AYDOĞAN VATANDAŞ | YORUM
Halloween denince akla her ekim ayı sonunda çocukların ev ev dolaşıp şeker toplamaya çalıştıkları sahne gelir. Bununla sınırlı değildir elbette; sokaklarda maskelerle dolaşan insanlar, evlerin önünde yanan mumlar, bahçelerde birbirinden ilginç ve ürkütücü dekorasyonlar görürsünüz.
Ben de çalıştığım okulda her yıl hem öğrencilerin hem de bazı öğretmenlerin hayal güçlerini yansıtan kostümlerle koridorlarda dolaştıklarını görürüm. Bu kutlama artık Amerikan halkının kültürünün ve elbette Amerikan kapitalizminin bir parçasıdır.
Aslında çoğu Amerikalı bu kutlamayı neden yaptıklarını da bilmezler. Kökeni, Hristiyanlık öncesi Keltlerin Samhain festivaline dayanır. O gece, yaşayanlarla ölülerin dünyası arasındaki perdenin kalktığı ve ataların ruhlarının yeniden dünyaya geldiğine inanılırdı. İnsanlar bu ruhları onurlandırmak için ateşler yakar, maskeler takar, ölülerin yolunu aydınlatırlardı.
Aslında bu düşünce yalnız Keltlere özgü değildi. Aynı ritüeli dünyanın dört bir yanında, Sibirya’da, Orta Asya’da, Anadolu’da ve Amazon’da şamanlar da paylaşırdı.
Keltlerin Samhain’inde olduğu gibi, Yunan mitolojisi de görünmeyenle insan arasındaki sınırı geçirgen görürdü. Orfeus’un Eurydike’yi kurtarmak için Hades’e inişi, Persephone’nin yılın yarısını yeraltı dünyasında geçirmesi benzer sembolik inanışları yansıtır.
Pew Research Center’ın 2009 tarihli araştırmasına göre, Amerikalıların yüzde 18’i bir hayalet gördüğünü, yüzde 29’u ise ölmüş biriyle temas kurduğunu söylüyor. Kaliforniya Üniversitesi’nden sosyolog Claude Fischer’e göre Amerikalıların çoğu ölümden sonra yaşama, ruhlara ve şeytanlara inanmaktadır.
Muhafazakar Hristiyanlar Halloween kutlamanın Hristiyan teolojisi açısından tehlikeli bir miras taşıdığını savunur. Bu yaklaşıma göre bu kutlama Kutsal Kitap’ta temeli olmayan, doğrudan okült ve şeytani inançlardan türemiştir.
Hristiyanlıkta Tanrı, halkını “büyü, falcılık, medyumluk ve ruh çağırma” gibi uygulamalardan sakındırmıştır (Tesniye 18:10–12). Dolayısıyla muhafazakar Hristiyanlara göre Halloween gibi gelenekler, görünürde masum eğlenceler olarak sunulsa da, insanları ruhsal olarak Tanrı’dan uzaklaştırma potansiyeline sahiptir.
Bu yaklaşıma göre, modern toplumda birçok insan şeytanın ve kötü ruhların gerçekliğini reddeder ve bu yüzden, cadı veya iblis kılığına girmeyi zararsız görürler ancak Kutsal metinlerin baştan sona Şeytan’ın ve cinlerin varlığını doğruladığını hatırlatarak, bu tür oyunların çocukların bilinçaltında tehlikeli bir normalleşme yarattığını vurgularlar.
Konunun asıl püf noktası kuşkusuz ekonomiktir. Amerikan kapitalizminde Halloween ölümü ve doğaüstünü, eğlencelik bir sömürü dekoru haline getirir.
Doğaüstü güçlerle, ölülerin ruhlarıyla kurulan diyalog yerini alışveriş fişine bırakır. Kelt rahipleri ruhlarla temas kurmak için ruhlara adaklar sunarken, günümüz Amerikalısı bu teması alışveriş fişleriyle gerçekleştirir.
Sadece bu yıl Halloween kutlamalarında harcamaların 13,1 milyar dolarla rekor seviyeye ulaşması bekleniyor. Bu rakam, geçen yılki 11,6 milyar doları ve 2023’teki 12,2 milyar dolarlık önceki rekoru geride bırakıyor.
Peki bu harcamalar hangi alanlarda yapılıyor? En yaygın aktiviteler arasında şeker dağıtmak (%66), kostüm giymek (%51) ve ev veya bahçeleri süslemek (%51) yer alıyor. Katılımcıların önemli bir kısmı ayrıca balkabağı oymayı (%46), parti düzenlemeyi veya katılmayı (%32), korku evlerini ziyaret etmeyi (%24) ve evcil hayvanlarını giydirmeyi (%23) planlıyor.
Toplam harcamalar içinde şekerlemeye 3,9 milyar dolar, kostümlere 4,3 milyar dolar, süslemelere 4,2 milyar dolar ve kutlama kartlarına 0,7 milyar dolar ayrılması bekleniyor.
Kişi başı ortalama harcama ise 114,45 dolar ile tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaşmış durumda. Tüketicilerin neredeyse yarısı (%49) alışverişe Eylül ayında veya daha erken başlamış. Bunun başlıca nedenleri arasında sonbaharı sabırsızlıkla beklemek (%44), Halloween’in favori bayramları arasında olması (%37), istenen ürünleri kaçırmama arzusu (%33) ve son dakika stresinden kaçınma isteği (%33) yer alıyor.
(Kaynak: National Retail Federation, “Halloween Spending to Reach Record $13.1 Billion,” 18 Eylül 2025.)
Yani bakmayın siz konunun ruhsal, mistik ya da doğaüstü göründüğüne; mesele artık tamamen duygusal…!!!