Türk Hava Yolları, reklamlarında dünya yıldızlarını oynatan ve ‘Türkler uçuyor’ sloganlı reklam filmindeki gibi mütemadiyen irtifa kazanan bir havayolu şirketiydi. Her sene çift haneli büyüme rakamları ile bütün yatırımcıların dikkatini çekiyordu. 2015’te Avrupa’nın en değerli 4. markası oldu.
Kâr rekoru kırıyordu. Havacılıkta kariyer yapmak isteyenlerin hayallerini süslüyordu. Konfor, güvenlik ve ‘en az rötarlı uçuş’ gibi kategorilerde dünya devlerini geride bırakacak neticeler elde ediyordu. İstanbul Atatürk Havalimanı Dış Hatlar Terminali’nde açtığı yolcu salonu (CIP Lounge) en lüks otelleri aratmayacak ikram ve konaklama hizmeti sunuyordu. Karnı yarık, kuzu tandır, ızgara levrek gibi Türk mutfağının en leziz tatlarını business class yolcularına şef aşçılar bizzat servis ediyordu.
LİYAKAT SAHİBİ YÖNETİCİLERLE ŞAMYONLAR LİGİ’NE ÇIKTI
Liyakat sahibi yöneticilerin vizyoner yatırımları, azimli çalışanların gayretleri ile birleşince havacılıkta şampiyonlar ligine terfi etmişti. Meşhurların seyahat için tercih ettiği havayolunun reklam filmleri ve ilanları dünyanın dört bir tarafında boy gösteriyordu.
Türkiyeli herkes, Avrupa Basketbol Ligi’ne sponsor olan ve adını ‘THY Euroleague’ olarak değiştirecek kadar iddialı bir tırmanışa şahitlik ediyordu. Basketbol yıldızı Kobe Bryant’tan tenisçi Caroline Wozniacki’ye, Barcelona’nın futbol dehaları Messi ile Xavi’den Manchester United’ın efsaneleri Ryan Giggs ile Edwin Var Der Sar’a kadar nice meşhur isim THY’nin tanıtım takımının oyuncuları oldu. Reklam filmleri 100’e yakın memlekette en çok seyredilen televizyon kanallarında yayınlandı.
‘THY Euroleague’ için 15 milyon euro, Kobe Bryant için 5 milyon euro, Barcelona futbol takımı için 8 milyon euro ödediği devirde tanıtım bütçesi 70 milyon dolar civarındaydı. Avrupa’nın en iyisinin belirlendiği ‘Best Airlines in Europe’ sıralamasında 2014’te ilk sırada yer aldı. THY’yi Avrupa sıralamasında Lufthansa, Swiss, British Airways ve Austrian takip etti.
1,34 MİLYAR TL ZARAR, 20,7 MİLYAR TL BORÇ
78 milyonu hep umut ve heyecan veren haberlere alıştıran THY artık inişe geçti. Yolcu sayısında görülen düşüş üst üste üç çeyrektir durdurulamadı. 2016’nın 9 aylık döneminde 1,34 milyar TL zarar etti. Senelik bilanço açıklandığında zarar 1,7 milyar TL’yi bulabilir.
Eylül sonu itibarıyla net döviz borcu 20,7 milyar TL’ye tekabül ediyordu. Bu tutarın 12,4 milyar TL’si Euro, 9,4 milyar TL’si Japon Yeni’dir. Bu yüzden TL değer kaybettikçe THY’nin borçlarını ödeme kabiliyeti azalıyor, riskleri artıyor. Artan maliyet zararı büyütüyor. Kur farkından 2016’nın Temmuz-Eylül döneminde 270 milyon lira zarar etti. O günden bugüne kadar dolar 50 kuruştan fazla arttı. Bu da THY için zararın artması demek.
Bilançodaki bozulma THY’nin Borsa İstanbul’da işlem gören hisselerinin de değer kaybetmesine sebebiyet verdi. THY, Borsa’da bir senede yüzde 25 eridi. 2014’te 10,10 TL’den işlem gören hissenin en son fiyatı 5,40 TL civarında. Son üç senede piyasa değeri yarı yarıya azaldı ve 1,8 milyar dolara geriledi.
Bir kere düşmeye gör! İrtifa ve itibar kaybı hemen yatırımcılara haber veriliyor. Kredi derecelendirme kuruluşu Moody’s, 2016’nın Ağustos ayında THY’nin kredi notunu Ba3’e düşürdü. Görünümü ise negatifte tuttu. Kurum açıklamasında THY’de zor günlerin hemen geçmeyeceğine dair tespitler vardı: “Ocak-Temmuz 2015 döneminde yüzde 78 olan doluluk oranı, yabancı turistlerin güvenlik endişesiyle Türkiye ve Avrupa’yı tercih etmemesi ve İstanbul’un geçiş noktası olarak daha az kullanılması sebebiyle 2016’nın ilk yedi ayında yüzde 73,7’ye geriledi.” Bir başka ifade ile Türkiye’nin dış siyasette, Suriye’de attığı hatalı adımların faturası THY’ye de çıktı. Moody’s, THY’nin filosuna katılan yeni uçakların borçla alındığına, dolayısıyla döviz riskinin yüksek olduğuna da dikkat çekti.
BİM, NEREDEYSE 2,5 THY EDİYOR
Tek marifeti Erdoğan ailesine yakınlık olan isimlerin yönetim kurulunda sayısı arttıkça THY’nin irtifa kaybı hızlandı. Hal-i hazırda BİM mağazalarının piyasa değeri 4,1 milyar dolar. Yani BİM ile THY’yi iki defa satın alabiliyorsunuz. 500 milyon dolar da cebinizde kalıyor. Sözcü’den Murat Muratoğlu’nun tespitine katılıyorum: “Havayolu taşımacılığı ile ilgisi, biniş kartına bakıp koltuğu hostese sormadan bulabilecek olan bu kişiler şirketi hakkıyla yönetememişler demek.”
Tablo bu kadar berbat iken yönetimin ne yapması icap eder? Giderleri en asgarî seviyeye indirmesi lazım değil mi? Hayır, öyle olmadı. 30 uçağı folyoya sarıp parkta bekleten THY yönetimi, devrik Tunus liderinin uçağını 78 milyon dolara satın aldı. Uçağın Reis-i Cumhur Recep Tayyip Erdoğan’a tahsis edeceği konuşuluyor. Madem TC–ANA uçağı (THY’ye 200 milyon dolara mal olmuştu) Erdoğan’a dar geliyor, durduğu yerde para yiyen iri gövdeli uçaklardan biri niye Saray’ın emrine verilmiyor?
Sinema oyuncusu Morgan Freeman’a da yeni reklam filmi için 5 milyon dolar ödendiği iddiası var ki “Bu ne perhiz, bu ne lahana turşusu.” dedirtiyor. Madem para vardı çalışanların zammı niye donduruldu? 322 uçan şef niye eve yollandı?
Alman havacılık devi Lufthansa’nın 2017 stratejik planlarının müzakere edildiği bir toplantıya katılan bir arkadaşım, “Daha evvel THY’ye göre hamle yaparlardı. Şimdi hiç oralı değiller. Artık THY’yi rakip görmüyorlar.” dedi. O bunları anlatırken içimden bir şeyler kopup gitti.
Ne dersiniz?
Sizce, THY’nin o eski halinden eser var mı?
RAKAMLARLA THY’NİN İRTİFA KAYBI
–2016’nın 9 aylık döneminde 1,34 milyar TL zarar etti. Senelik bilanço açıklandığında zarar 1,7 milyar TL’yi bulabilir.
–Satış gelirleri Uzak Doğu ve Avrupa gelirlerindeki azalma sebebiyle 2015 3. çeyreğe göre yüzde 6,8 azaldı.
–Filoya 2018 yılında 34 uçak dâhil edilecekti. Yolcu sayısındaki düşüş sebebiyle 24 uçağın siparişi iptal edildi. Bunun için Boeing ve Airbus’a tazminat ödenecek.
–Yolcu sayısı azalınca 5’i iç, 17’si de dış hat toplam 22 noktaya seferler iptal edildi.
–Filodaki 30 uçak park pozisyonuna (ground) alındı. Bu uçaklardan geniş gövdeli olan Airbus A330-200’lerden 12’si Antalya Havalimanı’nda T2 olarak adlandırılan İkinci Dış Hatlar Terminali’nin önünde. Uçakların bir bölümü İzmir Adnan Menderes, bir bölümü de Milas-Bodrum Havalimanı’nda. Kalan 4 adet de Ankara Esenboğa Havalimanı’nda.
–Park eden uçakların aylık maliyeti 25 milyon lira.
–Daha önce imzalanan sözleşmeye göre 2017 için yüzde 4+4 çalışan zamlarını dondurma kararı alındı. Buna rağmen işten çıkarmalar başladı.
–Türk Hava Yolları’nın (THY) ikram şirketi Turkish Do&Co’da 322 Flying Serviece Chef’in (uçan şef) işine son verildi.
–Sıcak yemek yerine bazı hatlarda yalnız sandviç bazı hatlarda da sandviç ve kek verecek.
–Piyasa değeri son üç senede yarı yarıya azaldı. Borsa İstanbul’da Ocak 2014’te 10,10 TL’den işlem gören hissenin en son fiyatı 5,34 TL civarında.
