Türkiye’de kamu kurumlarının, alımlarında suiistimal, yolsuzluk ve usulsüzlük açısından elverişli bir ortam sağlayan pazarlık ya da doğrudan temin yoluyla milyarlarca liralık mal, yapım ve hizmet alımı yapmayı “genel uygulama haline getirdiği” belirlendi. Sadece 2021 yılında kamu kurumları bu yöntemleri kullanarak 83 milyar liralık alım yaptı. Pazarlıkla en fazla inşaat sözleşmeleri imzalanırken doğrudan temin yoluyla ise daha çok mal alımı yapıldı.
Birgün’ün haberine göre, Sayıştay’ın 2021 yılında denetlediği ve toplam bütçe büyüklükleri 7 trilyon TL’ye yaklaşan kurumlar, pazarlık yöntemiyle 70 milyar TL, doğrudan temin yoluyla da 13 milyar TL’lik alım yaptı. Bu alımlar tutar olarak toplam alımların yüzde 32’sini oluşturdu. Pazarlık yöntemiyle 18 bin 357, doğrudan temin yoluyla da 544 bin 913 alım yapıldı.
İNŞAAT SÖZLEŞMELERİ JET HIZIYLA
Pazarlık yoluyla yapılan alımların yüzde 57’si belli bir tutarın altında kalan alımların ihalesiz yapılmasına olanak sağlayan mevzuat hükmünden yararlanılarak yapıldı. Kanunun 21’inci maddesinin f bendinde düzenlenen bu alım şeklini olağanüstü ve beklenilmeyen durumlarla özellikli işlerde kullanılan “b” bendi kapsamında yapılanlar izledi. 21’inci maddenin “b” bendinin sağladığı kolaylıklardan yararlanılarak yapılan pazarlıkla alımlar ise yüzde 40 oldu.
21b kapsamındakiler sayı olarak ikinci sırada yer almasına karşın pazarlık usulü ile yapılan ihalelerin toplam tutarının yüzde 89’unu oluşturdu. Bu çerçevede imzalanan sözleşmelerin yüzde 70’inin konusu inşaat işleri oldu.
13 milyar liralık doğrudan teminle alımlarda ise ilk sırada mal alımları yer aldı. Davet edilen isteklilerle teknik şartlar ve fiyat görüşülerek yapılan anlaşmaların sayı olarak yüzde 67’sini, tutar olarak da yüzde 61’ini mal alımı oluşturdu.
Türkiye’nin 2021 yılı Yolsuzluk Algı Endeksi’nde 2013-2021 yıllarında en çok düşüş yaşayan 10 ülkeden biri olmasında kamunun alım alışkanlığı etkili oldu. İhalelerin şeffaf ve açık şekilde yürütülmemesi tespitiyle Türkiye’nin tarihi düşüşle 96’ncı sıraya gerilemesinde etkili olan bu durum olarak göze çarptı.
