TÜRKMEN TERZİ | JOHANNESBURG TR724
Güney Afrika’da eski devlet Başkanı Jacob Zuma’nın Anayasa Mahkemesi tarafından mahkemeye itaatsizlik gerekçesi ile 15 ay ceza alması ve Zuma’nın geçtiğimiz Çarsamba gecesi hapsedilmesi üzerine Kwa-Zulu Natal eyaletinde başlayan protestolar, Gauteng eyaletine de yayılarak yağmalamaya dönüştü. Teneke evlerde yaşayan yüzbinlerce fakir, günlerce alışveriş merkezlerini, işyerlerini yağmaladı ve bazılarını ateşe verdi. Güvenlik güçlerinin müdahelesi üzerine çıkan olaylarda son rakamlara göre iki eyalatten toplam 112 kişi hayatını kaybetti, yaklaşık 3000 bin yağmacı tutuklanladı.
Zuma’nın, görevde olduğu 2009-2018 yıllarını kapsayan yolsuzluk dosyalarını soruşturan komisyonda hazır bulunmadığı için aldığı 15 ay cezayı kabullenemeyen taraftarlarının başlattığı protestoları fırsat bilen yağmacılar kaos çıkardı. Geçen haftadan beri devam eden gasp, hırsızlık, yağma ve şiddet olayları en fazla Zuma’nın doğduğu ve emekliliğini yaşadığı Kwa-Zulu Natal’da hissediliyor. Şu anda bu eyalette halk ekmek, yumurta, süt gibi temel gıda maddeleri ve petrol için saatlerce kuyruğa giriyor.
Avrupa kökenli beyazların ve Hint kökenli halkın da nüfusun önemli bir kısmını oluşturduğu eyalette, yağmacıların mahallelere girerek evleri de tehdit etmesiyle, farklı etnik gruplar, güvenlik güçlerinin her bölgeye yetişememesi üzerine, kendi aralarında birlik olup yaşadıkları bölgeleri silahlanarak korumaya başlaması üzerine şehirde etnik gerginlik tırmandı. Hint ve beyaz kökenli bazı grupların kendi bölgerinden geçen siyahlara rastgele ateş açtıkları görüntülerin sosyal medyada yayılması, 1994 öncesinin ırkçı apartayt rejimine geri dönüyoruz yorumlarına sebeb oldu. Özellikle Hintlilerin yaşadığı Phoenix bölgesinde ırksal gerilim arttı ve yaklaşık 20 kişi hayatını kaybetti.
Ülkede 200’den fazla büyük alışveriş merkezi, onlarca dev depo, on binlerce dükkan tamamen yağmalanırken, Wall Street bank JPMorgan’ın tahminlerine göre Güney Afrika ekonomisi bu yılın 3. çeyreğinde yüzde 3 küçülecek. Bir kaç günlük kargaşa sonucunda Güney Afrika Rand’ı Dolar karşısında yüzde 2 değer kaybederken, iş dünyası yüz milyonlarca Dolar zarar uğradı. Durban limanına ulaşan trenyolu halen açılamazken ve şehri Johannesburg’a bağlayan otoyol günlerce kapalı kaldı.
Asker sokağa indi, halk silahlanıyor
Güney Afrika’da özellikle Durban şehrinde neredeyse bütün büyük alışveriş merkezlerinin, depoların yağmalanması, bazılarının yakılması, stratejik ticaret merkezlerinin göstericiler ve yağmacılar tarafından bloke edilmesi, Hint Okyanusu’nun stratejik Durban limanına giden yolların kapatılması üzerine Devlet Başkanı Cyril Ramaphosa Güney Afrika ordusunu şehirleri korumak için görevlendirdi. Ülkede ırkçılığın sona erdiği 1994’ten beri, şehirlerde ki isyanı bastırmak için en büyük ordu görevlendirmelerinden birisi yaşanıyor. 25 bin asker, Durban ve Johannesburg’un özellikle siyahların yaşadığı Sowetoö Tembisa, Alexandra bölgelerinde ki alışveriş merkezlerini korumak için görevlendirildi.
Güney Afrikalı siyasi yorumcular, Kwa-Zulu Natal’daki gösterilerin ve yağmaların bazı siyasi gruplarca kaos oluşturmak için çok iyi organize edildiğini söylerken, Güney Afrika Polis Şefi Bheki Cele, Durban şehrinde şiddet olaylarını kışkırtanlara ait 10 binden fazla mühimmat ele geçirdiklerini söyledi.
Özellikle Durban’da halk silahlanırken, şehirden bir süreliğine ayrılmak isteyen aileler havalanında uzun kuyruklar oluşturdu. Havayolu şirketleri ek seferler başlattı.
Bugün şiddet olaylarının en fazla yaşandığı Durban’da yağmaların yaşandığı bölgelerde incelemelerde bulunan Devlet Başkanı Cyril Ramaphosa, gazetecilere şunları söyledi, “(olaylara müdahelede) daha iyisini yapabilirdik. Yaşanan olağanüstü durum bizi bunalttı ve polis bakanı ile komutanların aklındaki ilk şey hayatları kurtarmaktı…huzursuzluğun arkasında bazı azmettiricilerin olduğu oldukça açık…istihbarat servislerimiz ve polisimiz şimdi gerçekte neler olduğunu görüyor.”
Güney Afrika’daki ırksal gerilim ve belli bölgelerde devam eden yağmalar, koronavirüs önlemlerini de etkiledi. Aşılamalar bazı bölgelerde aksadı, hastanelerdeki hastalara müdahelelerde gecikme olunca ve koronadan ölenlerin sayısında artış oldu.
Güney Afrika ordusu ve polisi, teneke evlerdeki yağmalanan mallara el koyup hayır kurumlarına teslim ediyor.
Afrika’nın en büyük ekonomisi Güney Afrika’da yaşanan kargaşa komşu ülkelerde ki durumu da kötüleştirdi. Komşu Eswatini’de (Swaziland) Kral’a karşı ayaklanan göstericileri bugün güvenlik güçleri ateş açarken, Mozambik’in kuzeyinde terör gruplarının saldırıları devam ediyor. Güney Afrika’nın Mozambik’e asker göndermesi gecikirken, Swaziland’a da yardım edemiyor.
Güney Afrika’daki yağmalamadan ülkedeki sığınmacılar da nasibini aldı. Özellikle siyah bölgelerde ticaret yapan Somali ve Etiyopyalıların dükkanları da yağmalandı. Bugünkü konuşmasında istihbarat birimlerinin, kargaşanın azmettiricisi olan bazı şahısları tespit ettiklerini, anarşiye geçit vermeyeceklerini söyleyen Başkan Ramaphosa, bu akşam ülkedeki TSİ 21:30’da ülkedeki son durum ulusa sesleniş konuşması yapacak.
