhte neticeleri olabilecek bir kavşakta.
Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) “vur-kaç” için gelen sermayeye dünden razı olduğu için yine tüketimi yine inşaatı fonlayacaktır.
Dış borç AKP’nin iktidara geldiği 2002’den bugüne 430 milyar dolara, millî gelirinh yüzde 53’üne nasıl çıktıysa bundan sonra da aynı seyri sürdürecektir.
Sıcak para ile seçim rüşvetleri dağıtılacak, kronik rahatsızlıkların tedavisi tehir edilecek. Haliyle krizden çıkış tarihi daha uzun vadeye yayılacaktır.
FIRSATA ÇEVRİLEBİLİR Mİ?
Tulumbadaki su muvakkaten bir miktar artacak. Sıcak para temayülü fırsata çevrilebilir mi? İstenirse niye olmasın!
Keşke mülkiyet hakkı, ifade hürriyeti, kuvvetler ayrılığı ikame edilse, otoriterliğe son verilse, böylece istihdamı artıran katma değerli ve kalıcı yatırımların zemini tesis edilebilse… Maalesef hoş temennilerin memlekette artık karşılığı yok.
Fed günü kurtarmak için nasıl statükoya teslim olduysa Türkiye de istikbalini Recep Tayyip Erdoğan’ın tek adamlığına teslim etti.
Teslimiyetin bedeli herkes için ağır olacak…
