ABD Başkanı Trump, İran’la nükleer anlaşmayı iptal etmedi ancak anlaşmadan desteğini çekerek bu konudaki kararı Kongre’ye bıraktı. ABD yönetimi beklenenin aksine İran’la 2015’te varılan nükleer anlaşmadan çekilmedi, ancak anlaşmanın ABD’nin çıkarlarına uyumlu olmadığını kararına vardı.
Bu konudaki kararını açıklayan ABD Başkanı Donald Trump, nükleer anlaşmayla ilgili kararı Kongre’ye bıraktı. Buna göre Kongre 60 gün içinde bir yol haritası belirleyecek. Tahran’a yönelik yeniden yaptırım uygulanması ya da uygulanmaması konusunda bir karar verilecek. Kongre yaptırımları yeniden başlatma kararı alırsa, bu ABD’nin anlaşmadan çekilmesi anlamına gelecek.
ABD Kongresi’nin kabul ettiği Nükleer Anlaşma Teftiş Yasası’na göre ABD Başkanı her üç ayda bir İran’ın anlaşmaya uyumlu olduğunu onaylaması gerekiyor. Trump konuşmasında İran’a yönelik sert sözler sarf etti. Sık sık ‘İran diktatörlüğü’ ifadesini kullanan Trump, “2015’te yapılan nükleer anlaşma ABD’nin bugüne kadar tarafı olduğu en kötü anlaşmadır” dedi.
Nükleer anlaşma neler içeriyor?
İran’ın nükleer programına ilişkin aksiyon planı 2015 yılının temmuz ayında İran ile uluslararası toplum arasında imzalanmıştı. Peki, anlaşma neleri öngörüyor, ABD içeriğinde nelerin değişmesini istiyor?
İran’ın nükleer programına ilişkin ortak geniş aksiyon planı (Joint Comprehensive Plan of Action – JCPOA) 20 ay süren müzakerelerden sonra bir tarafta İran, diğer tarafta BM Güvenlik Konseyi’nin beş daimi üyesi ABD, Almanya, İngiltere, Çin, Rusya, Fransa ve de AB arasında imzalanmıştı. Anlaşma Tahran’ın nükleer programını sona erdirmesine karşılık olarak bu ülkeye uygulanan uluslararası yaptırımların kaldırılmasını öngörüyordu.
Plan, 2015 yılınan ekim ayında yürürlüğe girdi ve 2016 yılının ocak ayında Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu’nun (IAEA) İran’ın nükleer programının barışçıl olduğunu açıklamasıyla uygulanmaya başladı. Böylece BM’nin ve Batılı ülkelerin İran’a uyguladığı mali, ticari, enerji ve diğer alanlardaki yaptırımlar kaldırıldı. Anlaşma uyarınca İran’ın dondurulmuş olan milyarlarca dolar hacmindeki ticari mal varlığına erişimi yeniden sağlandı.
İran’ın anlaşmayı ihlal etmesi durumunda yaptırımların yeniden devreye girmesi şartı da getirildi. Anlaşmanın gidişatını denetlemekle görevli Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu’nun (IAEA) şimdiye kadar İran’ın anlaşmanın tüm şartlarına uyduğunu saptamıştı. Anlaşma İran’ın sivil amaçlı uranyum zenginleştirme çalışmalarını en aza indirmesini, barışçıl nükleer programını sadece ticari, tıbbî ve sanayisinin ihtiyaçları doğrultusunda kullanmasını öngörüyor.
