HABER İNCELEME | İLKER DOĞAN
31 Mart seçimlerindeki karartma operasyonuyla tepkileri çeken Anadolu Ajansı, önceki gün soğan fiyatlarıyla ilgili bir haber yayınladı. Haberde, Adana’da hasadın başladığı ve soğanın kilosunun bu ay sonuna kadar 1 liraya kadar düşeceği ileri sürüldü. Soğanın şu anda halden çıkış fiyatı 5-6 lira. Üretim miktarı artırılmadan, çiftçinin girdi maliyetleri düşürülmeden Türkiye’nin 1,5-2 liraya soğan yemesi hayal!
Anadolu Ajansı, algı operasyonlarına devam ediyor. Son yaptığı haberde, 31 Mart sonrası fiyatı 10 liraya kadar fırlayan soğanla ilgiliydi. Haberde soğanın fiyatının nisan sonuna kadar 1,5 hatta 1 liraya kadar düşeceği ileri sürüldü. Peki bu mümkün mü?
TURFANDA HASAT ÇARE OLUR MU?
Hemen söyleyelim; değil! İlk soğan hasadı Adana’da başladı. Yaklaşık 120 bin ton rekolte öngörülüyor. Bunlar turfanda, başka bir deyişle kısa gün soğanı. Depolanmaz. Normalde turfanda hasadı mayıs-haziranda olurdu. Ancak soğan fiyatı 10 liraya kadar çıkınca, çiftçiler daha fazla kazanmak için ürünlerini beklenenden 15-20 gün önce hasat etmeye başladı. Turfanda hasat, toplam hasadın yaklaşık yüzde 25-30’udur. Asıl hasad ise Temmuz-Ağustos-Eylül aylarında olur. İşte bu dönemde yapılan hasat sonrası toplanan ürünler depolanır. Depolanmazsa sonbahar ve kış aylarında yiyecek soğan bulunamaz! Ve fiyat da bugün olduğu gibi 10 liraya çıkar!
ÜRETİCİ PARA KAZANMAK ZORUNDA
Turfanda hasat fiyatları aşağı çekecektir. Ancak bunun 1-1,5 liraya kadar düşmesi mümkün değil! Üretici para kazanmak için erken hasad yapıyor. 50 kuruşa vermek için hiç bir üretici erken hasat yapmaz! Dolayısıyla ürünün tarladan çıkış fiyatı bile 1,5 liranın üzerinde olabilir. Zaten olmalı da! Zira üretici para kazanmazsa üretim yapmaz/yapmıyor. Çiftçi üretmetiği zaman ise ürünün fiyatı tıpkı bugün olduğu gibi inanılmaz rakamlara çıkıyor.
1,5-2 LİRAYA SOĞANI UNUTUN!
Soğanın bugün halden çıkış fiyatı 5-6 lira. Tarladan turfanda soğan 1,5 liradan çıktığını düşünelim. Tüccar, komisyoncu, halci, nakliyeci, market… Bu zincirin her bir halkası ürüne komisyonunu koyacak. Ve o soğan markete gelene kadar yine 4 lirayı bulacak. Türkiye’de soğan fiyatlarının bırakın 1 lirayı, 2 liraya düşmesi bile kısa vadede mümkün değil. Zira ülkenin bir tarım politikası yok!
PEKİ NE YAPILMALI?
Öncelikle üretim miktarı artırılmalı. 1995 yılında 2,8 milyon tondan fazla olan kuru soğan üretimi geçtiğimiz yıl 1,9 milyona geriledi. Ülkenin nüfusu ise ters orantılı olarak 58 milyondan 82 milyona çıktı. Soğan fiyatının en azından uzun vadede düşmesi için üretimin baştan sona planlanması gerekiyor. Ayrıca çiftçinin girdi maliyetleri son bir yılda yüzde 100’lere varan oranlarda arttı. Bunun da aşağı çekilmesi şart. Çiftçi kazanmazsa üretmez! Son olarak, üretimden tüketime kadar olan tüm süreç denetim altına alınmalı. Kısaca; soğanda yaşanan sorunlar depo baskınları ya da üretici, tüccar, pazar esnafı ‘terörist’ ilan edilerek çözülemez. Çözülemedi de zaten! Planlı, üreticiyi destekleyen ve piyasayı düzenleyen kalıcı politikalara ihtiyaç var.
