ÖZEL HABER | İLKER DOĞAN
Türkiye bir günde en doğusundan en batısına üç depremle sarsıldı. İlk deprem 01.26’da Konya’nın Derebucak ilçesinde yaşandı. 4,5 şiddetindeki depremde ölen ya da yaralanan olmadı. İkinci deprem haberi ise İran’dan geldi. İran’ın Türkiye’ye sınır olan Hoy kentinde saat 08.53’de yaşanan 5.9 büyüklüğündeki deprem, Van’ın Başkale ilçesinin sınır köylerinde yıkıma neden oldu. Özpınar ve Güvendik köylerinde 4’ü çocuk 9 kişi hayatını kaybetti, 37 kişi ise yaralandı. Yaralılardan 9’unun durumunun ağır olduğu açıklandı. Üçüncü sarsıntı ise Türkiye’nin batısında yaşandı. Manisa’nın Akhisar ilçesi 15.40 sıralarında 4,5 büyüklüğündeki depremle sallandı. Van’da ‘orta şiddetli’ bir depremde bile can kaybı yaşanması Türkiye’nin yapı stoğu sorununu tekrar gözler önüne serdi.
Türkiye’de deprem kendisini bir günde üç kez hatırlattı. Gece yarısı Konya’da, 15.40 sıralarında ise Manisa’da yaşanan 4,5 büyüklüğündeki depremlerde ölen ya da yaralanan olmadı. Ancak sabah 08.53 sıralarında yaşanan ve merkez üssü İran’ın Hoy kenti olarak açıklanan deprem Van’ın Başkale ilçesine bağlı 4 köyde yıkıma neden oldu. Büyüklüğü 5,9 olarak açıklanan depremin, yerin 5,2 km derinliğinde yaşandığı öğrenildi. Başkale’nin Özpınar ve Güvendik köylerinde 4’ü çocuk 9 kişi hayatını kaybetti. Gelenler ve Kaşkol köylerinde ise çok sayıda ev oturulamaz hale geldi. 4 köyün toplam nüfusunun 2 bin 200 civarı olduğu öğrenildi. Depremden hemen sonra bölgeye 25 ambulans, 1 helikopter ambulans ve 13 UMKE ekibi ve 1.250 çadır sevk edildi.
KÖYLER FAY ZONU ÜZERİNE KURULU
Depremin büyüklüğü 5,9. Yani orta şiddetli bir deprem. Normal şartlarda can kaybı yaşanmaması gerekiyor. Ancak buna rağmen 9 kişi hayatını kaybetti, çok sayıda ev yerle bir oldu. Bunun en önemli sebebi söz konusu köylerin tam olarak Başkale fay zonu üzerinde kurulmuş olması. İkinci nedeni ise yapıların depreme dayanıksız, yığma binalar şeklinde inşaa edilmesi. Bölgede Özpınar, Güvendik, Gelenler ve Kaşol gibi yüzlerce köy var.
40 KM UZUNLUĞUNDA BİR FAY
Depremin meydana geldiği Başkale fay zonu yaklaşık 40 km uzunlukta. NTV’ye konuşan Cumhuriyet Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Orhan Tatar, söz konu fay zonunun ‘münferit’ olduğunu ve 2-3 parçadan oluştuğunu anlatıyor. 30 km’lik kısmı Türkiye içerisinde, 10 km’lik bölümü ise İran sınırlarında yer alıyor. Deprem ise İran sınırları içerisinde meydana geldi. Artçılar da aynı şekilde İran kaynaklı. Deprem uzmanı Prof. Dr. Naci Görür, “Deprem Başkale Fayının kuzeydoğu ucunda yaşandı. Bu fay uzunluğu itibariyle 5,8’den daha büyük deprem üretebilir.” diyor.
HAYVANLAR TELEF OLDU
Gelenler Köyü Muhtarı Özcan Işık, 80 haneli köyde bazı ev ve ahırların yıkıldığını söyledi. İnsanlar korktuğu için eve giremiyor. Ahırların yıkılması nedeniyle hayvanlarımız telef oldu.” ifadelerini kullandı. Gelenler köyünden Ferhat Tulan ise, “Köyümüzde 80 hane var. Yaklaşık 40-45 ev yıkıldı. Çok sayıda hayvanımız telef oldu.” dedi.
NE YAPILMALI?
Yıkım yaşanan köylerdeki yapı stoğu son derece kalitesiz. Evler kerpiç bile değil. Yığma yapılar. Yuvarlak taşlar, yuvarlak kalaslarla birlikte harmanlanmış ve üzerine çatı konularak ‘ev’ haline getirilmiş. Evlerin yapımında kullanılan kalaslar bile yuvarlak. Dolayısıyla yıkılması da kolay oluyor. Bu köyler gibi onlarcası var. 5 şiddetindeki bir depremde bile yerle bir olacak onlarca köy, yüzlerce ‘ev’ var bölgede. Uzmanlar, özellikle fay hattına yakın olan köylerde yapı stoğunun ‘ahşap’ olması gerektiğini anlatıyor. Kısa ve orta vadede prefabrik yapılar da can kaybının önüne geçebilir.
85 ilin 55’i 1. dereceden deprem bölgesinde
Türkiye, depremselliği yüksek olan bir bölgede yer alıyor. İki önemli ve aktif fay hattı üzerinde. Bunlardan birincisi Kuzey Anadolu Fay Hattı. Bingöl Karlıova’dan başlayarak Marmara denizine kadar gidiyor. Uzunluğu yaklaşık 1.200 km. Genişliği ise 100 metre ile 10 km arasında değişiyor. İkinci önemli fay hattı ise Elazığ depreminin yaşandığı Doğu Anadolu fayı. Uzun süredir suskundu, yeniden harekete geçti ve uzmanlara göre bu hayra alamet değil. Antakya- Amik Ovasından başlayan DAF, Karlıova civarında Kuzey Anadolu Fayı ile birleşiyor. Yaklaşık 600 km uzunluğunda. Geçmişte 7,5 şiddetinde depremlerin yaşandığı bir fay zonu. İşte Türkiye bu iki fay boyunca hareket ediyor. 81 ilin 55’i birinci derece deprem bölgesinde. Buna rağmen ülkedeki yaklaşık 20 milyon yapı stokunun 13 milyonu kaçak!
7 milyon konut, dönüşüm bekliyor
Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum, Şubat 2019’da yaptığı açıklamada, Kentsel Dönüşüm Eylem Planı kapsamında 6-7 milyon konutun riskli olduğunu ve acilen yıkılması gerektiğini söylemişti. Söz konusu konutlardan acil, öncelikli denilen 1,5 milyonunun dönüşümünün 5 yıl içerisinde sağlanacağını anlattı o toplantıda. Kurum’un açıklamasına göre yılda 300 bin konut dönüştürülecek! 2012 yılında başlatılan Kentsel Dönüşüm Seferberliği kapsamında şubat 2019’a kadar 590 bin konutun dünüştürüldü. 7 yılda sadece 590 bin konut dönüştürülmüş. Yılda ortalama 84 bin 285 konut! AKP rejimi, 6-7 milyon konutun dönüşümünü 20 yılda tamamlamayı düşünüyor. Ancak dün bir kez daha ortaya çıktı ki, Türkiye’nin 20 yıl vakti yok!